AΝ ΕΞΑΦΑΝΙΣΤΕΙ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ, ΠΟΙΟ ΕΙΔΟΣ ΘΑ ΚΥΡΙΑΡΧΗΣΕΙ ΣΤΗ ΓΗ;

Αυτήν τη στιγμή, η Γη είναι περίπου 4.57 δισεκατομμυρίων χρόνων. Υπάρχει ζωή σε αυτήν για 3.850.000.000 χρόνια. Έχουν γίνει πέντε μαζικές εξαφανίσεις ειδών που άλλαξαν άρδην το ‘τοπίο’ των κυρίαρχων.

Για κάποιους επιστήμονες η μαζική εξαφάνιση των ειδών (η πρώτη για την οποία ευθύνεται ο άνθρωπος) δεν είναι σενάριο, αλλά μια διαδικασία που ήδη έχει ξεκινήσει. Η ζωή στον πλανήτη απειλείται από ουκ ολίγους παράγοντες -εντός και εκτός ‘συνόρων’.

Δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε πως δεν υπάρχει ένα “ναι μεν, αλλά” που να σώζει την ανθρωπότητα σε 100 χρόνια, αν δεν αλλάξουν πολλά και άμεσα. Κράτα πρόχειρο και ότι οι οικολόγοι υποστηρίζουν πως χωρίς τους ανθρώπους, η Γη πιθανότατα θα ευδοκιμήσει όσο ποτέ άλλοτε.

Σε κάθε περίπτωση, απομένουν κάποιες εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια έως ότου η αυξανόμενη φωτεινότητα του ήλιου καταστήσει τη Γη ακατοίκητη, για ζώα μεγέθους του ανθρώπου. Ναι, θα επωφεληθούν οι μικρόσωμοι οργανισμοί.

Με αυτά τα δεδομένα, αν εξαφανιστούμε εμείς από τον πλανήτη, ποιο είδος μπορεί να πάρει τη θέση μας και να γίνει το κυρίαρχο; Θα είναι τα δελφίνια; Οι αρουραίοι; Τα μυρμήγκια; Ή οι κατσαρίδες που είναι και γνωστές ως αυτές που θα επιβιώσουν των πάντων;

Ο αντικαταστάτης μας θα είναι μεγάλος, σε μέγεθος, πολυκύτταρος οργανισμός ή όχι;

(Παρένθεση: κατά τους επιστήμονες τα φυτά είναι η κυρίαρχη μορφή ζωής του κόσμου γενικά και σε ό,τι αφορά τη δική μας περίοδο, είναι τα βακτήρια.

Δεν συμφωνείς; Είναι γιατί ο άνθρωπος προτιμά να ταξινομεί ως κυρίαρχα είδη μεγάλους πολυκύτταρους οργανισμούς, κάτι που από μόνο του λέει πολλά για το είδος).

Ο “αδιαμφισβήτητος ναρκισσισμός” του ανθρώπου ευθύνεται για τη λάθος εκτίμηση

Όπως έχει γράψει στο Conversation ο Luc Bussiere, ερευνητής εξέλιξης, εντομολογίας, εφαρμοσμένων βιοστατιστικών, σεξουαλικής επιλογής και αντοχής στα φυτοφάρμακα “υπάρχει ένας αναμφισβήτητος βαθμός ναρκισσισμού στον ανθρώπινο χαρακτηρισμό των κυρίαρχων ειδών -μια έντονη τάση να απονέμεται ο τίτλος σε στενούς συγγενείς”.

Τέσσερα στα 5 ζώα είναι νηματώδη (βλ. τύπος μικροσκοπικού σκουληκιού), ως εκ τούτου ο επιπολασμός, η ποσότητα και η ποικιλομορφία δεν ήταν για τον άνθρωπο απαραίτητα, όταν έφτιαχνε τη λίστα με την ‘κυρίαρχη ζωή’.

“Έτσι έγινε στο μυαλό μας πιθανό το ενδεχόμενο ενός Πλανήτη των Πιθήκων. Στο μυαλό μας (και βάσει των παραμέτρων που επιλέξαμε να λάβουμε υπ’ όψιν) ο στενότερος συγγενής μας -σε πρωτεύοντα θηλαστικά-, θα μπορούσε να αναπτύξει την ομιλία και να υιοθετήσει την τεχνολογία μας, αν του δίναμε το χρόνο και το χώρο να το κάνει.

Εν τούτοις, οι κοινωνίες πρωτευόντων (εξαιρουμένου του ανθρώπου) είναι απίθανο να κληρονομήσουν την κυριαρχία μας στη γη, επειδή οι πίθηκοι είναι πιθανό να προηγηθούν ημών της εξαφάνισης.

Το είδος της παγκόσμιας κρίσης που θα εξαφάνιζε το είδος μας είναι απίθανο να μην εξαφανίσει και τους ευάλωτους εναπομείναντες πληθυσμούς των άλλων μεγάλων πιθήκων.

