ΕΜΣΤ: ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ, ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΑΛΛΑΖΕΙ ΣΕΛΙΔΑ

Το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ) είναι εδώ και ανοίγει ένα καινούριο κεφάλαιο. Ένα κεφάλαιο με όραμα, αισιοδοξία και προπάντων πρόγραμμα. Μετά από 20 χρόνια περιπετειών, προβλημάτων κτιριακών και μη, και αρκετών “ανοιγοκλεισιμάτων”, φαίνεται πως πια έγινε ένα μεγάλο restart και το πολύπαθο αυτό μουσείο βγαίνει τελικά στο φως φιλοδοξώντας να προβληματίσει, να πυροδοτήσει τον χώρο της φαντασίας και να μας ωθήσει να δούμε την πραγματικότητα διαφορετικά. Παράλληλα, έχει σκοπό να μας ενθαρρύνει να αμφισβητήσουμε το status quo, να σκεφτούμε πάνω στον τρόπο με τον οποίο συμπεριφερόμαστε ως πολίτες στο δημόσιο χώρο, αλλά και ο ένας προς τον άλλον.

Δέκα περίπου μήνες μετά την ανάληψη των καθηκόντων της, η καλλιτεχνική του διευθύντρια, Κατερίνα Γρέγου, παραχώρησε στο -ασφυκτικά γεμάτο από δημοσιογράφους, καλλιτέχνες και ανθρώπους του Πολιτισμού- αμφιθέατρο του μουσείου, στο Φιξ της Λεωφόρου Συγγρού, μια χειμαρρώδη συνέντευξη τύπου, στην οποία μίλησε για όλα και ουσιαστικά επανακαθόρισε το στίγμα του οργανισμού, αναφορικά με το όραμα και τους στόχους του, τη φιλοσοφία των συλλογών, τη σχέση του με τους καλλιτέχνες. Επίσης, αναφέρθηκε διεξοδικά στα όσα θα δούμε εντός των τειχών του Μουσείου το 2022 και το 2023, στις εκδόσεις και την εκπαιδευτική του δράση.

Η αποστολή του Μουσείου

“Στόχος του ΕΜΣΤ είναι να γίνει ο κορυφαίος εθνικός θεσμός για τη σύγχρονη τέχνη και τον οπτικό πολιτισμό στην Ελλάδα, και ένας από τους ηγετικούς θεσμούς της Νότιας Ευρώπης και της Ανατολικής Μεσογείου”, τόνισε η κ. Γρέγου που ανέβηκε στο βήμα μετά τον πρόεδρο του διοικητικού συμβουλίου του φορέα Αγγελή Αντωνόπουλο, τον υφυπουργό Πολιτισμού Νικόλα Γιατρομανωλάκη και τη διοικητική και οικονομική διευθύντρια Αθηνά Ιωάννου.

Παράλληλα, εστίασε στο πλεονέκτημα της γεωπολιτικής θέσης του Μουσείου, το οποίο και θα εστιάσει στις πλούσιες και αμφιλεγόμενες ιστορίες του γεωγραφικού χώρου του οποίου αποτελεί μέρος· ενός χώρου που περιλαμβάνει τα Βαλκάνια, την Τουρκία, τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική.

Χαρακτηριστικά είπε πως “το Μουσείο στέκεται κριτικά απέναντι στον oμοιογενή και δίχως εντοπιότητα παγκοσμιοποιητικό πλουραλισμό και, αναγνωρίζοντας πως μια συλλογή που θα περιελάμβανε σύγχρονη τέχνη και από τις πέντε ηπείρους είναι αδύνατον να υποστηριχθεί τόσο από άποψη πόρων όσο και από άποψη χρόνου για έρευνα σε βάθος, προκρίνει στη συλλογή του καλλιτεχνικές πρακτικές που λαμβάνουν υπόψη τους τις τοπικές και πολιτισμικές διαφορές και τις πολλαπλές αφηγήσεις. Έτσι, μολονότι διατηρεί τη διεθνή του προοπτική και παρουσιάζει πρωτοποριακή σύγχρονη τέχνη από όλο τον κόσμο, παραμένει γειωμένο στον ιδιαίτερο γεωπολιτικό του χώρο. Παράλληλα, θα εστιάσει στην πλούσια καλλιτεχνική και πρωτοποριακή κληρονομιά της ελληνικής διασποράς, μιας από τις αρχετυπικές διασπορές παγκοσμίως, μεγάλο μέρος της οποίας δεν έχει αναγνωριστεί ποτέ, ή ακόμη και έχει σκόπιμα περιθωριοποιηθεί στην Ελλάδα”.

