ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΣΤΗΝ ΑΛΒΑΝΙΑ: ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΤΟ ΥΠΑΡΧΕΙ ΠΑΡΑΛΙΑ;

Ενάμιση χρόνο τώρα βρισκόμαστε σε μια προεκλογική limbo, περιμένοντας πότε θα ανακηρυχθούν οι εκλογές. Τώρα που επιτέλους η αναμονή τελείωσε, επήλθε μια τρομερή απομάγευση. Η προεκλογική αυτή περίοδος έχει χαρακτηριστεί επανειλημμένα ως η πιο βαρετή των τελευταίων δεκαετιών.

Γιατί όμως; Οι εκλογές στην Ελλάδα δεν έχουν αναδείξει κάποιο κεντρικό επίδικο, πέρα ίσως από την απομάκρυνση της Νέας Δημοκρατίας και το μέγιστο των προσδοκιών φαίνεται να είναι ένα μοίρασμα της τράπουλας ανάμεσα σε γνώριμους διεκδικητές. Ενώ εδώ η βαρεμάρα έχει γίνει το νέο προεκλογικό σλόγκαν, στην Αλβανία βλέπουμε κάτι καινούριο να ξεπροβάλλει.

Στις 14 Μάη 2023 είναι προγραμματισμένες οι δημοτικές εκλογές. Τι ενδιαφέρον μπορεί να έχουν οι δημοτικές εκλογές σε μια άλλη χώρα, έστω και γειτονική; Οι εκλογές αυτές είναι το πρελούδιο και το crash test μιας καινούριας αριστερής πολιτικής δύναμης, της Levizja Bashkë (Κίνηση Μαζί), που διεκδικεί θεσμική παρουσία στον Δήμο των Τιράνων. Συνολικά, την δημαρχεία των Τιράνων διεκδικούν 6 εκλογικοί συνδυασμοί, με κυρίαρχο αυτόν του Σοσιαλιστικού Κόμματος με υποψήφιο τον Erion Veliaj.

Ποια είναι η πολιτική και κοινωνική κατάσταση στην Αλβανία;

Στην Αλβανία, μετά την πτώση του καθεστώτος έως και τώρα, εναλλάσσονται στην κυβέρνηση τα δύο μεγάλα κόμματα, το Δημοκρατικό Κόμμα (Partia Demokratike) και το Σοσιαλιστικό Κόμμα (Partia Socialiste). Πρόκειται, δηλαδή, για έναν ισχυρό δικομματισμό που δεν έχει καταφέρει να τον ανταγωνιστεί αποτελεσματικά κανένα άλλο πολιτικό κόμμα.

Το πολιτικό σκηνικό στην Αλβανία είναι λίγο πολύ γνωστό ακόμα και για εμάς που δεν ζούμε και δεν εμπλεκόμαστε στην πολιτική ζωή της χώρας. Διαφθορά, πελατειακές σχέσεις, πολιτικός αριβισμός και μια αίσθηση ότι όλα είναι μια από τα ίδια. Κανένα άτομο δεν έχει να προσμένει κάποια αλλαγή παραδείγματος από τα δύο κόμματα που όσο και να φωνάζουν το ένα στο άλλο συγκλίνουν σε μια κοινή συμφωνία: στην νεοφιλελεύθερη πολιτική.

Η Αλβανία είναι μια από τις φτωχότερες χώρες στην Ευρώπη και κατεξοχήν χώρα εμιγκρέδων. Για να δούμε λίγο συγκριτικά τη διαφορά: Το κατά κεφαλήν εισόδημα είναι 6,492.9$ και ο κατώτατος μισθός 350 ευρώ, ενώ στην Ελλάδα είναι 31,480 και ο κατώτατος μισθός 780 ευρώ.

Η πανδημία του Covid-19 και ο σεισμός του 2019 είχαν τεράστιες οικονομικές επιπτώσεις και εκατοντάδες ανθρώπινες απώλειες. Η άνοδος του πληθωρισμού και η ενεργειακή κρίση δυσκόλεψαν ακόμα περαιτέρω την ζωή των ανθρώπων χωρίς να τους αφήσουν περιθώριο να ορθοποδήσουν.

