Χωρατά, αστεία, καλαμπούρια

Ο Γέλως, ήταν για τους αρχαίους θεός, δευτερεύων μεν, αλλά πάντως θεός. Ο Λυκούργος είχε αναγείρει ιερό προς τιμήν του στη βλοσυρή Σπάρτη, ενώ θεωρείται, μαζί με τον Πόθο και την Ηδονή, ως ένα από τα δώρα της Αφροδίτης στους ανθρώπους.

Είναι ευνόητο πως τα λόγια ή/και οι πράξεις που προκαλούν τον γέλωτα, να είναι εξόχως σημαντικά στη ζωή των ανθρώπων γενικά, κι όχι μόνον των Ελλήνων. Τα αστεία, ας πούμε, εκείνα τα ευφυολογήματα που λέμε, ή οι κωμικές πράξεις που κάνουμε, για να γελάσουμε. Η λέξη παράγεται από το «άστυ», την πόλη. Στην αρχαιότητα, ο «αστείος», δηλαδή ο κάτοικος του άστεως, της πόλης, θεωρούνταν πιο καλλιεργημένος από τον άνθρωπο της υπαίθρου – οπότε η αίσθηση του χιούμορ του, ο “αστείος λόγος” του, ήταν ο πνευματώδης, ευτράπελος λόγος που προκαλούσε το γέλιο. Αντιθέτως, οι κάτοικοι της εξοχής, των αγρών, οι «αγροίκοι», δεν είχαν το ραφιναρισμένο χιούμορ των αστών.

Στα νεότερα ελληνικά, το χωρατό, ο αστεϊσμός, το άκακο πείραγμα ήταν και πάλι υπόθεση των πολιτών. Χωρατά έκαναν οι «χωραΐτες», οι κάτοικοι της χώρας, και όχι της υπαίθρου και των χωρίων της, δηλαδή οι χωρικοί.

Τώρα το καλαμπούρι, παράγεται από το γαλλικό «calembour», που σημαίνει λογοπαίγνιο, αστειολόγημα, βασιζόμενο στη διαφορά έννοιας μεταξύ λέξεων που έχουν την ίδια ή παραπλήσια προφορά. Για παράδειγμα, ο μέγας καλαμπουρτζής Μποστ, είχε γράψει για την πρώτη επιτυχημένη εκτόξευση αμερικανικού πυραύλου: «γκουντ λακ και στη Γη μη κουτουλάκ!»

Από πού κρατάει η σκούφια μας

Κάθε λέξη κρύβει μια ιστορία. Η ετυμολογία της, δηλαδή η αναζήτηση της προέλευσής της και της αρχικής της σημασίας, μπορεί να μας οδηγήσει πολύ μακριά, τόσο στα ονόματα των ανθρώπων και των τόπων, όσο και στις λέξεις που περιγράφουν αντικείμενα και αφηρημένες έννοιες.