ΓΙΑΤΙ Η ΠΡΟΣΕΚΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΟΝ ΗΛΙΟ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΣΩΣΕΙ ΖΩΕΣ

Ο ήλιος είναι φίλος μας. Θέλει το καλό μας. Από ό,τι φαίνεται, εμείς δεν θέλουμε το καλό μας, όταν δεν έχουμε μέτρο, γιατί έχουμε ως μοναδικό ζητούμενο το ‘τέλειο μαύρισμα’. Πρώτον, δεν υπάρχει ‘τέλειο’ και δεύτερον κινδυνεύουμε αυξάνουμε τις πιθανότητες να εμφανίσουμε καρκίνο του δέρματος.

Υπ’ όψιν, ο Ιπποκράτης ήταν ο πρώτος που πίστεψε πως οι μεταβαλλόμενες εποχές είχαν άμεση σχέση με την υγεία και ότι το ‘κλειδί’ για την ευημερία είναι πόσο κρατά το ηλιακό φως, μέσα σε κάθε μέρα.

Το 2022 έρευνα που δημοσιεύτηκε προ ημερών, στο British Journal of Dermatology καταλήγει στο ότι η απαγόρευση της ξαπλώστρας, μπορεί να είναι ένας τρόπος να σωθούν ζωές. Παρεμπιπτόντως, στην Αυστραλία έχουν απαγορευθεί ήδη, ενώ στη Μεγάλη Βρετανία 2.300 άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους, κάθε χρόνο, από μελάνωμα. Νιώθεις ένα άγχος -έως έναν τρόμο; Χαλάρωσε. Δεν υπάρχει λόγος για εντάσεις. Εκτός και αν ασχοληθούμε με την ουσία του πράγματος. Που είναι ο καρκίνος του δέρματος.

Ο Μάιος είναι γνωστός (στην επιστημονική κοινότητα) ως ΔερΜάιος, καθώς είναι ο μήνας πρόληψης και ενημέρωσης για τον καρκίνο του δέρματος. Για αυτό και το Magazine επικοινώνησε με τον πρόεδρο της Ελληνικής Δερματολογικής και Αφροδισιολογικής Εταιρίας, αριστούχο Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών, Δρ. Ιωάννη Μπάρκη.

Πρώτα θα δούμε πού μας βοηθά η ηλικιακή ακτινοβολία και μετά τι μπορεί να μας προκαλέσει, όταν δεν παίρνουμε τα μέτρα μας και ‘ξεχνιόμαστε’ στις παραλίες.

Βιταμίνη D

Δεν είμαστε φυτά, άρα δεν κάνουμε φωτοσύνθεση. Αυτό που κάνουν οι ακτίνες UV του ήλιου στο σώμα μας, είναι να βοηθούν στην παραγωγή του θρεπτικού συστατικού που λέγεται Βιταμίνη D και είναι σημαντικό για τα οστά, τα κύτταρα του αίματος και το ανοσοποιητικό σύστημα. Βοηθά και στην πρόσληψη ορισμένων μετάλλων (ασβέστιο και φώσφορο). Μπορούμε να λάβουμε τη βιταμίνη και από τα τρόφιμα.

Μολονότι η χώρα μας έχει ήλιο τις 300 από τις 365 ημέρες του χρόνου, υπάρχει ανεπάρκεια βιταμίνης D στους κατοίκους. Μελέτη που δημοσιεύτηκε τον Ιούνιο του 2019 και έγινε στην Αθήνα “μια από τις πιο ηλιόλουστες πόλεις της Ευρώπης” έδειξε “απρόσμενα χαμηλό ποσοστό Βιταμίνης D”.

Άλλη έκθεση ανέφερε ότι ο επιπολασμός της ανεπάρκειας στην Ελλάδα, είναι ίσος και υψηλότερος από αυτών άλλων ευρωπαϊκών χωρών με σημαντικά χαμηλότερη έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία).

