Το πορτοκάλι και η μακρινή καταγωγή του

Το οικογενειακό επώνυμο των ηρώων στην ταινία της ελληνοαμερικανίδας Βάρνταλος «My big fat greek wedding» είναι Πορτοκάλος. Ο πάτερ φαμίλιας, που έχει ψώνιο να ανακαλύπτει ελληνικές ρίζες πίσω από κάθε λέξη, κάθε γλώσσας του πλανήτη, μάλλον θα στενοχωριόταν εάν μάθαινε πως το φρούτο πορτοκάλι, από το οποίο προέρχεται το επώνυμό του, δεν είναι ελληνική λέξη.

Σύμφωνα με το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, το πορτοκάλι, αυτό το ζουμερό γλυκόξινο εσπεριδοειδές με το έντονο κιτρινοκόκκινο χρώμα, έλκει την καταγωγή του από το ιταλικό «portogallo», της φράσης «arancio di Portogallo», δηλαδή «είδος πορτοκαλιού της Πορτογαλίας», επειδή από εκεί είχε εισαχθεί το εύγεστο φρούτο στη χώρα μας.

Να πούμε πως σύμφωνα με τη Γουικιπίντια, Πορτογάλοι ναυτικοί έφεραν στην Ευρώπη τα πορτοκάλια τον 14ο αιώνα από την Κίνα. Η ιταλική του ονομασία «arancia», «naranja» (ναράνια) στα ισπανικά, προέρχεται από την περσική λέξη για το πορτοκάλι, που είναι «ναράνγκ», το οποίο σημαίνει κατά λέξη «το αγαπημένο φρούτο των ελεφάντων».

Όπως βλέπετε, οι ιστορίες που αναδύονται από κάθε λέξη, έτσι και την ξεφλουδίσεις, όπως το πορτοκάλι, είναι μεθυστικές. Στην Ελλάδα, που δεν έχουμε ελέφαντες, αλλά βρομάει ο τόπος από χαρισματικούς αρχηγούς και αναντικατάστατους ηγέτες, για να αμφισβητήσουμε την αποκλειστικότητα κάποιου, λέμε πως «υπάρχουν κι αλλού πορτοκαλιές που κάνουν πορτοκάλια»…

Από πού κρατάει η σκούφια μας

Κάθε λέξη κρύβει μια ιστορία. Η ετυμολογία της, δηλαδή η αναζήτηση της προέλευσής της και της αρχικής της σημασίας, μπορεί να μας οδηγήσει πολύ μακριά, τόσο στα ονόματα των ανθρώπων και των τόπων, όσο και στις λέξεις που περιγράφουν αντικείμενα και αφηρημένες έννοιες.