ΕΙΔΑΜΕ ΤΟΝ ΟΡΕΣΤΗ ΣΤΗΝ ΕΠΙΔΑΥΡΟ ΜΕ ΤΟΝ ΑΡΗ ΣΕΡΒΕΤΑΛΗ
Αν ψάχνεις για λόγους να βρεθείς αυτό το Σαββατοκύριακο στην Επίδαυρο η παράσταση προσφέρει εξαιρετικές ερμηνείες απ' όλο το θίασο.
Ως την Επίδαυρο ταξιδέψαμε την Πέμπτη 15 Ιουλίου όσοι δημοσιογράφοι κληθήκαμε να παρακολουθήσουμε τη γενική πρόβα του Ορέστη, που σκηνοθετεί ο Γιάννης Κακλέας για το Φεστιβάλ Αθηνών κι Επιδαύρου. Η παράσταση έκανε την πρεμιέρα της το βράδυ της Παρασκευής 16 Ιουλίου κι η πρώτη γεύση που μας άφησε ήδη από τη γενική πρόβα της, ήταν δυνατή σαν τη γήινη μυρωδιά που αποπνέει το χωμάτινο σκηνικό στο οποίο ο Ορέστης, που υποδύθηκε ο Άρης Σερβετάλης, και η Ηλέκτρα, που υποδύθηκε η Μαίρη Μηνά, ζούσαν το πένθος τους, το εμποτισμένο με ενοχή και τη φριχτή αγωνία του θανάτου στον οποίο αποφάσιζαν οι Αργείοι αν θα τους καταδικάσουν ή όχι.
Ο Ορέστης του Ευριπίδη είναι ένα έργο σκοτεινό. Ο Ορέστης και η Ηλέκτρα έχουν μετατραπεί από πριγκιπόπουλα του Άργους «σε μιάσματα στην ίδια τους την οικογένεια και ανεπιθύμητοι στην ίδια τους την πατρίδα», όπως γράφει στο σκηνοθετικό του σημείωμα ο Γιάννης Κακλέας που πρώτη φορά δοκιμάζεται στην τραγωδία στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου. Μετά τον φόνο του Αίγισθου και της Κλυταιμνήστρας για την εκδίκηση του θανάτου του Αγαμέμνονα καθ υπόδειξη του θεού Απόλλωνα, «Στον Ορέστη ο Ευρυπίδης πραγματεύεται την τύχη των νεαρών μητροκτόνων μετά το έγκλημα κάνοντας ταυτόχρονα ένα καίριο σχόλιο για τη λειτουργία της αθηναϊκής δημοκρατίας. Θέτει αμείλικτα ερωτήματα για τη σχέση του ανθρώπου με το Θεό, με την πίστη, με το θάνατο, με το σκοτάδι της ανθρώπινης ψυχής», όπως αναφέρει ο Γιάννης Κακλέας.
Το σκοτάδι του έργου, οι κρίσεις των ενοχών του Ορέστη, ο νους του που σαλεύει, το πάθος και ο φόβος της Ηλέκτρας, είναι εκεί από την αρχή. Τέλεια ενωμένα με το σκηνικό ενός χωμάτινου βούρκου στο οποίο σέρνονται οι δύο νέοι, περιτριγυρισμένοι από τον χορό ντυμένο στα μαύρα (Κατερίνα Ζαφειροπούλου, Άλκηστις Ζιρω, Νίκη Λάμη, Ιωάννα Λέκκα, Δανάη Μουτσοπούλου, Ματίνα Περγιουδάκη, Ελίζα Σκολίδη, Αναστασία Στυλιανίδη, Ηλέκτρα Φραγκιαδάκη), να κινείται κι αυτός καμιά φορά απειλητικά όπως όλοι εναντίον τους, όπως οι αόρατες Ευμενίδες που τριγυρίζουν τον Ορέστη.
Ο Ορέστης του Άρη Σερβετάλη είναι ένας ήρωας σε εσωτερική πάλη, ένας μητροκτόνος που η αρρώστια που τον τρώει όπως λέει ο ίδιος στην παράσταση είναι «Η συνείδηση». Ένας νέος που ακολούθησε πιστά όσα είχε μάθει να ακολουθεί από την παλαιότερη γενιά κι έπεσε θύμα αυτής της υπακοής του. Η εσωτερική του πάλι μεταφράζεται εντυπωσιακά στις κινήσεις του κορμιού του, καθώς μετακινείται στον βούρκο γύρω του, με τρόπο που μοιάζει σχεδόν να μην έχει ορισμένα, ξεκάθαρα μέλη, ορισμένη, αληθινή υπόσταση, χαμένος ανάμεσα στο αληθινό και το φαντασιακό.
Στον Ορέστη άλλωστε, συναντάμε όσο πουθενά αλλού «την πληρέστερη περιγραφή ψυχικής ασθένειας που διαθέτει το αρχαίο δράμα», όπως αναφέρει ένα απόσπασμα από το βιβλίο «Στιγμές της ελληνικής τραγωδίας» της Χαράς Μπακονικόλα, στο πρόγραμμα της παράστασης. Η λογική απουσιάζει, το πάθος κυριαρχεί και αυτές οι καταλυτικές στιγμές των κρίσεων του καταλύουν και τον ίδιο τον Ορέστη, τον κάνουν να χάνει τη μορφή του ανθρώπινου πλάσματος που κάποτε υπήρξε. Ο Άρης Σερβετάλης καταφέρνει να κάνει αυτή τη διάλυση αληθινή μπροστά στα μάτια μας.