Επιστήμονες έχουν καταλήξει στο ότι δεν παίρνουμε τη βοήθεια που μπορούμε, από τα τρόφιμα. Επίσης, δεν υπάρχει επαρκής πρόληψη και ενημέρωση.

“Οι προτεινόμενες σχέσεις μεταξύ της πρόσληψης Βιταμίνης D και των αποτελεσμάτων υγείας περιλαμβάνουν καρκίνο, καρδιαγγειακές παθήσεις και υπέρταση, διαβήτη και μεταβολικό σύνδρομο, πτώσεις, ανοσοαπόκριση, νευροψυχολογική λειτουργία, σωματική απόδοση, προεκλαμψία και αναπαραγωγικά αποτελέσματα.

Οι δαπανηρές μετρήσεις της vitD προσφέρονται ευρέως σε φαινομενικά υγιή άτομα, ως μέρος ενός ελέγχου, χωρίς ιδιαίτερα ιατρικά παράπονα ή κινδύνους ασθένειας. Ακόμη και οι ασθενείς ζητούν από τους γιατρούς τους να ελέγχουν τα επίπεδα vitD τους. Επιπλέον, εκατομμύρια άνθρωποι παίρνουν συμπληρώματα βιταμίνης D για να αποτρέψουν την ασθένεια”.

Υγεία

Πέραν των πιο δυνατών οστών, της διατήρησης των επιπέδων του σακχάρου και της αρτηριακής πίεσης σε καλά επίπεδα και την καλή λειτουργία της καρδιάς, που είναι προσφορά της Βιταμίνης D υπάρχουν στοιχεία που αναφέρουν πως το εξής: όταν δεν μας βλέπει το φως της ημέρας, παράγουμε λιγότερη μελατονίνη -ορμόνη που παράγεται σε μεγαλύτερες ποσότητες όταν ετοιμαζόμαστε για ύπνο, το βράδυ. Μελέτες σε εργαζόμενους σε νυχτερινές βάρδιες, έδειξαν ότι η λιγότερη μελατονίνη μπορεί να οδηγήσει και σε χαμηλότερα επίπεδα σημαντικών χημικών ουσιών, τις οποίες χρησιμοποιεί το σώμα για την επιδιόρθωση του DNA. Κάτι που θα μπορούσε ενδεχομένως να οδηγήσει σε περισσότερα μεταλλαγμένα κύτταρα, που μπορούν να προκαλέσουν καρκίνο.

Δερματικά

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η έκθεση στον ήλιο μπορεί να βοηθήσει στη θεραπεία πολλών δερματικών παθήσεων. Όπως η ψωρίαση, το έκζεμα, ο ίκτερος και η ακμή. Έχει διαπιστωθεί και ότι υπάρχουν προκαταρκτικές σχέσεις του ηλιακού φωτός ως πιθανής θεραπείας για ρευματοειδή αρθρίτιδα, συστηματικό ερυθηματώδη λύκο, φλεγμονώδης νόσος του εντέρου και θυρεοειδίτιδα. Απαιτούνται ωστόσο, περαιτέρω μελέτες.

Καλύτερος ύπνος

Τα μάτια μας χρειάζονται φως για να ρυθμίσουν το (κιρκάδιο) ρολόι του σώματος σας. Το κιρκάδιο ρολόϊ ανταποκρίνεται στο φως, ως σήμα για να είμαστε ξύπνιοι και στο σκοτάδι, ως σήμα για να αποκοιμηθούμε.

Ιδιαίτερα το φως του ήλιου -νωρίς το πρωί- φαίνεται να μας βοηθάει να κοιμηθούμε τη νύχτα, καθώς ζεσταίνει το σώμα μας, βοηθά στην πρωινή παραγωγή της κορτιζόλης (ορμόνη του στρες) και αυξάνει τη μελατονίνη (ορμόνη που είναι σημαντική για τον ύπνο). Αυτό μπορεί να γίνεται πιο σημαντικό, όπως μεγαλώνουμε -επειδή τα μάτια μας είναι λιγότερο ικανά να ‘λάβουν’ φως και είναι πιο πιθανό να έχουμε προβλήματα με τον ύπνο.

