ΕΧΟΥΜΕ ΑΠΕΥΘΕΙΑΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΑΜΕΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΡΩΣΙΑΣ; – ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ Η ΚΑΤΑΡΡΙΨΗ ΤΟΥ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟΥ DRONE

Ρωσικά μαχητικά αεροσκάφη συναντήθηκαν σε διεθνή εναέριο χώρο πάνω από τη Μαύρη Θάλασσα (120 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Κριμαίας -όπου οι Ρώσοι έχουν τη βάση τους για όσα πετούν στην Ουκρανία) με ένα μη επανδρωμένο αμερικανικό αεροσκάφος.

Σύμφωνα με τους Αμερικανούς, το ένα Su-27 (βλ. δικινητήριο εξαιρετικά ευέλικτο μαχητικό αεροσκάφος που μπορεί να λειτουργήσει αυτόνομα σε εχθρικό έδαφος) χτύπησε την προπέλα του drone και ανάγκασε τους χειριστές του να το καταρρίψουν.

Οι Ρώσοι λένε πως το drone πετούσε σε χώρο που ήταν εκτός των ορίων του και ότι ‘σήκωσαν’ τα Su-27 όταν είδαν ένα αεροσκάφος να κινείται ανεξέλεγκτα και να χάνει ύψος, πριν πέσει στη θάλασσα.

Το δεδομένο είναι πως το drone αναπαύεται πια, σε χώρο που ελέγχει το ρωσικό ναυτικό.

Άρα δεν προβλέπεται να γίνει προσπάθεια ανάκτησης από τους Αμερικανούς. Θεωρείται δεδομένο πως θα γίνει αυτή η προσπάθεια από τους Ρώσους.

Για την ιστορία, η αξία του MQ-9 Reaper είναι στα 32.000.000 δολάρια.

Είναι πάντως, αξιοθαύμαστο πόσα πρέπει να εξηγηθούν στις μόλις 33 λέξεις του προλόγου, για να γίνει απόλυτα κατανοητό το συμβάν που χαρακτηρίστηκε από τους Αμερικανούς ως “η πρώτη γνωστή επαφή μεταξύ των δυο στρατών, από όταν άρχισε ο πόλεμος στην Ουκρανία”.

Οι συναντήσεις είναι συνηθισμένο φαινόμενο -οι καταρρίψεις όχι

Κατ’ αρχάς, οι κοντινές συναντήσεις μεταξύ αμερικανικών και ρωσικών αεροσκαφών δεν είναι ασυνήθιστες και δη αν σκεφτείς πως οι ΗΠΑ έχουν αναπτυχθεί ιδιαίτερα στη Μαύρη Θάλασσα μετά το 2014, ως απάντηση στην προσάρτηση της Κριμαίας.

Όπως ενημερώνει το Associated Press το πιο πρόσφατο ‘αντάμωμα’ -που αποκαλύφθηκε- έγινε το 2021, όταν ρωσικά πολεμικά αεροσκάφη χτύπησαν το USS Donald Cook, ένα αντιτορπιλικό του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ που μετείχε σε μεγάλη άσκηση.

Το 2020 ρωσικά αεροσκάφη πέρασαν μπροστά από ένα βομβαρδιστικό Β-52 που πετούσε πάνω από τη Μαύρη Θάλασσα. Έφτασαν σε απόσταση 30 μέτρων από τη ‘μύτη’ του βομβαρδιστικού και προκάλεσαν αναταράξεις.

Ανάλογες στιγμές σημειώνονται και στον Ειρηνικό -ιδιαίτερα προς τον βορρά. Για παράδειγμα, πριν ένα μήνα αμερικανικά μαχητικά αεροσκάφη αναχαίτισαν δύο ρωσικά βομβαρδιστικά TU-95 στον διεθνή εναέριο χώρο, ανοιχτά των ακτών της Αλάσκας. Σύμφωνα με το Πεντάγωνο “τα συνόδευσαν” για 12 λεπτά.

Καταρρίψεις όμως, δεν καταγράφονται. Και για αυτό τώρα προκύπτουν ανησυχίες για ‘κλιμάκωση του πολέμου’.

Κράτα πρόχειρη και την πληροφορία πως drones ή άλλα επανδρωμένων εναέριων οχημάτων (να θυμίσω εδώ το κινεζικό κατασκοπευτικό μπαλόνι) μπαίνουν και βγαίνουν σε εμπόλεμες ζώνες εδώ και δεκαετίες.

Τώρα ας συντονιστούμε στην ίδια συχνότητα.

Τι ισχύει για τον διεθνή εναέριο χώρο

Ως διεθνής εναέριος χώρος αποκαλείται αυτός που υπέρκειται της ανοιχτής θάλασσας.

