ΕΙΝΑΙ ΤΟ FACEBOOK ΤΟ ΝΕΟ ΤΣΙΓΑΡΟ;

Η πρώτη αντίδραση ήταν ένα αυτόματο refresh. Χωρίς αποτέλεσμα. «Πάλι έπεσε το ίντερνετ» ** random κατάρες στον πάροχο **, επανεκκίνηση του δρομολογητή (ελληνιστί ρούτερ). Ξανά τζίφος. Το ίντερνετ λειτουργούσε κανονικά, κι εξακολούθησε να το κάνει. Όσοι καμμένοι, κατά το παρελθόν, στο χυλό του σοσιαλμιντιακού αποκλεισμού, έδειξαν γρήγορα αντανακλαστικά. «Κάποιο bug της εφαρμογής, προκαλεί κάποιο glitch στο σύστημα» σπουδαιολόγησαν δυνατά ή νοητά, απεγκατέστησαν την εφαρμογή και την κατεβασαν ξανά. Κι όμως, έμειναν και πάλι στην απ’ έξω. Κάπου εκεί, τα νέα ταξίδεψαν έτσι κι αλλιώς γρήγορα, όλοι κατάλαβαν ότι #FacebookDown. Και #InstagramDown. Και #WhatsappDown. Το μαγαζί του αξιότιμου κύριου Μαρκ Ζάκεμπεργκ κατέβασε ρολα.

Για σχεδόν 7 ώρες. Χρόνο ικανό να μας υπενθυμίσει (εδώ στην Ελλάδα που δεν πολυρολάρει πια) τον θαυμαστό κόσμο του Twitter, να γεννήσει εκατοντάδες πανομοιότυπα αστεία περί παγκόσμιας «νευρικής κρίσης», να μας κάνει να συνειδητοποιήσουμε λίγο ενοχικά τον εθισμό μας αναζητώντας υποκατάστατα ντοπαμίνης σε εφαρμογές όπως το Signal ή το Telegram που σκούριαζαν στα πίσω στενά των φακέλων της επιφάνειας εργασίας των smartphones.

Τώρα αν είστε της φυλής «δεν βλέπω τηλεόραση», σίγουρα ήταν μια καλή ευκαιρία να περάσετε λίγο ποιοτικό χρόνο με τον εαυτό σας, να μιλήσετε επιτέλους με τον/την σύντροφό σας, να αφήσετε το κινητό και να πιάσετε ένα βιβλίο. Αλλά είναι λιγάκι πιο θλιβερό κι από το αέναο καθημερινό zombie scrolling, το να περιμένεις την μεγαλύτερη βλάβη στην ιστορία των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης για να τα κάνεις όλα αυτά.

Περιγράφοντας τη «μέρα χωρίς Facebook» στο αμερικάνικο περιοδικό The Atlantic (σε ένα από τα εκατοντάδες άρθρα που εμβάθυναν τα τελευταία 24ωρα), ο καθηγητής Ίαν Μπόγκοστ έγραψε ότι αυτοί που πραγματικά εξαγριώθηκαν με το «μπλακ άουτ» είναι οι άνθρωποι που φοβούνται «το τέλος του Facebook» γιατί ακόμα δεν καταλαβαίνουν πώς λειτουργεί. Είναι εκείνοι που πήραν έξαλλοι τηλέφωνο τις εταιρείες τηλεπικοινωνιών επειδή δεν μπορούσαν να μπουν στο προφίλ τους. Είναι κατά κανόνα άνθρωποι μεγαλύτερων ηλικιών (ας πούμε 55+), πρόσφυγες στην ψηφιακή nomadland, που ακόμα πιστεύουν ότι το Facebook είναι μέσο επικοινωνίας κι όχι το μεγαλύτερο marketplace από καταβολής της ανθρώπινης ύπαρξης (Οι πιο μετριοπαθείς εκτιμήσεις για τις απώλειες του Ζάκερμπεργκ αυτήν την εβδομάδα κάνουν λόγο για 7 δισ. δολάρια χαμένα.)

Περνάμε έτσι στις άλλες δύο, πιο μεγάλες και πιο σημαντικές, τρέχουσες συζητήσεις γύρω από το Facebook, στις οποίες η βλάβη αποτέλεσε απλά το κερασάκι:

α) Tα Facebook files που δημοσίευσε η WSJ κι αποκαλύπτουν ξανά με μαρτυρίες εκ των έσω την προβληματική λειτουργία της πλατφόρμας σε μια σειρά από θέματα όπως παραβιάσεις ιδιωτικότητας και προσωπικών δεδομένων, διάδοση ψευδών ειδήσεων κι αδιαφορία ως προς τη ρητορικής μίσους, καθιέρωση (μέσω του Instagram) προτύπων π.χ. ομορφιάς που οδηγούν στην κατάθλιψη κυρίως νεαρά κορίτσια που (νομίζουν ότι) δεν τα πιάνουν.
Αυτή η κουβέντα δε θα σταματήσει ποτέ. Δικαίως, αφού το Facebook όχι μόνο δεν «διορθώνεται» αλλά προσπαθεί να ξεφεύγει συνεχώς με υποκριτικά μπαλώματα επιχειρώντας μάλιστα να αυξήσει την διείσδυσή του ακόμα και στο δημογραφικό 6-12 ετών (με κόλπα όπως Messenger for Kids/Instagram for kids που για την ωρα σκοντάφτουν στο Νόμο).