“Η τέχνη δεν είναι χόμπι, είναι επάγγελμα”

Εξαιρετικά σημαντικό ήταν το σημείο που η κ. Γρέγου αναφέρθηκε στη σχέση του Μουσείου με τους καλλιτέχνες. Χαρακτηριστικά ανέφερε πως “τo ΕΜΣΤ προάγει και ενισχύει τη δίκαιη αμοιβή για τους καλλιτέχνες και τους πολιτιστικούς παραγωγούς και δεν εγκρίνει τις επισφαλείς μορφές εργασίας, που παραμένουν ευρέως διαδεδομένες στο πεδίο των εικαστικών σήμερα. Δεσμεύεται να αμείβει όλους τους καλλιτέχνες και επαγγελματίες του πολιτισμού που εργάζονται ή εκθέτουν στο Μουσείο και να προάγει βέλτιστες πρακτικές σε ό,τι αφορά τόσο την παρουσίαση του καλλιτεχνικού έργου όσο και την καλλιέργεια των καλύτερων δυνατών συνθηκών για την καλλιτεχνική έρευνα και παραγωγή”. “Η τέχνη δεν είναι χόμπι, είναι επάγγελμα” είπε χαρακτηριστικά.

Το ΕΜΣΤ αποτελεί έναν από τους λίγους φορείς που θεσπίζει για πρώτη φορά πίνακα αμοιβών για τους καλλιτέχνες. Πρόκειται για μια διαβάθμιση των καλλιτεχνικών αμοιβών, η οποία λαμβάνει υπόψη τόσο την έκταση και τον χρόνο της παραγωγής ενός έργου όσο και το είδος και τον χρόνο της εκάστοτε έκθεσης.

Γι’ αυτό και το ΕΜΣΤ αποτελεί έναν από τους λίγους φορείς που θεσπίζει για πρώτη φορά πίνακα αμοιβών για τους καλλιτέχνες. Πρόκειται για μια διαβάθμιση των καλλιτεχνικών αμοιβών, η οποία λαμβάνει υπόψη τόσο την έκταση και τον χρόνο της παραγωγής ενός έργου όσο και το είδος και τον χρόνο της εκάστοτε έκθεσης.

Παράλληλα, πρόσθεσε πως το Μουσείο καταδικάζει τις ηλικιακές διακρίσεις –ένα φαινόμενο που ενδημεί στην αγορά της τέχνης η οποία διαρκώς διψά για πρωτοεμφανιζόμενους και νέους καλλιτέχνες– και προτίθεται να δώσει ίσες ευκαιρίες σε καλλιτέχνες πρεσβύτερους ή στο μέσο της σταδιοδρομίας τους”.

Ο προϋπολογισμός

Αναφορά έγινε και στον προϋπολογισμό του Μουσείο. Ο προϋπολογισμός των 9.204.854€, που εγκρίθηκε πρόσφατα, είναι απαραίτητος για την ολική επανεκκίνηση του φορέα. Για πρώτη φορά το Μουσείο λειτουργεί σε πλήρες ανάπτυγμα με ένα πολυσχιδές και σύνθετο συλλεκτικό, εκθεσιακό και εκδοτικό πρόγραμμα, στο οποίο θα πρέπει να προστεθούν η μεγάλη διεθνής και εγχώρια εκστρατεία επικοινωνίας και προβολής που μόλις έχει ξεκινήσει, και οι αναγκαίες αρχιτεκτονικές επεμβάσεις στους χώρους και τη συλλογή, προκειμένου να βελτιωθεί η μουσειακή και εκθεσιακή εμπειρία (π.χ. διαμόρφωση της εισόδου, του πωλητηρίου, της σήμανσης).

Το ΕΜΣΤ πλέον δεν καλύπτει μόνο τα λειτουργικά του έξοδα και τις ανελαστικές του υποχρεώσεις αλλά παρουσιάζει και υποστηρίζει ένα πρόγραμμα διεθνών προδιαγραφών. “Θα πρέπει να τονίσουμε πως από τα 9.204.854 € που εγκρίθηκαν, τα 5.204.500 € προέρχονται από τα ταμειακά διαθέσιμα των προηγούμενων ετών, τα οποία, παρόλες τις ανάγκες του Μουσείου, δεν είχαν δαπανηθεί. Ο φετινός προϋπολογισμός θα καλύψει φέτος τα πάγια λειτουργικά έξοδα του Μουσείου, θα ενισχύσει ουσιαστικά την εκθεσιακή δραστηριότητα, τις καλλιτεχνικές παραγωγές και την καλλιτεχνική κοινότητα γενικότερα και θα προάγει την έρευνα, την εκπαίδευση και πολλές άλλες δράσεις που εκπληρώνουν τους ιδρυτικούς σκοπούς του Μουσείου. Εδώ ίσως θα πρέπει να σημειωθεί ότι πλέον ο οργανισμός, για πρώτη φορά, ξεκίνησε να χρησιμοποιεί την πρακτική των ανοικτών δημόσιων διαγωνισμών, εθνικών και διεθνών, εφόσον πλέον βρίσκονται υπό σύσταση τα απαιτούμενα γραφεία διαγωνισμών, προμηθειών και συμβάσεων του Μουσείου, ενισχύοντας έτσι αδιαμφισβήτητα τη διαφάνεια των διαδικασιών ανάθεσης καθώς και τις αρχές του ίσου ανταγωνισμού στις δημόσιες προμήθειες” αναφέρθηκε.

