Δράμα: Από πού κρατά η σκούφια της

Το όνομα της Δράμας, αυτής της όμορφης μακεδονίτικης πόλης, ίσως να προέρχεται από το Ύδραμα, ή Δύραμα, ένα όνομα που παραπέμπει ακριβώς στην αφθονία των νερών, των πηγών μέσα και γύρω από τη Δράμα. Σύμφωνα με μια άλλη ετυμολόγηση, το “Δράμα” προκύπτει από το “δράγμα”, του ρήματος “δράττω”, που σημαίνει “πιάνω κάτι στην χούφτα μου”, άρα η Δράμα είναι μια πόλη τόσο μικρή που χωράει στη χούφτα σου. Από το ίδιο ρήμα παράγεται και η λέξη δραχμή…

Απ’ όπου όμως και να προέρχεται το όνομά της, η Δράμα κατοικούνταν από τους προϊστορικούς χρόνους: ένας Μεσονεολιθικός οικισμός που ανακαλύφθηκε στη συνοικία Αρκαδικό της πόλης, χρονολογείται από το 5000 π.Χ. Μετά, και ποιος δεν έκανε το πέρασμά του: το θρακικό φύλο των Ηδωνών, (το “δω” με ωμέγα παρακαλώ, να μην μπερδευόμαστε), οι άποικοι από τη Θάσο και μετά βέβαια οι Μακεδόνες. 

Στους ρωμαϊκούς χρόνους η Δράμα ήταν γνωστή ως “Daravescos”, αποτελώντας ουσιαστικά ένα σταθμό μιας διακλάδωσης της Εγνατίας Οδού, που ξεκινούσε από τους Φιλίππους και κατέληγε στην Ηράκλεια Σιντική, το σημερινό Σιδηρόκαστρο Σερρών. Μετά τους Ρωμαίους, το βαρβαρικόν χάος: Οστρογότθοι, Βησιγότθοι, Κουτριγούροι, Σλάβοι και Βούλγαροι. Πάντως, η πρώτη τεκμηριωμένη μνημόνευση του ονόματος της Δράμας, αλλά ως “Darma”, γίνεται από τον Ισπανοεβραίο Εβραίο Βενιαμίν από την Τουδέλη, ο οποίος επισκέφθηκε την πόλη, και την ανθούσα εβραϊκή της παροικία, το 1165.

Από τότε τα χρόνια κύλησαν, και η πόλη της Δράμας, με το σημαντικό στρατηγικά κάστρο της  πέρασε από χέρια σε χέρια: Βυζαντινοί, Φράγκοι, Νορμανδοί…  Ο Δεσπότης της Ηπείρου επίσης διαφέντεψε την πόλη, όπως και ο Κράλης των Σέρβων Στέφανος Δουσάν, και βέβαια οι Οθωμανοί, και μάλιστα από νωρίς, από τα τέλη του 14ου αιώνα.

Ας σημειωθεί πως οι Βούλγαροι εποφθαλμιούσαν διαχρονικώς την πόλη. Είχαν τέτοιο νταλκά γι’ αυτήν, που κέρδισαν κι έχασαν τη Δράμα τρεις φορές: στον Πρώτο Βαλκανικό Πόλεμο, το 1912,  στον Πρώτο Παγκόσμιο, το 1916, και τέλος στον Δεύτερο Παγκόσμιο, το 1941, όταν βουλγαρικά στρατεύματα κατέκλυσαν την περιοχή, ξεκινώντας μια εκτατεμένη προσπάθεια εκβουλγαρισμού της Δράμας, κάτι που όμως συνάντησε την σθεναρή αντίσταση των κατοίκων. 

Να τονίσω πως η πρώτη μαζική λαϊκή εξέγερση στον ελλαδικό χώρο κατά των στρατευμάτων του Άξονα, έγινε ακριβώς στη Δράμα, στα τέλη του Σεπτέμβρη του 1941, όταν ο λαός της πόλης και των γύρω χωριών εξεγέρθηκε και κατέλυσε την βουλγάρικη διοίκηση. Βέβαια, η απάντηση υπήρξε άμεση: οι βουλγαρικές δυνάμεις κατοχής έπνιξαν την εξέγερση στο αίμα εκτελώντας γύρω στους 3000 Έλληνες  από την πόλη της Δράμας και τα κοντινά χωριά.

Από πού κρατάει η σκούφια μας

Κάθε λέξη κρύβει μια ιστορία. Η ετυμολογία της, δηλαδή η αναζήτηση της προέλευσής της και της αρχικής της σημασίας, μπορεί να μας οδηγήσει πολύ μακριά, τόσο στα ονόματα των ανθρώπων και των τόπων, όσο και στις λέξεις που περιγράφουν αντικείμενα και αφηρημένες έννοιες.