Ροτόντα: Ένας ναός με παράξενη ιστορία

Η Ροτόντα της Θεσσαλονίκης πήρε το όνομά της από το θολωτό, στρογγυλό σχήμα της, όπως αυτό του Πανθέου στη Ρώμη. «Rotundus» είναι ο κυκλικός στα Λατινικά. Το κτίριο έχει μια παράξενη ιστορία – από την αρχή της ύπαρξής του, η χρήση του ήταν προβληματική.

Χτίστηκε περί το 304 μ.Χ. από τον Καίσαρα Γαλέριο, ως ναός του Δία, ή των Καβείρων, ή ως μαυσωλείο του ίδιου του αυτοκράτορα. Όμως αυτός πέθανε λίγα χρόνια μετά, το 311, και η Ροτόντα έμεινε αχρησιμοποίητη.Την καριέρα της η Ροτόντα ως χριστιανικός ναός, τη ξεκίνησε στα τέλη του 4ου αιώνα επί Θεοδοσίου Α’ – τότε, ονομάστηκε ναός των Ασωμάτων Δυνάμεων ή των Αρχαγγέλων. Επίσης έγιναν κάποιες μετατροπές στο αρχικό ρωμαϊκό κτίριο, ενώ η Ροτόντα κοσμήθηκε με ωραία ψηφιδωτά και αγιογραφίες.

Για περισσότερο από χίλια χρόνια η Ροτόντα εκτελούσε το χριστιανικό της χρέος, μέχρι τα τέλη του 16ου αιώνα, όταν ο Οθωμανός Σουλεϊμάν Χορτατζή εφέντης την έκανε τζαμί, χτίζοντας τον παρακείμενο μιναρέ, καταστρέφοντας όμως παράλληλα ένα μεγάλο μέρος των χριστιανικών αγιογραφιών. Αυτή είναι, σε αδρές γραμμές, η πολυτάραχη ιστορία ενός μνημείου, που οι διάφορες θρησκείες πέρασαν από πάνω του, κι από μέσα του, αφήνοντας τα ίχνη τους στις πολύπαθες πέτρες του. Ας αφήσουμε την γριά Ροτόντα να αναπαυθεί εν ειρήνη, κι ας της δώσουμε επιτέλους σύνταξη από κάθε χρήση, πλην της μνημειακής.

Από πού κρατάει η σκούφια μας

Κάθε λέξη κρύβει μια ιστορία. Η ετυμολογία της, δηλαδή η αναζήτηση της προέλευσής της και της αρχικής της σημασίας, μπορεί να μας οδηγήσει πολύ μακριά, τόσο στα ονόματα των ανθρώπων και των τόπων, όσο και στις λέξεις που περιγράφουν αντικείμενα και αφηρημένες έννοιες.