Η συλλογή του ΕΜΣΤ

Το Μουσείο ιδρύθηκε το 2000 και ως τώρα έχει επικεντρωθεί στην τέχνη του 21ου αιώνα. Συλλέγει, ωστόσο, και ελληνική τέχνη της ευρύτερης μεταπολεμικής περιόδου, μέσα από την οποία φωτίζονται τα βασικά στάδια ανάπτυξης της σύγχρονης παράδοσης εντός και εκτός της χώρας. Ο κορμός της συλλογής αποτελείται κατά κύριο λόγο από έργα εννοιολογικής τέχνης καθώς και από έργα κοινωνικοπολιτικού προσανατολισμού. Μέχρι σήμερα η συλλογή διαθέτει 1.400 έργα.

Η συλλογή, κατά τις πρώτες δύο δεκαετίες του Μουσείου, εμπλουτίστηκε με γνώμονα αυτό που αποκαλούμε «διαπολιτισμικό», δηλαδή το προϊόν της παγκοσμιοποίησης του 1990 και του απόηχου εκθέσεων με μεγάλη επίδραση. Ωστόσο, καθώς ο κόσμος της τέχνης έχει εξαπλωθεί σε όλον τον πλανήτη και τα πεδία της καλλιτεχνικής πρακτικής διευρύνονται, καθώς οι τιμές στην αγορά της σύγχρονης τέχνης εκτινάσσονται στα ύψη και τα περισσότερα μουσεία δεν διαθέτουν απεριόριστους πόρους, ανθρώπινο δυναμικό και χώρο, είναι πια αδύνατη η ανάπτυξη μιας συλλογής που θα κινείται στις πέντε ηπείρους με συνοχή και βάθος.

Συνεπώς, γίνεται όλο και πιο επιτακτική η ανάγκη να αποκτήσουν τα μουσεία ως συλλεκτικοί θεσμοί πιο στοχευμένο προσανατολισμό, ώστε να αντικατοπτρίζουν πιο συγκεκριμένα τις εξελίξεις στη σύγχρονη τέχνη. Όσον αφορά το ΕΜΣΤ αυτό σημαίνει μια νέα συλλεκτική πολιτική, η οποία να συνάδει περισσότερο με τη γεωγραφική του θέση και τον γεωπολιτικό χώρο. Η πολιτική της συλλογής, μπαίνοντας στην τρίτη δεκαετία της ύπαρξης του Μουσείου, θα εστιάζει περισσότερο σε πιο λεπτομερείς θεματικές και σε πιο συγκεκριμένα γεωγραφικά και πολιτιστικά σημεία έρευνας που σχετίζονται με τη γεωπολιτική θέση της Ελλάδας.

Η πολιτική της συλλογής, μπαίνοντας στην τρίτη δεκαετία της ύπαρξης του Μουσείου, θα εστιάζει περισσότερο σε πιο λεπτομερείς θεματικές και σε πιο συγκεκριμένα γεωγραφικά και πολιτιστικά σημεία έρευνας που σχετίζονται με τη γεωπολιτική θέση της Ελλάδας.

Εκτός από αυτόν τον ουσιαστικό γεωπολιτικό εντοπισμό, η πολιτική της συλλογής θα επαναπροσδιοριστεί και ως προς την απόκτηση έργων Ελλήνων καλλιτεχνών. Θα δοθεί έμφαση σε μια γενιά καλλιτεχνών, οι οποίοι, τα χρόνια της οικονομικής κρίσης, της λιτότητας και της απουσίας δομικής υποστήριξης, είδαν τις δυνατότητες και τις προοπτικές τους να περιορίζονται δραματικά. Συμπληρωματικά, ιδιαίτερη προσοχή θα δοθεί και σε διεθνείς καλλιτέχνες που έχουν πραγματοποιήσει μακροχρόνια έρευνα στην Ελλάδα και έχουν δημιουργήσει έργα που σχετίζονται με την πρόσφατη ιστορία και τον πολιτισμό της χώρας.

