Ξεβλάχεμα: Μια ευγενική προσφορά του χρεοκοπημένου εκδότη

Προσφάτως, αμφιλεγόμενος εκδότης λαϊφσταϊλτζίδικων περιοδικών, που κάποτε, την εποχή των παχιών αγελάδων, έκαναν θραύση και πουλιούνταν σαν το ζεστό ψωμί, δήλωσε πως «Έκανα μόνο καλό. Εγώ πιστεύω ότι ξεβλάχεψα σε μεγάλο βαθμό, ξεβλάχεψα ένα μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού, το οποίο εκείνη τη στιγμή έψαχνε την Ευρώπη».

Να πούμε πως ο εν λόγω έχει βαρέσει εδώ και χρόνια μεγάλο κανόνι, φεσώνοντας το σύμπαν. Όσο κι αν έψαξα στις πηγές, δεν βρήκα το ρήμα «βλαχεύω», και το προφανές αντίθετό του, το «ξεβλαχεύω». Αλλά επειδή εμείς εδώ κάνουμε πρωτογενή λεξικογραφική δουλειά, και δεν κολλάμε μπρίκια, αποτολμώ να ορίσω το «ξεβλαχεύω», όπως το εννοεί ο έκπτωτος εκδότης, ως «αφαιρώ από κάποιον την ιδιότητα του βλάχου, τον αποτρέπω από το να παραμείνει βλάχος».

Όμως, ποιοι είναι αυτοί οι Βλάχοι, τέλος πάντων, και γιατί κάποιοι θεωρούν αρνητικό το να είσαι βλάχος; Το Μείζον Ελληνικό Λεξικό των Τεγόπουλου Φυτράκη είναι σαφές ως προς τους Βλάχους: «κάτοικοι διαφόρων περιοχών των Βαλκανίων που μιλάνε λατινογενές ιδίωμα που μοιάζει με τη ρουμανική και βρίθει ελληνικών λέξεων», ενώ ετυμολογεί τη λέξη «βλάχος», από το σλαβικό «βλαχ», που κι αυτό με τη σειρά του προκύπτει από το αρχαίο γερμανικό «Βαλχ-φολκ», που σημαίνει «λατινόφωνος». Ερμηνεύει δε τη λέξη ως «ορεσίβιος βοσκός», με δεύτερες σημασίες τις «άξεστος, αγροίκος». Μια από τις ονομασίες που δίνουν οι Βλάχοι στον εαυτό τους, είναι και το “Αρμάνιι”, που μάλλον προέρχεται από το “Ρομάνους σίβις”, που σημαίνει “Ρωμαίος πολίτης” και σχετίζεται με το διάταγμα του Καρακάλα (Edictum Antoninianum), του 212 μ.Χ., με το οποίο γενικεύτηκε το δικαίωμα του Ρωμαίου πολίτη σε όλους τους κατοίκους των Ρωμαϊκών επαρχιών.

Όμως, έχει καθιερωθεί, κακώς βέβαια, όταν λέμε «βλάχος» να εννοοούμε τον επαρχιώτη, τον χωριάτη, τον απολίτιστο, τον μη πρωτευουσιάνο. Με αυτή τη σημασία του βλάχου, έχουμε και πολλούς μειωτικούς χαρακτηρισμούς όπως βλαχάρα, βλαχαδερό, βλαχομπαρόκ, βλαχοδήμαρχος, βλαχοντίσκο, κλπ.

Από όλα αυτά, τελικά, φαίνεται πως μας έσωσε ο εν λόγω λαϊφσταϊλτζής εκδότης, με τα περιοδικά του, που τάιζαν για πολλά χρόνια το αναγνωστικό κοινό με θέματα όπως «δέκα τρόποι για να βρείτε πλούσια γκόμενα».

Από πού κρατάει η σκούφια μας

Κάθε λέξη κρύβει μια ιστορία. Η ετυμολογία της, δηλαδή η αναζήτηση της προέλευσής της και της αρχικής της σημασίας, μπορεί να μας οδηγήσει πολύ μακριά, τόσο στα ονόματα των ανθρώπων και των τόπων, όσο και στις λέξεις που περιγράφουν αντικείμενα και αφηρημένες έννοιες.