Σε μια χώρα που τα τελευταία 20 χρόνια κατά μέσο όρο το 20% του πληθυσμού ζει κάτω από το όριο της φτώχειας, δεν είναι καθόλου παράλογο που οι άνθρωποι αναζητούν μια διέξοδο προς την μετανάστευση.

Μετά τις μαζικές εξόδους εκατοντάδων χιλιάδων Αλβανών μεταναστών και μεταναστριών τη δεκαετία του ’90 βλέπουμε ξανά να σημειώνεται αύξηση της μετανάστευσης των νέων ανθρώπων, κυρίως προς την Αγγλία. Θα ήταν υπεραπλούστευση να πούμε, όμως, ότι η Αλβανία είναι μια φτωχή χώρα, χωρίς να δούμε τις εσωτερικές αντιθέσεις της και την ύπαρξη μια εγχώριας αστικής τάξης εκατομμυριούχων.

Ποια είναι η Κίνηση Μαζί;

Η Κίνηση Μαζί είναι ένα νέο αριστερό πολιτικό κόμμα που ιδρύθηκε τον Δεκέμβρη του 2022. Αποτελεί μετεξέλιξη της ακτιβιστικής συλλογικότητας Organizata Politike (Πολιτική Οργάνωση) και έχει πολιτική πορεία σχεδόν μιας δεκαετίας. Η αρχή έγινε στον χώρο της νεολαίας και των πανεπιστημίων το 2013 με στόχο το δημόσιο και δωρεάν πανεπιστήμιο. Η κορύφωση αυτής της προσπάθειας ήρθε τον Δεκέμβρη του 2018 όταν σε όλη την Αλβανία ξεδιπλώθηκε ένα τεράστιο κίνημα δεκάδων χιλιάδων φοιτητών.

Η δράση της οργάνωσης όμως δεν περιορίστηκε εκεί, καθώς έχουν συμβάλλει στην οργάνωση των εργαζομένων με τη δημιουργία ανεξάρτητου σωματείου στα call centers και στο μεγαλύτερο και παλαιότερο μεταλλωρυχείο του Bulqizë το 2019.

Με την πολύτιμη αυτή παρακαταθήκη, οι ακτιβιστές και ακτιβίστριες της Κίνησης Μαζί μπαίνουν στην εκλογική αρένα, μετά από μεγάλη μάχη με τις γραφειοκρατικές και δικαστικές αρχές που ήθελαν να απαγορεύσουν με τεχνάσματα την κάθοδο τους στις δημοτικές εκλογές.

Arlind Qori: Ποιο είναι το μανιφέστο μας

Ζητήσαμε από τον υποψήφιο δήμαρχο με την Κίνηση Μαζί, Arlind Qori να μας απαντήσει σε κάποιες ερωτήσεις.

Πώς θα περιγράφατε την κατάσταση στην Αλβανία; Ποια είναι τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η χώρα;

H Αλβανία πάσχει από τα συμπτώματα της κακής ανάπτυξης μιας περιφερειακής χώρας, η οποία τις τελευταίες δεκαετίες έχει βασιστεί στην αποβιομηχανοποίηση και σε ένα πολιτικό σύστημα πελατειακό και κλεπτοκρατικό. Το εγχώριο κεφάλαιο προσανατολίζεται σε μη παραγωγικούς τομείς, όπως π.χ. το εμπόριο ή οι κερδοσκοπικές φούσκες του κατασκευαστικού κλάδου, που χρηματοδοτείται όλο και περισσότερο από τα χρήματα από το διεθνές εμπόριο ναρκωτικών.

Υπό αυτές τις συνθήκες, επικρατούν παρωχημένες μορφές οργάνωσης της εργασίας στους εργατικούς χώρους, όπου η πλειοψηφία των εργαζομένων δουλεύουν σε πολύ μικρές επιχειρήσεις του τομέα των υπηρεσιών. Ο μόνος σοβαρός παραγωγικός τομέας της χώρας είναι ο κλάδος της κλωστοϋφαντουργίας, όπου οι μεγάλες πολυεθνικές εταιρίες συνάπτουν συμβάσεις έργου με τους ντόπιους επιχειρηματίες. Ως αποτέλεσμα αυτής της παραμορφωμένης οικονομικής δομής, η Αλβανία έχει υψηλή ανεργία (περίπου 11%) και πολύ υψηλότερη υποαπασχόληση, ενώ χαρακτηρίζεται από πολύ χαμηλούς μισθούς και σκληρές εργασιακές συνθήκες.