Μπαίνοντας στο επόμενο κεφάλαιο της ύπαρξης του, το ΕΜΣΤ θα αναλάβει πλήρως τον ρόλο του ως ο κατεξοχήν εθνικός φορέας υποστήριξης των καλλιτεχνών και γενικότερα των επαγγελματιών του πεδίου της τέχνης. Θα καταργηθεί η πολιτική αναζήτησης δωρεών από τους καλλιτέχνες, που ακυρώνει βασικές παραμέτρους της αποστολής του Μουσείου, όπως είναι η ενίσχυση της εγχώριας αγοράς της τέχνης. Το ΕΜΣΤ θα αποκτά έργα μέσω αγορών είτε από τους ίδιους τους καλλιτέχνες είτε, αν διαθέτουν, από τους επαγγελματικούς εκπροσώπους τους, όπως, για παράδειγμα, τις γκαλερί. Όσον αφορά τις δωρεές από συλλέκτες και ιδιώτες, θα γίνονται δεκτές επιλεκτικά και με βασικό κριτήριο επιλογής την κεντρική κατεύθυνση της συλλογής, προκειμένου να μην δημιουργούνται στρεβλώσεις στο περιεχόμενό της.

Άμεσα συνδεδεμένη με τη συλλογή είναι η πολιτική έκθεσής της, για την αναθεώρηση της οποίας δεν χρειάζεται πια έγκριση από θεσμικά όργανα εκτός Μουσείου. Αντικαθίσταται η ιδέα της «μόνιμης» συλλογής (οξύμωρος όρος σ’ ένα μουσείο σύγχρονης τέχνης) και μιας στατικής και παγιωμένης μουσειολογικής μελέτης από μια ευέλικτη επιμελητική προσέγγιση, η οποία θα ανανεώνει συχνά τα εκτιθέμενα έργα της συλλογής και θα προτείνει καινούργιες αφηγήσεις, συνδέσεις, σχέσεις και ερμηνείες.

Η συλλογή του Μουσείου θα είναι ένας ζωντανός οργανισμός που θα αλλάζει και θα προσελκύει κάθε φορά εκ νέου το κοινό.

Με τον τρόπο αυτό, η συλλογή του Μουσείου θα είναι ένας ζωντανός οργανισμός που θα αλλάζει και θα προσελκύει κάθε φορά εκ νέου το κοινό. Στο ίδιο πλαίσιο, ο σχεδιασμός των εκθέσεων της συλλογής θα ανατίθεται συστηματικά σε αρχιτεκτονικά γραφεία και ειδικευμένους επαγγελματίες, όπως είναι η διεθνής πρακτική που στοχεύει σε μια ολοκληρωμένη μουσειακή και χωροταξική εμπειρία. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η συστηματική συνεργασία με όμορους φορείς και η διοργάνωση εκθέσεων με έργα της συλλογής εκτός των τειχών, τόσο στην Αθήνα όσο και, κυρίως, στην περιφέρεια.

Τέλος, αναδιοργανώνεται το καλλιτεχνικό αρχείο, ώστε να έχει άμεση σχέση με τη συλλογή και τις εκθέσεις του Μουσείου και να γίνει ευκολότερα προσβάσιμο στους εξωτερικούς ερευνητές.

Η βιβλιοθήκη του ΕΜΣΤ εμπλουτίζεται έτσι ώστε να αποτελέσει σε βάθος χρόνου σημαντικό εξειδικευμένο ερευνητικό κέντρο. Στον χώρο της βιβλιοθήκης θα παρουσιάζονται μικρές εκθέσεις με υλικό από το καλλιτεχνικό αρχείο του ΕΜΣΤ και, ευρύτερα, με θέματα που αφορούν τη σχέση σύγχρονης τέχνης και βιβλίων.

Το εκθεσιακό πρόγραμμα

Statecraft. Διαμορφώνοντας το Κράτος

17.06–30.10.2022
Επιμέλεια: Κατερίνα Γρέγου

Η πρώτη μεγάλη θεματική έκθεση «Statecraft. Διαμορφώνοντας το κράτος» εξετάζει τους μηχανισμούς κατασκευής, τη δομή και την ιδεολογική ρητορική που ενέχει το οικοδόμημα του έθνους και του κράτους. Αναλύει τα εγγενή τους προβλήματα και τις περιπλοκότητές τους και παρατηρεί τη σημερινή τους αστάθεια, σε μια εποχή που διαπιστώνουμε την ανησυχητική άνοδο του εθνικισμού στην Ευρώπη. Παρέχει μια διεισδυτική όψη πέρα από τις στερεοτυπικές προσεγγίσεις του θέματος και εντοπίζει την κατάχρηση και τα αδιέξοδα της κρατικής εξουσίας, τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει αυτή στις σημερινές πολυφυλετικές πλουραλιστικές κοινωνίες, όπως και τη μεταβίβαση των εθνικών εξουσιών σε υπερεθνικούς οργανισμούς ή πολυεθνικές εταιρείες.

