Ο (ΤΕΡΑΣΤΙΟΣ) ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΑΠΟ ΤΑ ΣΩΜΑΤΙΔΙΑ ΣΤΙΣ ΦΩΤΙΕΣ ΚΑΙ ΠΩΣ ΝΑ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΕΙΤΕ

H Eλλάδα καίγεται, άνθρωποι σκοτώνονται ή τραυματίζονται ή αναγκάζονται να διαχειριστούν τεράστια σοκ που τους αλλάζουν για πάντα τη ζωή, ενώ τεράστιες δασικές εκτάσεις καταστρέφονται, οικοσυστήματα εξαφανίζονται, περιουσίες χάνονται.

Κι όσοι έχουν καταφέρει να διατηρήσουν ψήγματα ενσυναίσθησης (στοιχείο που δεν σε βοηθά να επιβιώνεις σε αυτήν τη χώρα) νιώθουν ένα ασήκωτο βάρος στο στήθος, μαζί με άλλες φθορές στη ψυχική υγεία που έχει δεχθεί ήδη πολλά πλήγματα.

Δεν ξέρω αν σε πιάνει και εσένα άγχος, κάθε φορά που φυσάει καλοκαίρι. Μάλλον όμως, δεν είμαι η μόνη.

Εν τοιαύτη περιπτώσει, οι καπνοί έχουν πνίξει περιοχές σε μεγάλες χιλιομετρικές αποστάσεις από τις εστίες. Αν κρίνω από τις στάχτες που είδα στο μπαλκόνι μου στη Νέα Σμύρνη αξημέρωτα, ο αέρας μεταφέρει χιλιόμετρα μακριά τα σωματίδια του καπνού της πυρκαγιάς.

Η σωματιδιακή ρύπανση αντιπροσωπεύει ένα κύριο συστατικό του καπνού των δασικών πυρκαγιών. Είναι και η κύρια απειλή για τη δημόσια υγεία.

Ο καπνός της πυρκαγιάς ερεθίζει τα μάτια, τη μύτη, το λαιμό και τους πνεύμονες. Σήμερα θα δούμε πώς μπορούμε να προστατευτούμε.

Tι είναι η σωματιδιακή ρύπανση;

Η “ρύπανση από σωματίδια” (particle pollution ή particulate matter ή αερολύματα -PM) είναι ένας γενικός όρος για ένα μείγμα στερεών και υγρών σταγονιδίων που αιωρούνται στον αέρα.

Υπάρχουν πολλές πηγές.

Η συνηθέστερη αφορά δραστηριότητες που σχετίζονται με την καύση, όπως οι πυρκαγιές. Λόγω της ποικιλίας των πηγών, τα σωματίδια που κυκλοφορούν έχουν πολλά μεγέθη και σχήματα. Κάποια είναι τόσο μικρά που είναι ορατά μόνο μέσω ηλεκτρονικού μικροσκόπιου.

Μπορούν να αποτελούνται από διαφορετικά συστατικά, όπως οξέα (π.χ. θειικό οξύ), ανόργανες ενώσεις (π.χ. θειικό αμμώνιο, νιτρικό αμμώνιο και χλωριούχο νάτριο), οργανικές χημικές ουσίες, αιθάλη, μέταλλα, σωματίδια εδάφους ή σκόνης και βιολογικά υλικά ( π.χ. γύρη και σπόρια μούχλας).

Ο αέρας που αναπνέουμε, σε εσωτερικούς και σε εξωτερικούς χώρους, περιέχει πάντα σωματιδιακή ρύπανση.

Λόγω του μικρού τους μεγέθους, τα σωματίδια μπορούν εύκολα να διεισδύσουν σε σπίτια και κτίρια, αυξάνοντας τις συγκεντρώσεις σωματιδίων σε εσωτερικούς χώρους.

Κατά τη διάρκεια μιας πυρκαγιάς (ή άλλων δραστηριοτήτων που σχετίζονται με την καύση), οι συγκεντρώσεις των σωματιδίων μπορεί να αυξηθούν σημαντικά στον αέρα, σε σημείο που η σωματιδιακή ρύπανση να είναι ορατή με γυμνό μάτι.

Η μεγαλύτερη απειλή για τους πνεύμονες μας

Όπως αποκάλυψε έρευνα που διενήργησαν οι ερευνητές στο Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας Scripps στο UC San Diego «τα λεπτά σωματίδια στον καπνό της πυρκαγιάς μπορεί να είναι πολλές φορές πιο επιβλαβή για την ανθρώπινη αναπνευστική υγεία από τα σωματίδια από άλλες πηγές, όπως τα καυσαέρια αυτοκινήτων.

