Αθώος: Προέλευση της λέξης

Ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα της δικαιϊκής επιστήμης, και της εφαρμογής της στη νομολογία πολλών χωρών, ίσως των περισσοτέρων, είναι να θεωρείται ο κατηγορούμενος αθώος, μέχρι να αποδειχθεί η ενοχή του – και όχι το ανάποδο. Ο αρχαίος όρος «αθώος» παράγεται από το στερητικό άλφα, και τη λέξη «θωή», που σημαίνει «ποινή».

Συνεπώς, ετυμολογικά, όπως λέει το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, ο αθώος είναι ο «μη άξιος ποινής», αυτός δηλαδή που αποδεικνύεται και κρίνεται στο δικαστήριο ότι δεν διέπραξε αδίκημα που επιφέρει ποινή. Σήμερα, «αθώος» είναι αυτός που απαλλάχθηκε με δικαστική απόφαση από διατυπωθείσα κατηγορία, και γενικότερα, αυτός που δεν φταίει, που δεν έχει ευθύνη, που δεν πιάστηκε, ας πούμε, με τη γίδα στην πλάτη. Επίσης, αθώος είναι αυτός που δεν έχει εξοικειωθεί ακόμα με τα ζητήματα του σεξ, ή που δεν έχει ερωτικό περιεχόμενο – αυτός ο αθώος είναι το αντίθετο του πονηρού. Επίσης, «αθώο» λέμε και τον άβγαλτο, τον απονήρευτο, αυτόν που δεν έχει κοινωνική εμπειρία, που δεν ξέρει την πιάτσα.

Τώρα, κάποιοι πιστεύουν, και μάλλον συμφωνώ μαζί τους, πως είναι προτιμότερο να κυκλοφορούν ατιμώρητοι δέκα ένοχοι, παρά να καταδικαστεί άδικα ένας αθώος. Αυτή την παραδοχή, αυτό το περί δικαίου αίσθημα, εκμεταλλεύονται κάτι ένοχοι σαν το Διάβολο, ώστε να την γλιτώσουν από τη δικαιοσύνη, σφυρίζοντας όχι αδιάφορα αλλά κλέφτικα.

Και το καταφέρνουν αυτό, αυτοί οι υπεράνω του νόμου άνθρωποι, με τη βοήθεια ολόκληρων συνταγμάτων από χρυσοπληρωμένους δικηγόρους, που θα ήταν ικανοί να απαλλάξουν και τον Χίτλερ από κάθε κατηγορία, αναγκάζοντας το δικαστήριο να του επιδικάσει και αποζημίωση για την ταλαιπωρία στην οποία τον υπέβαλλε, πληρωτέα από τα εκατομμύρια των θυμάτων του. Υπαινίσσομαι ευθέως, πως σε αρκετές περιπτώσεις η απονομή δικαιοσύνης είναι αλά καρτ – εξαρτάται από το πόσο πλούσιος είναι ο ένοχος, και το πόσο φτωχός ο αθώος.

Από πού κρατάει η σκούφια μας

Κάθε λέξη κρύβει μια ιστορία. Η ετυμολογία της, δηλαδή η αναζήτηση της προέλευσής της και της αρχικής της σημασίας, μπορεί να μας οδηγήσει πολύ μακριά, τόσο στα ονόματα των ανθρώπων και των τόπων, όσο και στις λέξεις που περιγράφουν αντικείμενα και αφηρημένες έννοιες.