Υγεία των ματιών

Μέσες ποσότητες ήλιου, κατά τη διάρκεια της ζωής σας, ειδικά στα εφηβικά και νεαρά ενήλικα χρόνια μας μπορούν να βοηθήσουν να μην εμφανίσουμε μυωπία. Έχει διαπιστωθεί πως λίγο φυσικό φως κάθε μέρα, βοηθά και στον καλό ύπνο -επειδή τα ευαίσθητα στο φως κύτταρα στα μάτια μας παίζουν σημαντικό ρόλο στους φυσικούς κύκλους αφύπνισης και ύπνου του σώματός μας. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό καθώς γερνάμε και γινόμαστε πιο επιρρεπείς στην αϋπνία.

Την ίδια ώρα, η εκτεταμένη υπεριώδης ακτινοβολία, -είτε από το φυσικό φως του ήλιου, είτε από τις τεχνητές ακτίνες εσωτερικού χώρου-, μπορεί να βλάψει τους επιφανειακούς ιστούς του ματιού καθώς και τον κερατοειδή και τον φακό. Ως εκ τούτου, μπορεί να οδηγήσει σε θολή όραση και να αυξήσει τις πιθανότητες για καταρράκτη. Η λύση στο πρόβλημα είναι τα γυαλιά ηλίου.

Απώλεια βάρους

Το πρωινό φως φαίνεται να βοηθά να κρατάμε μακριά το λίπος. Χρειαζόμαστε 20 με 30 λεπτά, μεταξύ 08.00 και 12.00, για να γίνει η διαφορά. Οι επιστήμονες έχουν ανακαλύψει ότι όταν το δέρμα μας εκτίθεται στις ακτίνες UV, αρχίζει να μετατρέπει τη χοληστερόλη που υπάρχει στο σώμα σε βιταμίνη D. Σύμφωνα με μελέτη του University of Alberta Faculty of Medicine & Dentistry, το φως του ήλιου συρρικνώνει τα λιπώδη κύτταρα και μπορεί να βοηθήσει στην απώλεια βάρους. Η ανεπάρκεια της Βιταμίνης D έχει συνδεθεί με την παχυσαρκία.

‘Μάχη’ εναντίον του καρκίνου

Η υπερβολική ακτινοβολία μπορεί να συμβάλει σε καρκίνους του δέρματος (θα τα δούμε σε λίγο) Η μέτρια μπορεί ναέχει προληπτικά οφέλη. Σύμφωνα με επιστήμονες, όσοι ζουν σε περιοχές με λιγότερες ώρες φωτός της ημέρας, έχουν περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν συγκεκριμένους καρκίνους, σε σχέση με εκείνους που ζουν όπου υπάρχει περισσότερος ήλιος, κατά τη διάρκεια της ημέρας. Αυτοί οι καρκίνοι είναι του παχέος εντέρου, το λέμφωμα Hodgkin, ο καρκίνος ωοθηκών, ο καρκίνος στο πάγκρεας και ο καρκίνος του προστάτη

Ψυχική υγεία

Ερευνητές του Brigham Young University βρήκαν πως υπάρχει μεγαλύτερη ψυχική δυσφορία σε άτομα, κατά τις εποχές με μικρή έκθεση στον ήλιο. Αντίθετα, οι μέρες με άφθονη ηλιοφάνεια συνδέθηκαν με καλύτερη ψυχική υγεία.

Η ‘διαθεσιμότητα’ της ηλιοφάνειας έχει μεγαλύτερη επίδραση στη διάθεση από τις βροχοπτώσεις, τη θερμοκρασία ή οποιονδήποτε άλλο περιβαλλοντικό παράγοντα.