Ενώ αυτή η διάκριση είχε προηγουμένως εντοπιστεί σε εργαστηριακά πειράματα, η νέα μελέτη την επιβεβαιώνει σε επίπεδο πληθυσμού», με τα στοιχεία που έλαβαν υπ’ όψιν να αφορούν δεδομένα εισαγωγών σε νοσοκομεία επί 14 έτη.

Όταν λένε μικροσκοπικά σωματίδια, είναι διαμέτρου έως 2.5 microns, δηλαδή, το 1/20 μιας ανθρώπινης τρίχας.

Είναι γνωστά ως PM2.5 (το PM αντιστοιχεί στο particulate matter) και αποτελούν το κύριο συστατικό του καπνού της πυρκαγιάς.

Μπορούν να διεισδύσουν στην ανθρώπινη αναπνευστική οδό, να εισέλθουν στην κυκλοφορία του αίματος και να βλάψουν ζωτικά όργανα.

• Μια αύξηση κατά 10 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο στα PM2.5, που αποδίδεται σε άλλες πηγές πλην του καπνού των δασικών πυρκαγιών, εκτιμήθηκε ότι αύξησε τις εισαγωγές στα αναπνευστικά νοσοκομεία κατά 1%.
• Η ίδια αύξηση, όταν αποδίδεται στον καπνό της δασικής πυρκαγιάς, προκαλεί από 1.3 έως 10% αύξηση στις εισαγωγές με θέματα στο αναπνευστικό.

Δεν υπάρχει συναίνεση στο λόγο που τα PM2.5 των δασικών πυρκαγιών είναι πιο επιβλαβή για τον άνθρωπο, από άλλες πηγές σωματιδιακής ρύπανσης.

Είναι ωστόσο, δεδομένο ότι αυτά τα σωματίδια είναι πιο επικίνδυνα για τους πνεύμονες μας από ό,τι εκείνα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Ως εκ τούτου, είναι ανάγκη να διευκρινιστούν τα ασφαλή επίπεδα.

Όπως διευκρίνισαν οι ερευνητές, η υπόθεση ότι όλα τα σωματίδια ενός συγκεκριμένου μεγέθους είναι εξίσου τοξικά μπορεί να είναι ανακριβής, ενώ οι επιπτώσεις των πυρκαγιών -ακόμη σε μεγάλες αποστάσεις- αντιπροσωπεύουν μια πιεστική ανησυχία για την ανθρώπινη υγεία.

Ένας παράγοντας που είναι λιγότερο κατανοητός, είναι το πώς ο καπνός των δασικών πυρκαγιών που εξαπλώνεται χιλιόμετρα μακριά και ρυπαίνει τον αέρα για εβδομάδες, μπορεί να προκαλέσει αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία -κατά τη διάρκεια πυρκαγιών και μακροπρόθεσμα.

«Αυτή η μελέτη καταδεικνύει ότι η ζημιά που προκαλείται από τον καπνό των δασικών πυρκαγιών μπορεί να είναι μεγαλύτερη από ό,τι πιστευόταν προηγουμένως, ενισχύοντας το επιχείρημα για συστήματα έγκαιρου εντοπισμού πυρκαγιών και τις προσπάθειες για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής».

Ποια μάσκα μας προστατεύει από τα επικίνδυνα σωματίδια

Η γενική οδηγία είναι να μην αφήνουμε τα σπίτια μας τέτοιες ημέρες και να έχουμε κλειστά τα παράθυρα, με ενεργοποιημένη τη λειτουργία του κλιματιστικού που ‘χρησιμοποιεί’ μόνο τον εσωτερικό αέρα (δεν φιλτράρει τον εξωτερικό που είναι προβληματικός).

Ό,τι μάσκα Ν95 σου έμεινε, θα σου χρησιμεύσει αυτήν την περίοδο. Είναι η φθηνότερη και πιο εύκολη λύση για να προστατεύσεις τους πνεύμονες σου.

Οι ‘αναπνευστικές μάσκες’ φιλτράρουν τα λεπτά σωματίδια του καπνού. Όχι όμως, και τα επικίνδυνα αέρια.

Σε κάθε περίπτωση, εάν δεν γίνεται τέλεια εφαρμογή, δεν θα υπάρχει προστασία. Για αυτό και οι χειρουργικές μάσκες δεν είναι η λύση στο υπάρχον πρόβλημα. Αν δεν ταιριάζει άψογα πάνω από τη μύτη και κάτω από το πιγούνι (δεν ‘σφραγίσει’ το πρόσωπο) δεν σωζόμαστε.

Εάν φοράμε μάσκα Ν95 και αισθανθούμε ζάλη ή αδιαθεσία, τη βγάζουμε και τρέχουμε σε σημείο με καθαρότερη ατμόσφαιρα.