Δεν ελέγχεται και δεν ανήκει σε καμία συγκεκριμένη χώρα.

Θεωρείται ότι αποτελεί μέρος της ανοιχτής θάλασσας, η οποία διέπεται από τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS). Το νομικό του λοιπόν, καθεστώς διέπεται από την αρχή της ελεύθερης υπέρπτησης των αεροσκαφών. Έτσι, όλες οι χώρες απολαμβάνουν το δικαίωμα της ‘αθώας διέλευσης’ από αυτόν τον εναέριο χώρο.

Ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία ωστόσο, έχει εξελίξει τη Μαύρη Θάλασσα σε εμπόλεμη ζώνη, με τους New York Times να γράφουν πως “η Ρωσία έχει αποκλείσει ουκρανικά πλοία στα λιμάνια της, ενώ η Ουκρανία έχει επιτεθεί σε σκάφη του ρωσικού πολεμικού ναυτικού στη Μαύρη Θάλασσα, όπως και σε λιμάνι”.

Σε ό,τι αφορά στρατιωτικά και άλλα κρατικά αεροσκάφη, υπόκεινται σε ορισμένους περιορισμούς και κανονισμούς (υπάρχει διεθνώς αναγνωρισμένο πρωτόκολλο) όταν επιχειρούν σε διεθνή εναέριο χώρο.

Παράδειγμα; Απαιτείται η ταυτοποίηση τους και να διατηρούν απόσταση ασφαλείας γενικά (από όλα τα αεροσκάφη) και ειδικότερα (μεταξύ τους).

Βάσει πρωτοκόλλου, τα στρατιωτικά αεροσκάφη δεν επιτρέπεται να διεξάγουν στρατιωτικές δραστηριότητες ή ασκήσεις στον διεθνή εναέριο χώρο, χωρίς προηγούμενη ειδοποίηση σε άλλες χώρες της περιοχής.

Και τα δυο αεροσκάφη θα πρέπει

• να επικοινωνούν μεταξύ τους (απευθείας ή μέσω καθορισμένου καναλιού επικοινωνίας), ώστε να ταυτοποιηθούν και να προσδιορίσουν τις προθέσεις τους.
• να ανταλλάσσουν πληροφορίες, σχετικά με τις διαδρομές πτήσης, το υψόμετρο και την ταχύτητά τους για να αποφύγουν πιθανές συγκρούσεις.
• να διατηρούν απόσταση ασφαλείας μεταξύ τους “για να αποτρέπονται τυχόν τυχαίες ή σκόπιμες συγκρούσεις”. Η απόσταση μπορεί να διαφέρει ανάλογα με τον τύπο του αεροσκάφους και την κατάσταση, αλλά ο γενικός κανόνας είναι να διατηρείται ένα ασφαλές κενό, ώστε να αποφεύγονται τυχόν περιστατικά στον αέρα.
• να ακολουθούν καθιερωμένους κανόνες εμπλοκής και πρωτόκολλα, για συναντήσεις μεταξύ στρατιωτικών αεροσκαφών -περιλαμβάνουν οπτικά σήματα, ραδιοεπικοινωνίες και ελιγμούς- προκειμένου να επιβεβαιώσουν τις προθέσεις τους και να αποφύγουν τυχόν παρεξηγήσεις και
• εάν είναι απαραίτητο, και τα δύο αεροσκάφη θα πρέπει να ειδοποιήσουν τα αντίστοιχα κέντρα διοίκησης ή τις αρχές ελέγχου εναέριας κυκλοφορίας, ώστε να ζητήσουν βοήθεια ή περαιτέρω οδηγίες για το πώς να προχωρήσουν.

Το drone που δεν είναι όσο αθώο φαίνεται

Το μη επανδρωμένο αεροσκάφος που αναγκάστηκαν να καταρρίψουν οι χειριστές τους (μετά τη ζημιά που προκάλεσε το ρωσικό) λέγεται MQ-9 Reaper. Eιρήσθω εν παρόδω, reaper σημαίνει θεριστής. Το κατασκευάζει η General Atomics Aeronautical Systems Inc.

Σύμφωνα με όσα αναφέρει η ιστοσελίδα της στρατιωτικής αεροπορίας των ΗΠΑ το αεροσκάφος έχει μήκος 11 μέτρα με άνοιγμα φτερών πάνω από 22 μέτρα. Πετά σε ύψος 50.000 ποδιών, το βάρος του είναι 2.200 κιλά και έχει αυτονομία για έως 2.500 χιλιόμετρα -μπορεί να περιπλανηθεί πάνω από στόχους για έως και 34 ώρες.

Διαθέτει εξελιγμένο σύστημα αισθητήρων και καμερών, που σύμφωνα με τους Ρώσους μπορεί και βλέπει την -ελεγχόμενη από τη Ρωσία- Κριμαία, ενώ πετά στο διεθνή εναέριο χώρο.