β) Η άλλη κοινή παραδοχή ότι το Facebook είναι ένα ΜΚΔ που γερνάει, γίνεται “Boomerbook”, όπως έγραψαν σε ένα άλλο άρθρο του Atlantic μέσα στην εβδομάδα. «To Facebook είναι για μεγάλους ανθρώπους – μεγάλους όπως λέμε 40», διάβαζε η διαπίστωση-μαχαιριά στην καρδιά.
Κι όντως, μπορεί να είναι μόνο 17 ετών (αν ήταν άνθρωπος δε θα του σέρβιραν αλκοόλ στα μπαρ), αλλά το Facebook -ειδικά στις ΗΠΑ- έχει εξελιχθεί σε κριτήριο χάσματος γενεών. Τα μέλη της Gen Z δε θέλουν να συνυπάρχουν με τους γονείς τους, όπως εδώ που τα λέμε δε θέλουμε ούτε κι εμείς οι «ηλικιωμένοι millennials» με τους δικούς μας – ίσως γιατί συνειδητοποιούμε ότι συμπεριφερόμασταν εκεί μέσα περίπου όπως συμπεριφέρονται τώρα αυτοί σε μια σπάνια αντιστροφή της κανονικής ροής των πραγμάτων. Το επιβεβαιώνει και η έρευνα της aboutpeople για το NEWS 24/7: Σχεδόν 6 στους 10 χρήστες ηλικίας 17-34 απάντησαν ότι ποστάρουν σπανιότερα από μια φορά το μήνα, ενώ το μεγαλύτερο ποσοστό (21.3%) αυτών που ποστάρουν «σχεδόν κάθε μέρα» το συναντάμε στην ηλικία 55 ετών και άνω.

Είτε θέλουμε να το παραδεχθούμε, είτε όχι, τα σόσιαλ μίντια άλλαξαν την επικοινωνία, την οικονομία, την ενημέρωση, την ιδιωτικότητα, την κοινωνία. Άλλαξαν το πως κάνουμε διακοπές, το πώς διασκεδάζουμε, το πώς φλερτάρουμε, το πώς κουτσομπολεύουμε. Εκτόξευσαν την ανασφάλεια, ρευστοποίησαν την ανάγκη για αυτοεπιβεβαίωση, παίζοντας ένα πολύ περίεργο παιχνίδι με την αυτογνωσία. Κατέστησαν τα πάντα εφήμερα, έκαναν την επικαιρότητα video game, σταδιακά χαλαρώνοντας το κριτήριο για το τι είναι σημαντικό και τι όχι. Μέχρι που και η αλήθεια έγινε ένα κόνσεπτ που έχει πια ξεπεραστεί από την εποχή μας.

Στην αρχή «μας έδωσαν 15 λεπτά δημοσιότητας», στη συνέχεια «μας έκαναν διάσημους σε 15 ανθρώπους», τελικά «μας διαβεβαίωσαν ότι μπορούμε να ερμηνεύουμε τον κόσμο με βάση τις 15 στενότερες επαφές μας». Κυρίως, επέβαλλαν ολοκληρωτικά την “either/or” καταναλωτική λογική της απόφασης «θα το αγοράσω ή δε θα το αγοράσω». Ίσως εκεί πρέπει να ψάξουμε την αφετηρία της πόλωσης που είναι πια ο κανόνας σε οτιδήποτε κι οπουδήποτε.

Τον τελευταίο καιρό στη συζήτηση «κάτι πρέπει να κάνουμε με το Facebook» (κυρίως σε παραδοσιακά μέσα που υποφέρουν πάνω από μια δεκαετία από Συνδρομο της Στοκχόλμης, βλέποντας τη διαφήμιση να ρουφιέται από τις πλατφόρμες) πληθαίνουν οι αναλογίες των σόσιαλ μίντια με το τσιγάρο. Το Facebook, για παράδειγμα, έχει σαφείς αρνητικές πτυχές, προσφέρει έτοιμες δικαιολογίες χρήσης (το «μπαίνω μόνο για δουλειά/ενημέρωση» δεν μοιάζει με το «καπνίζω μόνο όταν βγαίνω/με τον καφέ»;), όλοι συμφωνούν ότι πρέπει να το ελαττώσουν, ελάχιστοι το κάνουν (το 68.7% στην έρευνα της aboutpeople απάντησε ότι μπαίνει FB «αρκετές φορές μέσα στην ημέρα»), ενώ παράλληλα πληθαίνουν οι φωνές για νομοθετικές παρεμβάσεις στη λειτουργία του.

Λέτε το μέλλον να είναι ένα μέρος με ειδικά σχεδιασμένους χώρους για να απολαμβάνουν οι χρήστες του Facebook την κακή τους συνήθεια χωρίς να ενοχλούν τους υπόλοιπους;