Όλες οι κυβερνήσεις ανεξαιρέτως έχουν προχωρήσει σε νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις, βασισμένες στην ιδιωτικοποίηση των δημόσιων επιχειρήσεων και στην εμπορευματοποίηση βασικών δημόσιων υπηρεσιών όπως η εκπαίδευση και η υγεία. Αυτό έχει αναγκάσει τους πολίτες να στραφούν στην πανάκριβη ιδιωτική αγορά.

Από την άλλη, η Αλβανία βιώνει συνταξιοδοτική κρίση, η οποία επιδεινώνεται από το γεγονός ότι πολλοί νέοι εγκαταλείπουν τη χώρα, μειώνοντας έτσι τις εισφορές στο συνταξιοδοτικό. Οι νέοι μετανάστες, όπως και οι παλαιότεροι, αντικαθιστούν το ανύπαρκτο κράτος πρόνοιας στηρίζοντας τους ηλικιωμένους γονείς τους, οι οποίοι λαμβάνουν μέση σύνταξη 120 ευρώ το μήνα.

Ποια είναι τα σημαντικότερα προβλήματα στα Τίρανα;

Τα δομικά προβλήματα της Αλβανίας αντικατοπτρίζονται με τον πιο σκληρό τρόπο στα Τίρανα, καθώς είναι η πρωτεύουσα της χώρας. Τα Τίρανα είναι μια πόλη χτισμένη χωρίς κριτήρια, όπου οι ουρανοξύστες καταχρώνται το δημόσιο χώρο, όπου τα πάρκα και οι χώροι άθλησης εξαφανίζονται, ενώ παράλληλα η κατασκευαστική ολιγαρχία εξασφαλίζει υψηλό ποσοστό κέρδους.

Τα Τίρανα υποφέρουν από τη ρύπανση του αέρια –περίπου 3000 πολίτες πεθαίνουν κάθε χρόνο από ασθένειες που σχετίζονται με την ατμοσφαιρική ρύπανση- από το μη πόσιμο νερό της βρύσης, από ένα υποβαθμισμένο σύστημα δημόσιων μεταφορών, από πολύ υψηλές τιμές, έλλειψη σχολείων κ.λπ. Το μοντέλο ανάπτυξης εξυπηρετεί τα γρήγορα και εύκολα κέρδη της οικονομικής και πολιτικής ελίτ, χωρίς να διερωτάται κανείς για τις συνέπειες που έχει αυτό στην βιωσιμότητα της πόλης.

Γιατί αποφασίσατε να πάρετε μέρος στις εκλογές;

Γιατί τα παραπάνω προβλήματα απαιτούν μια ριζική παρέμβαση. Δεν μπορούμε να περιμένουμε άλλο. Τα τελευταία χρόνια η οικονομική κρίση έχει βαθύνει, συνοδευόμενη από τον πληθωρισμό και τη μαζική μετανάστευση. Εν τω μεταξύ, το παλιό κομματικό σύστημα έχει απονομιμοποιηθεί σε σημαντικό βαθμό. Λίγοι πιστεύουν στα παλιά πολιτικά κόμματα. Όσοι τους ψηφίζουν το κάνουν για πελατειακούς λόγους. Η μεγάλη κοινωνική μάζα αισθάνεται ότι δεν αντιπροσωπεύεται επαρκώς και συνεχώς αποξενώνεται από το υπάρχον κομματικό σύστημα.

Εξαιτίας αυτής της κατάστασης, προέκυψε η ανάγκη ίδρυσης της Κίνησης Μαζί, ως ενός κόμματος που έχει στόχο να εκπροσωπήσει τα δικαιώματα και τις ανάγκες των πληττόμενων κοινωνικών τάξεων, ξεκινώντας από τους εργαζόμενους. Η συμμετοχή μας στις εκλογές είναι μια ευκαιρία για τους πολίτες των Τιράνων να τιμωρήσουν με την ψήφο τους το μοντέλο της κακής διακυβέρνησης και να μας εμπιστευτούν τη διοίκηση της πόλης. Σε περίπτωση που δεν νικήσουμε, η πρώτη εκλογική εμπειρία θα μας χρησιμεύσει για να αντλήσουμε μαθήματα και να ενισχύσουμε και να διευρύνουμε την οργάνωσή μας.