Ο ήλιος ενεργοποιεί ειδικές περιοχές του αμφιβληστροειδή χιτώνα που ‘τριγκάρουν’ την απελευθέρωση σεροτονίνης. Είναι η ορμόνη που συνδέεται πιο άμεσα με τη διάθεση (τα υψηλότερα επίπεδα συσχετίζονται με καλύτερη διάθεση και συναισθήματα ικανοποίησης και ηρεμίας και τα μικρότερα με Εποχιακή Συναισθηματική Διαταραχή (SAD). Μελέτες έχουν δείξει πως η έκθεση στον ήλιο δίνει υψηλότερα επίπεδα.

Η έκθεση στον ήλιο μπορεί επίσης, να βοηθήσει άτομα με άγχος και κατάθλιψη, ειδικά σε συνδυασμό με άλλες θεραπείες. Γιατί;

Όπως διαβάσατε ήδη, το φως του ήλιου βοηθά στην ενίσχυση χημικής ουσίας του εγκεφάλου μας, που λέγεται σεροτονίνη. Μπορεί να μας δώσει περισσότερη ενέργεια και να μας βοηθήσει να είστε ήρεμοι, θετικοί και συγκεντρωμένοι.

Πόσο ήλιο χρειάζεται ο ανθρώπινος οργανισμός

Η απάντηση είναι διαφορετική για τον καθένα. Ο χρόνος υγιούς έκθεσης εξαρτάται από τον τόνο του δέρματος, την ηλικία, το ιστορικό υγείας, τη διατροφή και το πόσο άμεσες είναι οι αχτίνες του ηλίου Γενικά, οι επιστήμονες πιστεύουν ότι από 5 έως 15 -έως 30 αν είμαστε μελαχρινοί- λεπτά την ημέρα (το καλοκαίρι), είναι αρκετά για να αξιοποιήσουμε τα καλά της ηλιακής ακτινοβολίας, χωρίς να προκαλέσουμε πρόβλημα υγείας.

Ο ήλιος πρέπει να μας ‘πιάνει’ στα χέρια, τις παλάμες και το πρόσωπο. Δεν πρέπει να φοράμε αντιηλιακό, προκειμένου να ‘περάσει’ ο ήλιος το δέρμα -και να αρχίσει η παραγωγή της Βιταμίνης D.

Εφόσον μετά χρησιμοποιούμε αντιηλιακό (με SPF τουλάχιστον 15), μπορούμε να παρατείνουμε τη διαμονή μας. Ομοίως και όταν φοράμε καπέλο και μπλουζάκι. Το χειμώνα θα χρειαστεί να είμαστε υπό το φως του ήλιου για 1 με δυο ώρες. Η καλύτερη ώρα είναι το πρωί, μεταξύ 10 και 11 και το μεσημέρι, μεταξύ 13.00 και 15.00.

Τώρα ας γυρίσουμε το νόμισμα από την άλλη

Οι περισσότερες πιθανότητες να πάθουμε έγκαυμα είναι ότι οι ηλιακές ακτίνες είναι πιο άμεσες. Αυτό συμβαίνει από τις 10 το πρωί έως τις 4 το απόγευμα. Η υπεριώδης ακτινοβολία μπορεί να διεισδύσει στο δέρμα και να βλάψει το DNA των κυττάρων. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε καρκίνο του δέρματος.

Όπως αναφέρει η Ελληνική Δερματολογική Και Αφροδισιολογική Εταιρία ”ο καρκίνος του δέρματος είναι ο πιο συχνός καρκίνος του ανθρώπινου σώματος. Μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, αλλά είναι πιο συχνός σε άτομα άνω των 50 ετών. Τα τελευταία 20 χρόνια, δυστυχώς η συχνότητα του έχει πολλαπλασιαστεί όπως και η εμφάνιση του σε μικρότερες ηλικίες.

Ο κυριότερος παράγοντας κινδύνου είναι η έκθεση στην φυσική ή τεχνητή υπεριώδη ακτινοβολία (ήλιος, λάμπες μαυρίσματος).