Ο συγκεκριμένος τύπος drone ελέγχεται από δυο χειριστές που διαχειρίζονται τους αισθητήρες και καθοδηγούν τα όπλα.

Αυτοί μπορεί να είναι σε οποιοδήποτε μέρος του πλανήτη “και έτσι μένουν εκτός κινδύνου”.

Πάντα με αυτούς που πλήρωσαν για να το αγοράσουν και να το χρησιμοποιήσουν το MQ-9 Reaper ως “περιουσιακό στοιχείο συλλογής πληροφοριών”. Αν διαβάσεις προσεκτικά, θα μάθεις και ότι διαθέτει μοναδική ικανότητα να εκτελεί χτυπήματα ακριβείας εναντίον στόχων υψηλής αξίας και ευαίσθητων στο χρόνο.

Το Reaper’s μπορεί να μεταφέρει έως και 16 πυραύλους Hellfire, που ισοδυναμεί με τη χωρητικότητα ωφέλιμου φορτίου ενός ελικοπτέρου Apache.

Εν προκειμένω, οι Αμερικανοί αξιωματούχοι είπαν πως το Reaper δεν είχε όπλα και ήταν σε τυπική αποστολή αναγνώρισης. Σηκώθηκε από τη Ρουμανία την Τρίτη 14/3 “για μια προγραμματισμένη αποστολή αναγνώρισης, η οποία διαρκεί περίπου εννέα έως 10 ώρες”.

Ο Reaper είναι η συνέχεια του Predator (όχι και τόσο απλή συνωνυμία, αφού μιλάμε πάντα για κατασκοπεία)

Ο πρόγονος του συγκεκριμένου τύπου ονομαζόταν MQ-1 Predator (ασχολίαστο) και είχε δημιουργηθεί “για την υποστήριξη αεροπορικών επιδρομών του ΝΑΤΟ στη Σερβία” όπως γράφει η Guardian.

Στους πολέμους του Ιράκ και του Αφγανιστάν το Predator προκάλεσε απώλειες πολλών αμάχων και κάπως έτσι γκρεμίστηκε ο μύθος των ‘χτυπημάτων ακριβείας’ που μπορούσε να φέρει.

Αποσύρθηκε το 2017, όταν το Reaper έγινε το κύριο μη επανδρωμένο αεροσκάφος των αμερικανικών αεροποριών. Από τότε η αμερικανική στρατιωτική αεροπορία έχει περισσότερους χειριστές drones από ό,τι κάθε άλλου είδους πιλότων.

Συγκεκριμένα, πριν έξι χρόνια υπήρχαν 1000 πιλότοι drones, 889 για τα C-17 και 803 για τα F16.

Οι Αμερικανοί είχαν τάξει τα Reaper στους Ουκρανούς

Γενικά, τα MQ-9 Reaper χρησιμοποιούνται στη Μαύρη Θάλασσα για παρακολούθηση (επιτήρηση). Και ενδεχομένως να μη διάβαζες όσα διαβάζεις σήμερα, αν δεν είχαν γράψει πέρυσι τα αμερικανικά media πως η αεροπορία της χώρας σκεφτόταν να πουλήσει αυτά της παλαιότερης γενιάς στην Ουκρανία.

Αυτό το deal πάγωσε (τουλάχιστον επίσημα), από τις ανησυχίες “για μεταφορά ευαίσθητης τεχνολογίας και τον κίνδυνο κατάρριψης”.

Τονίζεται πως η χρήση του Reaper εκτός εμπόλεμων ζωνών αυξήθηκε επί των δύο θητειών του Ομπάμα, όταν έγιναν 1.878 χτυπήματα. Στα δυο πρώτα χρόνια του Τραμπ, τα χτυπήματα ήταν 2.243.

Σημειωτέον, Reaper έχουν και χρησιμοποιούν η Μεγάλη Βρετανία, η Γαλλία, η Ιταλία, η Ισπανία, η Ιαπωνία και η Ολλανδία. Άλλες χώρες έχουν τα δικά τους προγράμματα (πχ Πακιστάν και Τουρκία), ενώη Κίνα πουλάει στα Αραβικά Εμιράτα, τη Νιγηρία, την Αίγυπτο, τη Σαουδική Αραβία και το Ιράκ.

Τι δήλωσε η Ευρωπαϊκή Διοίκηση του αμερικανικού στρατού

Σύμφωνα με το United States European Command, τα δύο ρωσικά μαχητικά αεροσκάφη Su-27 πετούσαν κοντά στο Reaper για 30 με 40 λεπτά. Έριξαν πάνω του καύσιμα “για να θολώσουν τις κάμερες και να καταστρέψουν τους αισθητήρες” και πέταξαν “απερίσκεπτα, με περιβαλλοντικά επισφαλή και αντιεπαγγελματικό τρόπο” που είχε ως συνέπεια τη ζημιά στην προπέλα -και την κατάρριψη.