Η Μαίρη Μηνά είναι μια Ηλέκτρα που θα θυμόμαστε για καιρό. Δοσμένη ολοκληρωτικά στο πάθος του ρόλου της και στην αγωνία του για το μέλλον περισσότερο του Ορέστη παρά του δικού της εαυτού, καθηλώνει τον θεατή σε κάθε της κίνηση με τη φωνή, το λόγο της, το βλέμμα της, τον βηματισμό της.
Ο Ορέστης έκανε την πράξη του και γι’ αυτό βασανίζεται. Βασανίζεται από το ερώτημα του δίκαιου ή του αδίκου, του ηθικού ή του ανήθικου. Ακολούθησε τη θεϊκή βούληση καταπατώντας τους πιο ιερούς ανθρώπινους νόμους. Πόσες ευθύνες μπορούμε να του καταλογίσουμε; Το Άργος και οι πρόγονοί του, όλες, η αδερφή του και ο φίλος του καμία. Ο ίδιος;
Βλέποντας τον Ορέστη και την Ηλέκτρα, αλλά και τον Πυλάδη που υποδύθηκε ο ταλαντούχος Αιμιλιανός Σταματάκης με τις χορευτικές κινήσεις του δεν μπορούσα να μην τους δω σαν κάθε νέα γενιά που καλείται να πληρώσει τα κρίματα της προηγούμενης. Ή σαν την τωρινή νέα γενιά που βαρύνει η ευθύνη κάθε φορά που οι ιθύνοντες μιλούν για παράδειγμα για την πορεία της πανδημίας του κορονοϊού.
Ο Μενέλαος (δυνατή ερμηνεία από τον Πάνο Βλάχο) και η Ελένη (την υποδύθηκε προσδίδοντάς της μια αγέρωχη κίνηση που ταίριαζε στη θεϊκή της καταγωγή κατά το μυθο, η Νικολέτα Κοτσαηλίδου), στέκουν με ένα υποκριτικό νοιάξιμο πολύ μακριά από αυτά τα παιδιά που απειλούνται να αφανιστούν, παρ’ όλο που τα δικά τους κρίματα τα ενέπλεξαν εξίσου σε αυτόν τον χορό του θανάτου και του αίματος. Ο Τυνδάρεως (εξαιρετικός Γιώργος Ψυχογιός) βρίσκεται απέναντί τους αποποιώντας κι εκείνος τις δικές του ευθύνες. Όλη η ευθύνη βαραίνει τα δύο παιδιά, όπως κάθε φορά η ευθύνη είναι πιο εύκολο να μεταφερθεί στο νέο, το καινούργιο, το μικρό, αυτό πάνω στο οποίο επιβάλλαμε τις συνθήκες ζωής του, αυτό το οποίο έχουμε συνηθίσει να έχουμε, λόγω θέσης, εξουσία, αυτό που όταν αποφασίζει να αλλάξει κάτι θα το κάνει ακόμα κι αν αφανιστεί και σίγουρα ακόμα κι αν αφανίσει στην πορεία του.
Οι σκηνές κατά τις οποίες ο Μενέλας συνομιλεί με τον Ορέστη, ο Τυνδάρεως επίσης, τα δύο αδέρφια ετοιμάζονται για τη φριχτή τους τιμωρία κι έπειτα από την παρεμβαση του Πυλάδη ζουν ένα δολοφονικό κρεσέντο προετοιμάζοντας την εκδίκησή τους απέναντι στην Ελένη και τον Μενέλαο (καταλήγοντας τελικά να απειλούν την κόρη τους Ερμιόνη, που υποδύεται η Άλκηστις Ζιρό) είναι από τις πιο δυνατές της παράστασης του Γιάννη Κακλέα. Δυνατός είναι και ο μονόλογος του Φρύγα (τον υποδύεται μοναδικά ο Jerome Kaluta) που λέει την πιο όμορφη φράση του έργου. «Που είμαι άνθρωπος, αυτό δεν φτάνει για να ζήσω;» αναρωτιέται. Στον δρόμο προς την κάθαρση ο χορός από μαύρα, φορά τα λευκά του, το θεϊκό στοιχείο εμφανίζεται, ο Απόλλωνας επιτέλους στρέφει το αυτί του να ακούσει το παράπονο του Ορέστη που ο ίδιος καθοδήγησε στον φόνο της μητέρας του. Η τελική λύση δίνεται και ο Ορέστης περνά από την απελπισία στην ελπίδα.
Αν ψάχνεις για λόγους να βρεθείς αυτό το Σαββατοκύριακο στην Επίδαυρο η παράσταση προσφέρει εξαιρετικές ερμηνείες απ’ όλο το θίασο, ένα πολύ ζωντανό σκηνικό καιιδιαίτερα κοστούμια από τους Ηλένια Δουλαδίρη και Γιάννη Κακλέα, επιβλητική μουσική του Σταύρου Γασπαράτου και το έργο που θεωρείται το τελευταίο του Ευριπίδη, σημαντικό και πυκνό σε νοήματα. Ο Γιάννης Κακλέας έχει πάμπολλες σκηνοθεσίες στο ενεργητικό του κι αυτή ήταν η πρώτη του, επιτυχημένη κατά τη γνώμη μου, σκηνοθεσία σε τραγωδία, με τη ροκ διάθεσή του εκεί, με τις όμορφες εικόνες παρούσες, με την ταχύτητά του. Το δυνατό χειροκρότημα που ολοκλήρωσε τη γενική πρόβα του θιάσου είμαι σίγουρη ότι θα επαναληφθεί τόσο στις παραστάσεις της Επιδαύρου όσο και στην περιοδεία που θα ακολουθήσει.