Πέντε ή και περισσότερα σοβαρά ηλιακά εγκαύματα μεταξύ 15 και 20 ετών, αυξάνουν τον κίνδυνο μελανώματος κατά 80% και του επιθηλιακού καρκίνου του δέρματος κατά 68%.

*Η αυξημένη διαλείπουσα έκθεση στον ήλιο (απότομη και έντονη έκθεση τις πρώτες μέρες των διακοπών) στην παιδική ηλικία, αλλά και σε ολόκληρη τη διάρκεια της ζωής σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης κακοηθών βλαβών και συγκεκριμένα

1) ακανθοκυτταρικού καρκίνου του δέρματος (είναι ο δεύτερος συχνότερος κακοήθης όγκος του δέρματος. Δυνητικά μπορεί να γίνει απειλητικός για τη ζωή, καθώς μπορεί να δώσει μεταστάσεις -στους λεμφαδένες και σε άλλα όργανα του σώματος. Εμφανίζεται ως ογκίδιο ή ως έλκος που δεν επουλώνεται, συνηθέστερα στα ηλιοεκτεθειμένα μέρη του σώματος (πρόσωπο, τα άκρα των χεριών και το τριχωτό της κεφαλής). Παράγοντες κινδύνου για την εμφάνισή του είναι η μακροχρόνια έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία, το ανοιχτόχρωμο δέρμα, η χρήση solarium, η ανοσοκαταστολή κ.α. Η επίπτωση του ακανθοκυτταρικού καρκινώματος αυξάνει και με την ηλικία).

2) βασικοκυτταρικού καρκίνου του δέρματος (είναι ο συχνότερος κακοήθης όγκος του δέρματος -αντιστοιχεί στο 80% του συνόλου. Υπολογίζεται πως περίπου ο 1 στους 5 ανθρώπους θα το εμφανίσει κατά τη διάρκεια της ζωής του. Συνήθως βλέπουμε ένα ρόδινο, γυαλιστερό ογκίδιο, που συχνά εμφανίζει μια μικρή πληγή και αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να ματώνει. Δεν είναι ασυνήθιστη και η μορφή της επίπεδης, ερυθρορόδινης πλάκας, με ελαφρά απολέπιση. Τυπικά το ογκίδιο δεν έχει κνησμό ή πόνο.

Κατά κανόνα αναπτύσσεται στα χρόνια ηλιοεκτεθειμένα σημεία (πχ το πρόσωπο), ωστόσο μπορεί να εμφανιστεί στον κορμό ή σε άλλα σημεία του σώματος. Οι άνδρες το εμφανίζουν λίγο συχνότερα, σε σχέση με τις γυναίκες. Το εκδηλώνουν συχνότερα και οι μεγαλύτερες ηλικίες -καθώς το βασικό αίτιο είναι η χρόνια, αθροιστική έκθεση στον ήλιο από την παιδική μας ηλικία. Στα καλά νέα,εξαιρετικά σπάνια προκαλεί μεταστάσεις. Η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση του οδηγεί στην ίαση).

3) κακοήθους μελανώματος (είναι ο πλέον κακοήθης όγκος του δέρματος κι ένας από τους πιο επιθετικούς. Εντοπίζεται κυρίως στο δέρμα αλλά μπορεί να εμφανιστεί και σε βλεννογόνους όπως στον οφθαλμό, τις μήνιγγες και το έντερο. Το μελάνωμα στα αρχικά του στάδια, μοιάζει με κοινή ελιά. Χρειάζεται έλεγχος στις ελιές, μια φορά το χρόνο -από δερματολόγο. Κάθε ελιά που δεν μοιάζει με τις υπόλοιπες στο δέρμα μας και αλλάζει με ασύμμετρο τρόπο σε μέγεθος, σχήμα και χρώματα πρέπει να μας κινητοποιεί, καθώς είναι αυξημένος ο κίνδυνος του μελανώματος. Ακόμη και ένα σοβαρό ηλιακό έγκαυμα στην παιδική ηλικία ή εφηβεία διπλασιάζει την πιθανότητα εμφάνισης μελανώματος. Μπορεί να δώσει μεταστάσεις τους λεμφαδένες, αλλά και αιμοτογενώς προς απομακρυσμένα όργανα. Για αυτό έχει τεράστια σημασία η έγκαιρη διάγνωση).

