Πριν από 69 χρόνια λήγει ο Εμφύλιος Πόλεμος

Τη Δευτέρα, 29 Αυγουστου του 1949, λήγει ο ελληνικός Εμφύλιος Πόλεμος, μεταξύ του Δημοκρατικού Στρατού, των ανταρτών, και του Εθνικού Στρατού. Νικούν οι δεύτεροι, ο “κανονικός” στρατός δηλαδή. Και, για να δανειστούμε την ορολογία της εποχής, νικούν τους αντάρτες στον “συμμοριτοπόλεμο” οι “Μοναρχοφασίστες”, ή οι “Αμερικανόδουλοι”, όπως χαρακτήριζαν τους στρατιώτες οι “κομμουνιστοσυμμορίτες”, ή “αναρχοκομμουνιστοληστοσυμμορίτες”, ή απλώς “εαμοβούλγαροι”. Επίσης, ο ίδιος ο πόλεμος, ονομάζεται, ακόμα και με ψηφίσματα του ΟΗΕ, “συμμοριτοπόλεμος”, ενώ μόλις το 1989 αυτός ό όρος αλλάζει, και αντικαθίσταται στα επίσημα δημόσια έγγραφα με την ονομασία “Εμφύλιος”.

Κια μια που μιλάμε για ονόματα, να πω πως κάποιοι που έλαβαν μέρος, από τη μεριά των νικητών, σ’ αυτή την ολέθρια σύγκρουση, που ερείπωσε την Ελλάδα, γυρνώντας τη πολλές δεκαετίες πίσω, τον έλεγαν με πίκρα “Ελληνοελληνικό Πόλεμο”. Ήταν πολλοί που βρέθηκαν να πολεμούν τότε, στα τέλη της δεκαετίας του 40 στα μακεδονίτικα και στα ηπειρώτικα βουνά, απλώς και μόνο γιατί τότε είχαν καλέσει την κλάση τους, απλώς και μόνο γιατί είχαν την ατυχία να τους πάρουνε εκείνο τον καιρό φαντάρους, να τους δώσουν ένα τουφέκι και να τους δείξουν τον εχθρό, απέναντί τους, που θα μπορούσε να είναι ο φίλος τους από τη γειτονιά τους ή ακόμα και ο αδελφός τους, όπως συμβαίνει με τους πρωταγωνιστές της ταινίας “Ψυχή Βαθιά”του Παντελή Βούλγαρη.

Έτσι λοιπόν, στις αρχές Αυγούστου, ο Εθνικός Στρατός, εκμεταλλευόμενος τη σημαντική υπεροπλία του, με πολύ περισσότερους στρατιώτες, υλικά, πολεμοφόδια και αεροπορική υποστήριξη, καταλαμβάνει πλήρως το Μακεδονίτικο βουνό Βίτσι, στο πλαίσιο της επιχείρησης “Πυρσός Β’”. Στον “Πυρσό Γ’”, που άρχισε αμέσως μετά, οι στρατιώτες επιτέθηκαν στις δυνάμεις των ανταρτών που είχαν καταφύγει στο Γράμμο. Στις 25 Αυγούστου, μετά από σφοδρό βομβαρδισμό, στον οποίο χρησιμοποιήθηκαν και οι γνωστές βόμβες Ναπάλμ που θα έκαναν θραύση στο Βιετνάμ κάμποσα χρόνια αργότερα, η άμυνα των ανταρτών κάμφθηκε. Στις 29 Αυγούστου τα τελευταία τμήματα του Δημοκρατικού Στρατού διέφυγαν προς την Αλβανία – με τη Γιουγκσλαβία να είναι “κλειστή” γι’ αυτούς, λόγω της σύγκρουση Τίτο – Στάλιν. Αυτό ήταν το ημερολογικό τέλος ενός πολέμου, του Εμφυλίου, που άρχισε, ας πούμε, από τα Δεκεβριανά στην Αθήνα το 1944, όταν Αγγλικές δυνάμεις, συνεπικουρούμενες από Χίτες και Ταγματασφαλίτες, έπληξαν δυνάμεις του ΕΛΑΣ.

Οι συνέπειες του Εμφυλίου ήταν τραγικές για την Ελλάδα. Για όλη την Ελλάδα, για όλους τους Έλληνες, νικητές και νικημένους. Ήταν μια βαθιά μαχαιριά στο σώμα της πατρίδας, που δεν ξέρω εάν θα επουλωθεί τελείως ποτέ. Οπωσδήποτε, η μνήμη δεν χάνεται – η Τέχνη την χρησιμοποιεί, που αντλεί από τα κοιτάσματα των αναμνήσεων, για να φέρει μια κάθαρση στο δράμα. Θυμηθείτε τη Ψυχή Βαθιά. Όσο γυρίζονται τέτοιες ταινίες, σημαίνει πως ακόμα η εμφύλια πληγή φλεγμαίνει.

Από πού κρατάει η σκούφια μας

Κάθε λέξη κρύβει μια ιστορία. Η ετυμολογία της, δηλαδή η αναζήτηση της προέλευσής της και της αρχικής της σημασίας, μπορεί να μας οδηγήσει πολύ μακριά, τόσο στα ονόματα των ανθρώπων και των τόπων, όσο και στις λέξεις που περιγράφουν αντικείμενα και αφηρημένες έννοιες.