Η έκθεση συγκεντρώνει μια πολυφωνική ομάδα 36 καλλιτεχνών που διεισδύουν κριτικά σε αυτά τα ερωτήματα από μια διευρυμένη οπτική. Τα έργα της έκθεσης, της μεγαλύτερης που έχει οργανώσει το ΕΜΣΤ στη μόνιμη έδρα του, απλώνονται σε δύο ορόφους.

Συμμετέχουν οι καλλιτέχνες: Bani Abidi, Ewa Axelrad, Μαρία Βαρελά, Βαγγέλης Βλάχος, Ειρήνη Βουρλούμη, Loulou Cherinet, Liu Chuang, Γιώργος Γύζης, Köken Ergun, Katya Ev, Marta Górnicka, Ivan Grubanov, Lise Harlev, Femke Herregraven, Ελένη Καμμά, Thomas Kilpper, Szabolcs KissPál, Πάνος Κοκκινιάς, Stéphanie Lagarde, Langlands & Bell, Ella Littwitz, Thomas Locher, Cristina Lucas, Tanja Muravskaja, Marina Naprushkina, Kristina Norman, Daniela Ortiz, Trevor Paglen, Αντώνης Πίττας, Zanny Begg & Oliver Ressler, Jaanus Samma, Larissa Sansour, Jonas Staal, Αναστάσης Στρατάκης, Sasha Stresna, Αλέξης Φιδετζής.

Ειρήνη Βουρλούμη: Στον ίδιο χώρο

Ένας φωτογραφικός διάλογος με τον ζωγράφο Ανδρέα Βουρλούμη
Επιμέλεια: Σταμάτης Σχιζάκης
Εγκαίνια: 16 Ιουνίου (έως 30/10/2022)

Η φωτογράφος Ειρήνη Βουρλούμη συνομιλεί με το έργο του παππού της, ζωγράφου Ανδρέα Βουρλούμη (1910–1999), αντιπαραβάλλοντας δικές της φωτογραφίες της Αθήνας με έργα εκείνου, σε μια χειρονομία καλλιτεχνικού αναστοχασμού και τρυφερής επίσκεψης στην ιστορία.

Η έκθεση παρουσιάζει 32 ζεύγη φωτογραφιών και ζωγραφικών έργων που έχει επιλέξει η ίδια η Ειρήνη Βουρλούμη. Η αντιπαραβολή των φωτογραφιών με τα ζωγραφικά έργα επικεντρώνεται θεματικά στην καταγραφή της πόλης της Αθήνας και της καθημερινής ζωής της, αλλά περιλαμβάνει και τη σύνδεση συναισθηματικών καταστάσεων με χρωματικές και μορφολογικές λεπτομέρειες σε τοπία και εσωτερικούς χώρους. Μέσα από τον συσχετισμό των εικόνων η φωτογράφος δημιουργεί γέφυρες μεταξύ της μεταπολεμικής Αθήνας, όπως την αποτύπωσε στα γρήγορα σχέδιά του ένας ιστορικής σημασίας ζωγράφος και της ίδιας πόλης σήμερα, όπως την καταγράφει η ίδια στις δικές τις περιπλανήσεις. Από τις εικόνες αυτές αναδύεται ο διαχρονικός χαρακτήρας της πόλης, από την αρχιτεκτονική και το τοπίο ως τη ζωή των κατοίκων της, αλλά και μια εναλλακτική γενεαλογία απεικόνισης του αστικού τοπίου.

Αντώνης Πίττας: jaune, geel, gelb, yellow Πράξεις μοντερνισμού με τον Αντώνη Πίττα και τον Theo van Doesburg

Παρέμβαση στη συλλογή του EMΣΤ (2ος όροφος)
17.06–30.10.2022
Επιμέλεια: Δάφνη Βιτάλη

Το 2019 ο Πίττας ήταν φιλοξενούμενος καλλιτέχνης στην οικία Van Doesburg, λίγο έξω από το Παρίσι. Η διαμονή του συνέπεσε με τις ευρείας κλίμακας διαμαρτυρίες του κινήματος των κίτρινων γιλέκων στη Γαλλία. Παρόλο που οι διαδηλώσεις έδειχναν να έχουν κοινό οπτικό παρονομαστή τα κίτρινα γιλέκα, τα κίνητρα των διαδηλωτών που απαιτούσαν αλλαγές ήταν πολλά και ιδιαιτέρως διαφορετικά μεταξύ τους.

Ο Πίττας πέρασε από τον φλέγοντα χαρακτήρα των διαδηλώσεων έξω στους δρόμους, στο ιστορικό πλαίσιο και την ιδιωτική σφαίρα της οικίας Van Doesburg. Η επιλογή του αυτή τον ώθησε να εξετάσει την κληρονομιά του μοντερνισμού μέσα από ένα πολιτικό πρίσμα.