Στην πραγματικότητα, οποιοδήποτε γεγονός εξαφάνισης επηρεάζει τους ανθρώπους, είναι πιο επικίνδυνο για τους οργανισμούς που μοιράζονται τις βασικές φυσιολογικές μας λειτουργίες.

Ακόμα κι αν οι άνθρωποι υποκύψουν σε μια παγκόσμια πανδημία που επηρεάζει σχετικά λίγα άλλα θηλαστικά, οι μεγάλοι πίθηκοι είναι τα είδη που θα κινδυνεύσουν περισσότερο να προσβληθούν από οποιαδήποτε νέα ασθένεια, που είναι ικανή να διώξει εμάς από τη Γη.

Θα επιβιώσει κάποιος πιο μακρινός μας συγγενής -πρωτεύον, θηλαστικό ή κάποιο άλλο-, με τις ικανότητες να αναπτύξει νοημοσύνη και κοινωνία παρόμοιες με τον άνθρωπο;

Και αυτό φαίνεται απίθανο”.

Από όλα τα είδη που ήταν αναμφισβήτητα κυρίαρχα ζώα σε κάποιο στάδιο της ιστορίας της Γης, οι άνθρωποι είναι μόνοι με αξιοσημείωτη ευφυΐα και χειρωνακτική επιδεξιότητα. Επομένως, τέτοια χαρακτηριστικά δεν αποτελούν προϋποθέσεις για να κυριαρχούν μεταξύ των ζώων, ούτε ιδιαίτερα πιθανά χαρακτηριστικά για να εξελιχθούν.

Η εξέλιξη δεν ευνοεί τη νοημοσύνη χάριν by default λειτουργίας, αλλά μόνο εάν οδηγεί σε υψηλότερη επιβίωση και αναπαραγωγική επιτυχία.

Συνεπώς, είναι τεράστιο λάθος να φανταζόμαστε πως οι πιθανοί διάδοχοι ενδέχεται να είναι ιδιαίτερα ευφυείς ή κοινωνικά πλάσματα ή ότι θα μιλούν σαν εμάς ή θα έχουν τη δική μας εμπειρία στην ανθρώπινη τεχνολογία.

Τι μπορεί να ζήσει μετά την εξαφάνιση μας;

“Η απάντηση θα σας δυσαρεστήσει και την ίδια ώρα θα σας συναρπάσει” λέει ο Bussiere, “ενώ μπορούμε να είμαστε αρκετά σίγουροι ότι δεν θα είναι ένας χιμπατζής που θα μπορεί να μιλάει, δεν έχουμε την παραμικρή ιδέα για το τι μπορεί να είναι”.

Ο κόσμος έχει δει μια σειρά από γεγονότα μαζικής εξαφάνισης κατά τη διάρκεια της ιστορίας του. Η διαφοροποίηση της ζωής έπειτα από κάθε τέτοιο γεγονός ήταν σχετικά γρήγορη.

Η ‘προσαρμοστική ακτινοβολία’ νέων ειδών παρήγαγε νέες μορφές, συμπεριλαμβανομένων πολλών που ήταν σε αντίθεση με τις προγονικές γενεαλογίες -μετά τα είδη που επιβίωσαν της προηγούμενης εξαφάνισης.

Οι νανομυγαλές (μικρά θηλαστικά με μέσο βάρος τα 1.8 γραμμάρια -δεν υπάρχει κάτι που να παραπέμπει σε αυτά πια) που έτρεχαν κάτω από τα πόδια των δεινοσαύρων, στην ύστερη Κρητιδική περίοδο έμοιαζαν πολύ διαφορετικά από τις αρκούδες των σπηλαίων, τους μαστόδοντες και τις φάλαινες της εποχής των θηλαστικών.

Τα ερπετά που επέζησαν της ύστερης εξαφάνισης της Πέρμιας περιόδου (πριν από περίπου 250 εκατομμύρια χρόνια), που σκότωσε το 90% των θαλάσσιων και το 70% των χερσαίων ειδών, δεν ήταν ακριβώς προάγγελοι των πτεροσαύρων και των δεινοσαύρων ή των θηλαστικών που ακολούθησαν.

“Στο βιβλίο με τίτλο Wonderful Life: the Burgess Shale and the Nature of History, ο αείμνηστος Stephen J. Gould υποστήριξε ότι η τύχη ή το απρόοπτο (όπως το ονόμασε), έπαιξε σπουδαίο ρόλο κατά τη διάρκεια των μεγάλων μεταπτώσεων της ζωής των ζώων.

Η επίγνωση του Gould ότι δύσκολα μπορούμε να προβλέψουμε την επιτυχία των σύγχρονων γενεαλογιών, πέραν της μελλοντικής εξαφάνισης, είναι μια ταπεινή υπενθύμιση της πολυπλοκότητας των εξελικτικών μεταβάσεων.

Έτσι, είναι πολύ πιθανό να καταλάβουν τη Γη τα μυρμήγκια, μετά την εξαφάνιση του ανθρώπου -χωρίς να μπορούμε να εκτιμήσουμε πόσο θα διαφέρουν από τα σημερινά μυρμήγκια“.