Τουαλέτα: Ένα ιδιαίτερο μέρος

Η λέξη “τουαλέτα” σημαίνει πολλά πράγματα. Το έπιπλο όπου τοποθετούνται τα είδη καλλωπισμού, η σωματική περιποίηση, το επίσημο γυναικείο φόρεμα και βέβαια, το λουτρό, το αποχωρητήριο, το δωμάτιο όπου ικανοποιούμε τις φυσικές μας ανάγκες, όπως λέει το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας. Η λέξη προέρχεται από το γαλλικό “toilette”, που είναι υποκοριστικό του “toile”, που σημαίνει πανί, με λατινική ρίζα τη λέξη “tela”, δηλαδή “ύφασμα, ιστός”.

Τώρα, το συγκεκριμένο δωμάτιο, έχει πολλές άλλες ονομασίες, οι οποίες αντανακλούν τη διείσδυση της πολιτικής ορθότητας στη γλώσσα. Βεσέ, από τα γράμματα W και C, τα αρχικά των αγγλικών λέξεων “water closet”, δηλαδή ντουλάπα (μικρό δωμάτιο) με (τρεχούμενο) νερό, ή μπάνιο, από την ιταλική λέξη “bagno”, το οποίο είναι ένα αντιδάνειο, μιας και προέρχεται από το λατινικό “balneum”, από το ελληνικό “βαλανείον”, δηλαδή το λουτρό.

Παλιότερα έλεγαν την τουαλέτα “μέρος”, αλλά και “απόπατο, αφοδευτήριο, αποχωρητήριο και καμπινέ”, από το γαλλικό “cabinet”, δηλαδή μικρό δωμάτιο. Οι Αμερικανοί παραδόξως λένε την τουαλέτα “rest room”, το οποίο θα μπορούσε να αποδοθεί στα ελληνικά και ως αναπαυτήριον – φανταστείτε μια ανάλογη οδό Αναπαύσεως…

Τέλος πάντων, ας κλείσουμε με τη σπουδαία σουρεαλιστική ταινία το “Φάντασμα της Ελευθερίας”, του 1974, σκηνοθεσίας Λουί Μπουνιουέλ. Σε μια σκηνή, οι καλεσμένοι σε ένα αστικό σπίτι ικανοποιούν ομαδικώς τη φυσική τους ανάγκη, ενώ, όταν πεινάσουν, ζητούν συγνώμη και σηκώνονται για να πάνε σε ένα ιδιαίτερο, μικρό δωμάτιο σαν τουαλέτα, όπου και τρώνε μόνοι τους…

Από πού κρατάει η σκούφια μας

Κάθε λέξη κρύβει μια ιστορία. Η ετυμολογία της, δηλαδή η αναζήτηση της προέλευσής της και της αρχικής της σημασίας, μπορεί να μας οδηγήσει πολύ μακριά, τόσο στα ονόματα των ανθρώπων και των τόπων, όσο και στις λέξεις που περιγράφουν αντικείμενα και αφηρημένες έννοιες.