Όσα ‘έβλεπε’ το drone, τα έβλεπαν και όσοι ήταν σε κέντρο επιχειρήσεων στην αεροπορική βάση Ramstein στη Γερμανία -και έτσι υπάρχει εικόνα από το ατύχημα.

Διευκρινίστηκε ότι τις τελευταίες εβδομάδες έχουν γίνει πολλές παρόμοιες ‘αναχαιτίσεις’ από ρωσικά αεροσκάφη, αλλά χωρίς επεισόδια.

Απαντώντας σε ερώτηση δημοσιογράφου, ο εκπρόσωπος Τύπου του Λευκού Οίκου, Τζον Κέρμπι είπε πως “αν με αυτόν τον τρόπο η Ρωσία ήθελε να μας στείλει μήνυμα πως έχει αποφασίσει να αποτρέψει από το να πετάμε και να επιχειρούμε στον διεθνή εναέριο χώρο πάνω από τη Μαύρη Θάλασσα, πρέπει να πω ότι αυτό είναι κάτι που δεν πρόκειται να συμβεί”.

Η Μαύρη Θάλασσα δεν ανήκει σε κανένα έθνος και θα συνεχίσουμε να κάνουμε ό,τι πρέπει να κάνουμε για τα δικά μας συμφέροντα εθνικής ασφάλειας σε αυτό το μέρος του κόσμου.

Ποια ήταν η αντίδραση της Μόσχας

Το πρώτο πράγμα που θύμισαν οι Ρώσοι ήταν πως από την προσάρτηση της Κριμαίας, το 2014 πολλά αμερικανικά αεροσκάφη παρακολούθησης πετούν πολύ κοντά στα σύνορα τους, αγνοώντας τις ειδοποιήσεις που εκδίδονται.

Για παράδειγμα, ο χώρος όπου έγινε το συμβάν έχει κηρυχθεί “ζώνη για ειδική στρατιωτική επιχείρηση” που φυσικά αφορά όσα κάνουν στην Ουκρανία. Δηλαδή, είναι χώρος “εκτός ορίων” για τα αεροσκάφη άλλων χωρών που (προ)ειδοποιήθηκαν να μην μπαίνουν και να μην διεισδύουν.

Μετά, το ρωσικό υπουργείο Άμυνας διέψευσε πως υπήρχε επαφή ή χρήση όπλων. Σε ανακοίνωση αναφέρθηκε πως η ρωσική πολεμική αεροπορία σήκωσε τα τζετ για να αναγνωρίσουν το drone “το οποίο έκανε απότομους ελιγμούς, έχανε ύψος και έπεσε στο νερό, ως αποτέλεσμα απότομου ελιγμού”.

Το drone πετούσε κοντά στη χερσόνησο της Κριμαίας και κατευθυνόταν προς τα ρωσικά σύνορα με τον αναμεταδότη αναγνώρισης να είναι εκτός λειτουργίας -αντίθετα με τις οδηγίες που έχει εκδώσει η Ρωσία για τον εναέριο χώρο πάνω από τις στρατιωτικές επιχειρήσεις στην Ουκρανία.

Τι λένε οι ψύχραιμοι

Αναλυτές και εμπειρογνώμονες που βλέπουν το συμβάν από μια απόσταση, εξηγούν πως η επίθεση στο drone δεν ήταν απαραίτητα ατύχημα. Αν και η ρίψη καυσίμου στο Reaper ήταν σκόπιμη. Ωστόσο, Αμερικανοί αξιωματούχοι δεν πιστεύουν πως οι Ρώσοι είχαν ως στόχο την προπέλα του drone, καθώς μια τέτοια επιτηδευμένη σύγκρουση θα μπορούσε να καταρρίψει και το Su-27.

Ο Τζο Μπάιντεν κάλεσε τον Ρώσο Πρέσβη στις ΗΠΑ, Ανατόλι Αντόνοφ για εξηγήσεις. Πριν αυτού του ραντεβού που κράτησε μισή ώρα, ο Αντόνοφ δήλωσε ότι “προτιμούμε να μην δημιουργήσουμε μια κατάσταση όπου μπορούμε να αντιμετωπίσουμε ακούσιες συγκρούσεις ή ακούσια επεισόδια μεταξύ της Ρωσικής Ομοσπονδίας και των Ηνωμένων Πολιτειών”.

Όχι, επικοινωνία του Μπάιντεν με τον Πούτιν δεν υπήρξε.