Aν τυχόν νιώθεις τον καπνό στο εσωτερικό της μύτης σου, χρησιμοποίησε φυσικό ορό (1-2 φορές), αφού πρώτα φυσήξεις δυνατά σε ένα μαντήλι.

Για να προστατέψουμε τα μάτια μας είναι χρήσιμο να φορέσουμε γυαλιά. Έχε στο μυαλό σου πως τα σωματίδια κολλάνε στους φακούς επαφής και προκαλούν δυσφορία. Πρέπει να τους καθαρίζεις ενδελεχώς. Αν θες να διαγράψεις αυτό το άγχος, φόρα τα γυαλάκια σου για κάποιες ημέρες.

Αν αισθανθείς πως θες να τρίψεις τα μάτια σου, μη το κάνεις γιατί θα επιδεινώσεις τις συνέπειες της εισβολής των σωματιδίων στην περιοχή. Πλύνε τα χέρια σου και μετά καθάρισε τα μάτια σου, με ένα καθαρό πανί που θα ‘περάσεις’ πάνω από τα ‘καπάκια’. Μετά ρίχνεις σε όλο το πρόσωπο νερό και έπειτα κάνεις ένα ντους.

Πώς θα προστατεύσεις το κατοικίδιο σου

Οι ειδικοί συνιστούν όπως περιορίζουμε το δικό μας χρόνο σε ανοιχτούς χώρους, να περιορίζουμε και αυτό των κατοικίδιων μας -ειδικά των σκύλων μας. Άπαξ και τους πάμε μια μικρή βόλτα, οφείλουμε να καθαρίσουμε τη μουσούδα, τα πόδια και το σώμα με ένα υγρό πανί. Όσο περπατάμε, αν τα δούμε να ζορίζονται -με την αναπνοή τους- επιστρέφουμε αμέσως σπίτι.

Εκεί δημιουργούμε ασφαλές περιβάλλον (αυτό που είναι ασφαλές και για εμάς) και έχουμε το νου μας για τυχόν συμπτώματα (πχ δυσφορία).

Πώς καθαρίζουμε το σπίτι από τα επικίνδυνα σωματίδια

Αν η μυρωδιά του καμένου ξύλου είναι έντονη μέσα στο σπίτι σας, είναι χρήσιμο να χρησιμοποιήσεις έναν καθαριστή αέρα. Πρώτα τσέκαρε πως δεν παράγει όζον, καθώς αυτό μπορεί να κάνει χειρότερη τη ρύπανση.

Η συγκεκριμένη λειτουργία υπάρχει σε πολλά από τα σύγχρονα κλιματιστικά και μειώνει το επίπεδο σωματιδίων.

Αν δεν έχεις, χρησιμοποίησε άλατα Ιμαλαΐων, που αν τα θερμάνεις απελευθερώνουν αρνητικά ιόντα τα οποία εξαφανίζονται όπου υπάρχει καπνός -ακόμα και τσιγάρου- ή /και ηλεκτρικές συσκευές.

Τέτοιες ημέρες δεν χρησιμοποιούμε ηλεκτρικές σκούπες που δεν είναι εξοπλισμένες με τα τελειότερα φίλτρα -τα οποία πρέπει να είναι και καθαρά. Και δεν καπνίζουμε σε κλειστούς χώρους, με ενεργοποιημένα κλιματιστικά (στη λειτουργία ανακύκλωσης του εσωτερικού αέρα).

Για να καθαρίσουμε τον αέρα του περιβάλλοντος μας, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε γαρύφαλλο, λεβάντα, δενδρολίβανο ή μέντα -όλα στη φυσική τους έκδοση. Το δενδρολίβανο ανήκει στα βότανα που ‘καθαρίζουν’ τον αέρα, όπως και η μέντα.

Έχε υπ’ όψιν πως η στάχτη που κουβαλούν τα σωματίδια του καπνού της πυρκαγιάς είναι πολύ επιβλαβής.

Για να την αφαιρέσεις από τα υφάσματα (τα ρούχα σου ή αυτά που υπάρχουν στα έπιπλα σου), αρχίζεις με  ηλεκτρική σκούπα που είναι εξοπλισμένη με το φίλτρο αέρα HEPA (αλλιώς μην μπεις στον κόπο), έπειτα ρίχνεις λίγη μαγειρική σόδα και 15 λεπτά μετά ξαναπερνάς με την ηλεκτρική σκούπα.

Αν το ύφασμα χωράει στο πλυντήριο ρούχων, βάλτο εκεί. Εναλλακτικά, χρησιμοποίησε σαπούνι πιάτων.

Από τους τοίχους τα σωματίδια απομακρύνονται αποτελεσματικά με ένα πανί που προηγουμένως βουτάμε σε νερό με μαγειρική σόδα και λίγο ξύδι (συνδυασμός που δίνει απολύμανση).