Τι σας ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα κόμματα;

Πρώτον, το πρόγραμμα. Έχουμε ένα μανιφέστο που στοχεύει να μεταμορφώσει σοβαρά το μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης της Αλβανίας. Στοχεύουμε στη βιώσιμη ανάπτυξη, την προώθηση παραγωγικών και υψηλής προστιθέμενης αξίας τομέων της οικονομίας.

Στοχεύουμε στην προστασία των δικαιωμάτων των εργαζομένων και της συμμετοχής τους στη λήψη αποφάσεων στο χώρο εργασίας – ως προϋπόθεση τόσο για βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη όσο και για κοινωνική χειραφέτηση. Θέλουμε να ενισχύσουμε τις δημόσιες υπηρεσίες – εκπαίδευση, υγεία, στέγαση, δημόσιες συγκοινωνίες, ενέργεια κ.λπ. Αγωνιζόμαστε επίσης για την ισότητα των φύλων και την προστασία του περιβάλλοντος.

Πάνω από όλα, αντιλαμβανόμαστε την πολιτική ως συνεχή ακτιβισμό, έναν διαλεκτικό συνδυασμό δράσης εκτός και εντός των θεσμών. Έναν συνδυασμό διαμαρτυριών, απεργιών, άμεσων δράσεων και θεσμικού αγώνα.

Υπό αυτή την έννοια, η Κίνηση Μαζί διαφέρει εξολοκλήρου από την αλβανική πολιτική παράδοση των τελευταίων δεκαετιών, που βασίζεται σε προσωποκεντρικά κόμματα με πελατειακούς δεσμούς.

Τι προτείνετε;

Μια ενεργή πολιτική, βασισμένη στην οργάνωση στο χώρο εργασίας, της γειτονιάς και του χώρου σπουδών. Τις τελευταίες δεκαετίες η αλβανική κοινωνία έχει υποστεί μια διαδικασία αποσύνθεσης, εννοώντας με αυτό την απομόνωση του ατόμου στον εαυτό του ή στο στενό πλαίσιο της οικογενειακής ομάδας. Ως αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας, ο απλός άνθρωπος αισθάνεται ανίσχυρος απέναντι στην οικονομική ολιγαρχία και την πολιτική γραφειοκρατία. Γι’ αυτό εμείς θεωρούμε πρωταρχικής σημασίας την οργάνωση από τη βάση. Έτσι ενδυναμωνόμαστε και επιχειρούμε τις απαραίτητες αλλαγές.

Διαβάζοντας τη συνέντευξη αυτή, εύλογα αναρωτιέται κανείς αν αυτό το νέο πολιτικό κόμμα θα αποτελέσει τομή στο κομματικό σύστημα της Αλβανίας. Ακόμα η πρόταση είναι υπό τη μορφή διερώτησης και όχι κατάφασης, γιατί ένα πολιτικό κόμμα, πέρα από την συγκρότηση ενός συνεκτικού και ριζοσπαστικού προγράμματος, πρέπει να δοκιμαστεί έμπρακτα και συν τω χρόνω. Προς το παρόν, όμως, και μόνο που έχει καταφέρει να δημιουργήσει αυτό το ερώτημα είναι μια μεγάλη νίκη, γιατί ακριβώς έχει φυτέψει τους σπόρους για μια νέα αντίληψη περί πολιτικής και κοινωνίας.

Παρόλο που τα συνθήματα του Μάη του ’68 είναι χιλιοειπωμένα εξού και παρωχημένα, δεν μπορούσα να βρω πιο ταιριαστό τίτλο για να αποτυπώσει αυτές τις σκέψεις μου. Ξεπροβάλλει άραγε κάτω από τους τόνους μπετόν των Τιράνων η ελπίδα;

Στις 12 με 15 Μάη θα βρεθούμε στα Τίρανα για να καλύψουμε την εκλογική αναμέτρηση και να συναντήσουμε από κοντά τους ακτιβιστές-στριες της Κίνησης Μαζί.

Η Ιλιρίντα Μουσαράι είναι πολιτική επιστημόνισσα και συντονίστρια του Αρχείου Αλβανικής Μετανάστευσης