Το έργο του βασίστηκε σε μια επιλογή από έργα σε χαρτί του Van Doesburg, από τη μεγάλη συλλογή του Centraal Museum της Ουτρέχτης, της πόλης στην οποία γεννήθηκε και μεγάλωσε ο Ολλανδός καλλιτέχνης. Ως η κινητήρια δύναμη του κινήματος De Stijl, ο Van Doesburg (μαζί με τον Mondrian) αναδείχθηκε σε έναν από τους πιο επιδραστικούς καλλιτέχνες στη σύγχρονη ευρωπαϊκή ιστορία της τέχνης. Ο Πίττας επέλεξε σχέδια και γκουάς του Van Doesburg, τα οποία αντιπαραθέτει, τόσο εικαστικά όσο και διαλογικά, με τις δικές του μεγάλων διαστάσεων σιλουέτες από αλουμίνιο.

Ο Πίττας απαθανάτισε τις διαδηλώσεις του κινήματος των κίτρινων γιλέκων φωτογραφίζοντας τους διαδηλωτές, την αστυνομία αλλά και τις αντιπαραθέσεις και διαδράσεις τους στους δρόμους. Στην παρέμβαση αυτή, επιστρέφουν ως σιλουέτες, άλλοτε ως ξεχωριστά άτομα και άλλοτε συγχωνεύονται σε μια ενιαία μάζα σωμάτων. Με την τοποθέτησή τους μπροστά από τα σχέδια του Van Doesburg, μοιάζουν να κλείνουν τον δρόμο αλλά και να προστατεύουν το έργο του, την κληρονομιά του.

Οι επισκέπτες της έκθεσης ενθαρρύνονται να φωτογραφίσουν το έργο με τη χρήση φλας, ώστε να ενεργοποιηθεί η εγκατάσταση. Χαρακτηριστικό στοιχείο, τόσο της έκθεσης όσο και της έκδοσης που τη συνοδεύει, είναι το ανακλαστικό φύλλο σε κίτρινο χρώμα, ένα υλικό που χρησιμοποιείται εν γένει σε στηθαία και οδικές πινακίδες, και οι συνυποδηλώσεις του σχετίζονται με κίνδυνο, ορατότητα, προειδοποίηση, προστασία, τοξικότητα, ασφάλεια και έλεγχο.

Jennifer Nelson: Απόβλητα (Κληρονομιά) Μια δημόσια πραγμάτευση του απωθημένου

Artist at Work / Πρότζεκτ εν εξελίξει
Μάρτιος–Σεπτέμβριος 2022

Για ένα χρόνο η Jennifer Nelson συνέλεγε τις συσκευασίες και τα υλικά απόβλητα της οικογένειάς της. Ο όγκος και η μάζα που προέκυψε από αυτήν τη διαδικασία υπερβαίνει κατά πολύ το μέγεθος και το βάρος του σώματος της καλλιτέχνιδας. Για τους επόμενους 6 μήνες, η Nelson θα δημιουργήσει με αυτά τα υλικά απορρίμματα γλυπτικές μορφές που να μπορεί να τις φοράει στο σώμα της και να τις κουβαλά μαζί της. Η διαδικασία αυτή αντιπαραβάλλει ευθέως τα υλικά απόβλητα ενός ατόμου με τη σωματική του κλίμακα. Πόσα σκουπίδια παρήγαγα εγώ;

Συνιστά επίσης μια μορφή λογοδοσίας: επωμίζεται κανείς κυριολεκτικά το βάρος των συνεπειών του τρόπου ζωής του. Για να το επιτύχει αυτό, η Nelson επανεξετάζει τα υλικά που χρησιμοποιούμε καθημερινά, απερίσκεπτα και μόνο για μια φορά, διεκδικώντας την υλική και την ενεργειακή τους αξία. Αντί να απωθεί τα σκουπίδια, όπως κάνουμε συνήθως ως κοινωνία, το Απόβλητα (Κληρονομιά) είναι μια διαδικασία ανοιχτή στους επισκέπτες του Μουσείου.

Το κοινό είναι ευπρόσδεκτο στο προσωρινό εργαστήριο, που βρίσκεται μέσα στο Project Room II, για να γίνει μάρτυρας της δημιουργικής διαδικασίας, για να εξετάσει και να χρησιμοποιήσει δημιουργικά αυτά τα υλικά ή απλώς για να καθίσει και να συζητήσει γι’ αυτά. Στο πλαίσιο της πρακτικής της, η καλλιτέχνιδα θα μελετήσει τον κύκλο ζωής αυτών των υλικών. Επιπλέον έχει μια περιβαλλοντική κληρονομιά, το κόστος της οποίας συνήθως μένει να αποτιμηθεί στο μέλλον. Η Νέλσον θεωρεί ότι αυτά τα υλικά αποτελούν ένα συλλογικό γλυπτό, το οποίο για να κριθεί απαιτεί να εξετάσουμε τις συνέπειες της χρήσης των υλικών καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής τους. Το έργο μάς καλεί να αναλογιστούμε τις συνέπειες των συνηθειών μας.

