Τραγωδία: Από πού κρατά η σκούφια της

«Τραγωδία» σημαίνει, μεταφορικά, σύμφωνα με το Λεξικό Τεγόπουλου – Φυτράκη, «οδυνηρά συγκλονιστικό γεγονός». Ακριβής ορισμός – τέτοιο γεγονός ήταν η φωτιά της 23ης Ιουλίου στην Ανατολική Αττική.

Πράγματι, πρόκειται για μια εθνική τραγωδία, μια τραγωδία εθνικής κλίμακας, που γίνεται ακόμα χειρότερη όταν βλέπει κανείς να στήνεται ένα άθλιο μικροκομματικό παιχνίδι πάνω από την καμένη γη της Αττικής. Την λέξη «τραγωδία», την χρησιμοποιούμε τόσο πολύ, δυστυχώς, τα τελευταία χρόνια για να περιγράψουμε όχι θεατρικές παραστάσεις, παρά ανθρωπογενείς και φυσικές καταστροφές, που την έχουμε φθείρει, την έχουμε ξεθωριάσει. Ας ξαναθυμηθούμε πώς γεννήθηκε αυτή η πολυσήμαντη λέξη…

Φανταστείτε τώρα ένα χορό σατύρων, που επιδίδονται σε έξαλλες πράξεις μανίας και ασέλγειας, τιμώντας με αυτόν τον οργιαστικό τρόπο τον θεό Διόνυσο. Αυτοί, οι εν εκστάσει διατελούντες, είχαν ονομαστεί από τους αρχαίους «τράγοι», ναι, από το «τράγος», το αρσενικό της γίδας… Φανταστείτε τώρα και κάτι άλλο: έναν αρχαίο καλλιτέχνη που τραγουδάει και χορεύει σε αγώνες. Αυτός λοιπόν, ας πούμε ότι κερδίζει σ΄αυτούς τους διαγωνισμούς χορού και τραγουδιού: το έπαθλό του είναι ένας τράγος!

Και οι ακόλουθοι του Διονύσου, και ο τραγουδιστής που κέρδισε τον τράγο, αποκλήθηκαν τραγωδοί από τους αρχαίους. Από αυτούς λοιπόν, τους τραγωδούς, έχουμε την τραγωδία, σύμφωνα με το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας. Δηλαδή, τραγωδία είναι εκείνο το θεατρικό έργο που συνδύαζε  κατά την αρχαιότητα τον έμμετρο ποιητικό λόγο, τη μουσική και την όρχηση.

Η τραγωδία, ως «μίμησις πράξεως σπουδαίας και τελείας», όπως την όριζε ο Αριστοτέλης, σκοπό είχε την κάθαρση, τη λύτρωση του θεατή από τα πάθη του μέσω της παρακολούθησης των αλλοτρίων παθών που αναπαριστώνταν επί σκηνής. Σήμερα, όπως είπαμε παραπάνω, σημαίνει και την καταστροφή, ενώ οι λέξεις «τραγούδι» και «τραγουδιστής» ασφαλώς προέρχονται από την τραγωδία και τους τραγωδούς, αυτούς τους κορυβαντιώντες λάτρεις του Βάκχου.  Όσο για τη λύτρωση, αυτή παραμένει το διαχρονικό ζητούμενο, είτε πρόκειται για μια συγκλονιστική καταστροφή, είτε για τα ανθρώπινα πάθη.

Από πού κρατάει η σκούφια μας

 Κάθε λέξη κρύβει μια ιστορία. Η ετυμολογία της, δηλαδή η αναζήτηση της προέλευσής της και της αρχικής της σημασίας, μπορεί να μας οδηγήσει πολύ μακριά, τόσο στα ονόματα των ανθρώπων και των τόπων, όσο και στις λέξεις που περιγράφουν αντικείμενα και αφηρημένες έννοιες.