Σήματα Μορς: ποια είναι η προέλευσή τους

Τα σήματα Μορς, ή ο Κώδικας Μορς, όπως είναι το σωστότερο, επινοήθηκε από τον Αμερικανό Σάμιουελ Φίνλευ Μπρις Μορς. Ο εφευρέτης του τηλέγραφου και του κώδικα, που φέρει το όνομά του, ήταν επίσης διακεκριμένος ζωγράφος. Η πρώτη τηλεγραφική συσκευή παρουσιάστηκε στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης το 1837, ενώ 22 χρόνια αργότερα είχε έρθει και στην Ελλάδα.

Η μετάδοση των μηνυμάτων μέσω του τηλέγραφου, γίνεται βάσει ενός ειδικού αλφαβήτου, στο οποίο κάθε γράμμα, και κάθε αριθμός, αναπαριστάται από παύλες και τελείες. Ο αποστολέας και λήπτης μηνυμάτων σε Κώδικα Μορς, αυτό που ακούει είναι ένας συνδυασμός σύντομων ηλεκτρονικών ήχων, που αντιστοιχεί στις τελείες, ( που αποδίδονται ως «ντι») και πιο παρατεταμένων, που είναι οι παύλες, (το «ντα»).

Για παράδειγμα, το διεθνές σήμα κινδύνου, το περίφημο SOS, από τα αρχικά των λέξεων Save Our Souls, απαρτίζεται από τρεις τελείες, που είναι το γράμμα Σ, τρεις παύλες για το Όμικρον, και πάλι τρεις τελείες για το δεύτερο Σ. Πρακτικά, αυτό ακούγεται κάπως σαν «ντι-ντι-ντι /ντα-ντα-ντα /ντι-ντι-ντι».

Τα σήματα Μορς μπορούν να μεταδοθούν και με χτυπήματα στον τοίχο, με ανοιγοκλεισίματα των ματιών, με σημαίες ή με το φως ενός φακού. Επειδή ακριβώς η λήψη και η εκπομπή μηνυμάτων σε Κώδικα Μορς προϋπέθετε εξειδικευμένο προσωπικό, το Μορσικό αλφάβητο σταμάτησε να χρησιμοποιείται τη δεκαετία του ‘90 από την εμπορική Ναυτιλία και τον Στρατό. Να πούμε πως οι ασυρματιστές, λέγονταν και μαρκόνηδες, ή μαρκονιστές, απ΄το όνομα του νομπελίστα φυσικού Γουλιέλμου Μαρκόνι, που ανέπτυξε τη ραδιοτηλεγραφία. Μαρκόνης ήταν βέβαια και ο μεγάλος ποιητής Νίκος Καββαδίας.

Από πού κρατάει η σκούφια μας

Κάθε λέξη κρύβει μια ιστορία. Η ετυμολογία της, δηλαδή η αναζήτηση της προέλευσής της και της αρχικής της σημασίας, μπορεί να μας οδηγήσει πολύ μακριά, τόσο στα ονόματα των ανθρώπων και των τόπων, όσο και στις λέξεις που περιγράφουν αντικείμενα και αφηρημένες έννοιες.