Δημήτρης Τσουμπλέκας: Αμαζόνιος We are sailing with a corpse in the cargo

ΕΜΣΤ Extra Muros
05.05–03.07.2022

Ο Αμαζόνιος βρίσκεται στο ρέμα Πολυδρόσου. Είναι ένα πολυδιάσταστο έργο του Δημήτρη Τσουμπλέκα, που εκτυλίσσεται στο παλιό εργαστήριο του Νίκου Κεσσανλή και της Χρύσας Ρωμανού, στο κτήμα τους στο Μαρούσι. Αποτελείται από φωτογραφίες μεγάλου μεγέθους (απεικονίζουν τον χώρο και το τοπίο που τον περιβάλλει, νεκρές φύσεις τοποθετημένες στο εργαστήριο, αρχιτεκτονικές λεπτομέρειες), από γλυπτικές κατασκευές (αναπάντεχες συναρμογές αντικειμένων που κυρίως βρέθηκαν στο εργαστήριο, παλιών υλικών ζωγραφικής, οργανικών υλικών από την περιοχή), καθώς και από μια εγκατάσταση στον χώρο και δύο επιτόπιες προβολές βίντεο.

Ο Αμαζόνιος αναπτύσσεται σε πολλούς χώρους εντός και εκτός του εργαστηρίου του Κεσσανλή και της Ρωμανού. Καθώς ο επισκέπτης περνά από τον παλιό σκοτεινό θάλαμο στο καθαυτό εργαστήριο, και από τις άδειες αποθήκες στην εγκαταλελειμμένη πισίνα, συναντά φασματικά έργα του Δημήτρη Τσουμπλέκα: φωτογραφίες και βίντεο, γλυπτά και εγκαταστάσεις, objets trouvés και συνθέσεις με στοιχεία του ίδιου του χώρου, όπως οργανικά υλικά, κλαδιά, φύλλα, πέτρες από το ρέμα και τον κήπο αλλά και υλικά ζωγραφικής, τελάρα, καβαλέτα, πηχάκια.

Stephan Goldrajch: Arbre à Palabres (Το Δέντρο της πλατείας)

15.12.2021–31.05.2022
Φουαγιέ ΕΜΣΤ

Το Arbres à Palabres (Το Δέντρο της πλατείας) του Stephan Goldrajch είναι ένα δέντρο φτιαγμένο από κομμάτια πλεκτών, υφαντών και κεντημάτων, από νήματα πολύχρωμα και κουρέλια σε ποικίλα μοτίβα και συνθέσεις. Το έχουν δημιουργήσει άνθρωποι διαφορετικών ηλικιών και κοινωνικών ομάδων που ζουν ή εργάζονται στις γειτονιές γύρω από το Μουσείο, αλλά και ένοικοι σε οίκους ευγηρίας ή πρόσφυγες σε παρακείμενες δομές.

Το Δέντρο της πλατείας αντλεί την έμπνευσή του από τα δέντρα που βρίσκονται συνήθως στις πλατείες των αφρικανικών χωριών και αποτελούν το κέντρο της δημόσιας ζωής και της παραγωγής του λόγου της κοινότητας: τόποι συνάντησης και ανταλλαγής ιδεών, τόποι μετάδοσης της μνήμης, όπου οι μεγαλύτεροι αφηγούνται ιστορίες στα παιδιά, αλλά και χωροθετημένοι θεσμοί στους οποίους λαμβάνονται οι σημαντικές δημόσιες αποφάσεις.

Τα κομμάτια που συλλέχθηκαν, μετά από ανοιχτή πρόσκληση του καλλιτέχνη, συνθέτουν το Δέντρο της πλατείας που εκτίθεται στο φουαγιέ του ΕΜΣΤ έως τις 30 Μαΐου.

Lawrence Abu Hamdan: Ηχητικός ντετέκτιβ

17.06–30.10.2022
Αμφιθέατρο ημιορόφου

Το ΕΜΣΤ παρουσιάζει τα έργα του Lawrence Abu Hamdan, ο οποίος γεννήθηκε το 1985 στο Αμμάν της Ιορδανίας και πλέον ζει και εργάζεται στη Βηρυτό. Ο καλλιτέχνης ήταν συμπαραλήπτης του βραβείου Turner για το 2019. Ο Abu Hamdan είναι ένας ηχητικός ντετέκτιβ· μέσα από τις οπτικοακουστικές εγκαταστάσεις, τα βίντεο, τις περφόρμανς, τη φωτογραφία, τα δοκίμια και τις διαλέξεις του, καθώς και μέσα από τη χρήση διαφορετικών ειδών ήχου, εξερευνά την πολιτική επίδραση της ακρόασης και του ήχου στα ανθρώπινα δικαιώματα και το νόμο.