*Η χρήση solarium αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης μελανώματος ιδιαίτερα στις γυναίκες μικρότερες των 45 ετών. Οι ερευνητές εκτιμούν πως η χρήση solarium είναι πιθανόν να επάγει κάθε χρόνο την εμφάνιση 400.000 περιπτώσεων καρκίνου του δέρματος στις ΗΠΑ.

*Επιπλέον παράγοντες κινδύνου αποτελούν το ανοιχτόχρωμο δέρμα που καίγεται εύκολα στον ήλιο, ξανθιά ή κόκκινα μαλλιά, ιστορικό αυξημένης έκθεσης στον ήλιο για επαγγελματικούς λόγους (αγρότες, γεωργοί, ψαράδες, ναυτικοί), εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα, και ιστορικό προηγούμενου καρκίνου του δέρματος.

*Ασθενείς με περισσότερους από 50 σπίλους (ελιές) στο σώμα τους, άτυπους σπίλους ή σπίλους μεγάλου μεγέθους, παρουσιάζουν αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης μελανώματος, όπως και όσοι έχουν ατομικό ή οικογενειακό ιστορικό μελανώματος -άνω των 50 σπίλων. Ασθενείς που επιβίωσαν από μελάνωμα, έχουν 9 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο από τον γενικό πληθυσμό να επανεμφανίσουν μελάνωμα.

Τα προειδοποιητικά σημεία του δερματικού καρκίνου

Εφόσον η έκθεση στο υπεριώδες φως αποτελεί τον πλέον προβλέψιμο παράγοντα κινδύνου για την ανάπτυξη όλων των καρκίνων του δέρματος, η Αμερικανική Ακαδημία Δερματολογίας συμβουλεύει την πλήρη αποφυγή του solarium και την προστασία του δέρματος από τις βλαβερές ακτίνες υπεριώδους φωτός από τον ήλιο αναζητώντας την σκιά, φορώντας προστατευτικά ενδύματα, εφαρμόζοντας αντηλιακό ευρέως φάσματος ανθεκτικού στο νερό με δείκτη προστασίας SPF τουλάχιστον 30.

Τα παιδιά θα πρέπει να προστατεύονται ιδιαιτέρως, αφού τα σοβαρά εγκαύματα της παιδικής ηλικίας σχετίζονται με την εμφάνιση μελανώματος.

Προειδοποιητικά σημεία δερματικού καρκίνου αποτελούν οι μεταβολές στο μέγεθος, το σχήμα ή το χρώμα ενός σπίλου (ελιάς), οι μεταβολές στην μορφή μιας προϋπάρχουσας δερματικής αλλοίωσης ή η ανάπτυξη μιας νέας, η εμφάνιση μιας πληγής που δεν επουλώνεται.

Αν παρατηρήσετε στο δέρμα σας ένα καινούργιο σημάδι, διαφορετικό, μια δερματική βλάβη που μεταβάλλεται, έχει κνησμό, ή αιμορραγεί κλείστε ραντεβού εξέτασης με τον δερματολόγο σας.

Ο καρκίνος του δέρματος, όταν διαγνωστεί πρώιμα, θεραπεύεται γρήγορα και εύκολα. Η καθυστέρηση στην διάγνωση μπορεί να δημιουργήσει δυσκολίες και επιπλοκές -και σε ορισμένες περιπτώσεις κίνδυνο ακόμα και για τη ζωή μας”.