Ζεϊμπέκικο: από πού κατάγεται

«Πιάσε μια ζεϊμπεκιά να ρίξω τις βόλτες μου…» Αυτή η παραγγελιά, που μόνο σε σκυλάδικο μπορεί να ακουστεί, μάλλον θα κάνει κάποιες και κάποιους να στραβομουτσουνιάσουν, ίσως και με το δίκιο τους, καθώς το ζεϊμπέκικο που χορεύεται σήμερα, ακόμα και από πρωθυπουργούς να προσθέσω, καμιά σχέση δεν έχει με τον αντρικό, μοναχικό, στιβαρό και αυτοσχεδιαστικό χορό που χόρευαν οι ρεμπέτες στους τεκέδες, τις ταβέρνες και τις φυλακές.

Ωστόσο, οι ειδικοί λένε πως αυτός ο χορός έχει αρχαία καταγωγή. Ο λαογράφος Θάνος Βελλούδιος, ο μουσικολόγος Σίμων Καρράς, αλλά και ο ζωγράφος Γιάννης Τσαρούχης συμφωνούν σε γενικές γραμμές πως το ζεϊμπέκικο πήρε το όνομά του από τους Ζεϊμπέκους, τους εξισλαμισθέντες Έλληνες της Προύσας, του Αϊδινίου και της Ερυθραίας της Μικράς Ασίας, οι οποίοι ονομάζονταν και «ιππότες των ορέων» εξαιτίας της παραβατικής συμπεριφοράς τους. Το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας ορίζει τους «Ζεϊμπέκους» ως χωροφύλακες ή στρατιώτες της Οθωμανικής Τουρκίας.

Η ίδια η λέξη «Ζεϊμπέκος», λένε οι ειδικοί, παράγεται από τη φρυγική λέξη «Ζεϋ» από το «Ζευς», και το «βέκος», την επίσης φρυγική λέξη για τη μπουκιά ή το ψωμί. Οπότε, ο Ζεϊμπέκος είναι αυτός που ολοκληρώνεται ψυχικά και σωματικά, ενώ ο χορός του συμβολίζει την απελευθέρωσή του από ό,τι τον εμποδίζει ακριβώς να ολοκληρωθεί.

Άλλες θεωρίες, που θέλουν τον ζεϊμπέκικο να έχει καθαρή αρχαιοελληνική προέλευση, από τον χορό «αρτοζήν», στηρίζονται στο ρυθμό του, των εννιά ογδόων, που διαφαίνεται στις ωδές της Σαπφούς. Όπως και να’ χει, ο αληθινός ζεϊμπέκικος καμιά σχέση δεν έχει με μερακλωμένους μεγαλοαστούς, που χορεύουν τον αρκουδιάρικο ενώ οι λαμέ γλάστρες τους χειροκροτούν γονατιστές.

Από πού κρατάει η σκούφια μας

Κάθε λέξη κρύβει μια ιστορία. Η ετυμολογία της, δηλαδή η αναζήτηση της προέλευσής της και της αρχικής της σημασίας, μπορεί να μας οδηγήσει πολύ μακριά, τόσο στα ονόματα των ανθρώπων και των τόπων, όσο και στις λέξεις που περιγράφουν αντικείμενα και αφηρημένες έννοιες.