Το ενδιαφέρον του για τον ήχο και την πολιτική προέρχεται από το παρελθόν του ως μουσικού παραγωγού και δημιουργού DIY μουσικής. Οι ηχητικές έρευνες του καλλιτέχνη έχουν χρησιμοποιηθεί ως αποδεικτικά στοιχεία στο Δικαστήριο Ασύλου και Μετανάστευσης του Ηνωμένου Βασιλείου, καθώς και για την υποστήριξη οργανώσεων όπως η Διεθνής Αμνηστία.

Στο ΕΜΣΤ θα παρουσιαστούν επιλεγμένα κινηματογραφικά του έργα, τα οποία εξερευνούν τις θεματικές των αμφισβητούμενων συνόρων, της ιθαγένειας και της ελευθερίας μετακίνησης. Πρόκειται για την πρώτη ατομική έκθεση του Lawrence Abu Hamdan στην Ελλάδα.

Μια μικρή γεύση από το 2023

Η Κατερίνα Γρέγου μάς έδωσε και μία μικρή γεύση από το τι θα δούμε στο Μουσείο το 2023. Αναλυτικότερα θα φιλοξενηθούν οι εκθέσεις:

«The Cosmopolitans»: Το χειμώνα θα φιλοξενηθεί στο Μουσείο μία μεγάλη έκθεση με αφορμή τη Μικρασιατική Καταστροφή με Έλληνες και ξένους καλλιτέχνες από την ευρύτερη περιοχή της ανατολικής Μεσογείου. Η έκθεση εξετάζει την έννοια του κοσμοπολιτισμού στο παρελθόν και στο παρόν και συγκεντρώνει καλλιτέχνες από κοσμοπολίτικες πόλεις της ελληνικής, της εβραικής και της παγκόσμιας διασποράς.

Modern Love-Η αγάπη στα χρόνια των ψυχρών οικειοτήτων: Η μεγάλη θεματική έκθεση που έχει επιμεληθεί η Κατερίνα Γρέγου και που εστιάζει στο πώς επιδρά η τεχνολογία στις ανθρώπινες σχέσεις, θα έρθει και στην Αθήνα, μετά τις στάσεις της σε διάφορα μουσεία της Ευρώπης

Penny Siopis: Η έκθεση συστήνει μια σημαντική νοτιοαφρικανή καλλιτέχνιδα με ελληνικές ρίζες.

Iannis Xenakis: Με ιδιαίτερη συγκίνηση η κ. Γρέγου προανήγγειλε μια μεγάλη αναδρομική έκθεση το καλοκαίρι του 2023 του σημαντικού Έλληνα καλλιτέχνη του 20ου αιώνα σε συνεργασία με την Philarmonie του Παρισιού. Η έκθεση θα έχει τίτλο «Revolution».

Why look at animals?: Μια μεγάλη θεματική έκθεση που διεισδύει στον συναισθηματικό κόσμο των ζώων και εστιάζει στο πώς βλέπουμε και χρησιμοποιούμε τα ζώα στη σύγχρονη εποχή. Να σημειωθεί εδώ πως το ΕΜΣΤ είναι ένα pet friendly μουσείο.

Και τα ρομαντικά όνειρα με κατακόρυφους κήπους

Η συνέντευξη Τύπου τελείωσε με… όνειρα. Στον επίλογό της, η Κατερίνα Γρέγου είπε χαρακτηριστικά πως “ονειρεύομαι, διατηρώ το δικαίωμά του ρομαντισμού και το θεωρώ αυτό πράξη αντίστασης. Ονειρεύομαι λοιπόν ένα μουσείο γεμάτο κόσμο, γεμάτο με νέους αλλά και με κοινό όλων των ηλικιών. Ονειρεύομαι ένα πράσινο ΕΜΣΤ με κατακόρυφους κήπου και καταπράσινη ταράτσα και με έναν κήπο, ένα σημείο συνάντησης στην πόλη στο βόρειο σημείο του Μουσείου”.

Να σημειωθεί εδώ πως στόχος του ΕΜΣΤ μελλοντικά είναι να καταστεί αειφόρο, να ελαχιστοποιήσει το ενεργειακό και περιβαλλοντικό του αποτύπωμα αλλά και να αναπτύξει την ευαισθητοποίηση του κοινού στα θέματα βιωσιμότητας και προστασίας του περιβάλλοντος.