Η GEN Z ΔΕΝ ΘΕΛΕΙ ΝΑ ΔΟΥΛΕΨΕΙ ΓΙΑ ΨΙΧΟΥΛΑ

“Δεν έχω στόχους. Δεν έχω φιλοδοξίες. Θέλω μόνο να είμαι ελκυστική”. Αυτή η απαθής “διακήρυξη” δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια οργισμένη ατάκα του TikTok που έγινε viral, όσο κι αν η λογική της μας ακούγεται κάπως περίεργη: “απορρίψτε τη σκληρή δουλειά και αφεθείτε στον ελεύθερο χρόνο”.

Χιλιάδες νέοι έχουν ποστάρει το συγκεκριμένο βιντεάκι αλλάζοντας τα σχόλια αναλόγως με τι τους αγγίζει περισσότερο -απ’ το να μιλήσουν για τα σχέδιά τους μετά το κολέγιο και τις δουλειές των ονείρων τους μέχρι τον ιδανικό τρόπο ζωής ως σύζυγοι που απλώς μένουν στο σπίτι.

Τα τελευταία δύο χρόνια, νεαροί millennials και μέλη της Gen Z (είδαμε τις απόψεις τους και στην έρευνα του Eteron), έχουν δημιουργήσει μια πληθώρα από memes και έχουν αφήσει χιλιάδες online σχόλια σχετικά με την απογοήτευση που νιώθουν οι γενιές τους απέναντι στην εργασία. Τα αστεία τους, που δείχνουν την άνοδο της ιδεολογίας στο ίντερνετ κατά της εργασίας, κυμαίνονται από ρηχά και ξεδιάντροπα (“στόχος είναι να είμαι μία πλούσια νοικοκυρά”) έως ειλικρινή και απαισιόδοξα.

Το τέλος των dream jobs

“Δεν θέλω να γίνω αφεντικό. Δεν θέλω να παλεύω στη δουλειά”, είπε μία άλλη χρήστης του TikTok σύμφωνα με το αμερικανικό Vox. “Θέλω απλώς να ζήσω τη ζωή μου χαλαρά και να ξαπλώσω σε ένα κρεβάτι με βρύα παρέα με τον αγαπημένο μου και να απολαύσω την υπόλοιπη ζωή μου διαβάζοντας βιβλία, δημιουργώντας τέχνη και αγαπώντας τον εαυτό μου και τους ανθρώπους μου”.

Υπάρχουν και πολλοί άλλοι που δηλώνουν πως δεν έχουν καν στο μυαλό τους μία δουλειά που να τη θεωρούν ως δουλειά-όνειρο, αφού “δεν ονειρεύονται να εργάζονται”. Αυτή η πολυσύχναστη φράση, που διαδόθηκε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κατά την πανδημία, απορρίπτει την εργασία ως βάση για την ταυτότητα, πλαισιώνοντάς την ως πράξη που επιδιώκεται απλώς και μόνο από οικονομική ανάγκη.

Θυμίζει λίγο το “φαίνεται ότι κανείς δεν θέλει να εργαστεί αυτές τις μέρες” της Κιμ Καρντάσιαν, μόνο που η συγκεκριμένη δεν είναι και το καλύτερο παράδειγμα για να χρησιμοποιήσουμε. Κανείς δεν θέλει να εργάζεται σε δουλειές όπου αμείβεται ελάχιστα, υποτιμάται και ξεθεώνεται -και ειδικά όχι οι νέοι.

Η “Μεγάλη Παραίτηση”

Η πραγματικότητα είναι πολύ πιο περίπλοκη. Οι εργαζόμενοι διάφορων ηλικιών και τάξεων, από την αρχή της πανδημίας έχουν βιώσει πολύ μεγάλη κόπωση, επαγγελματική εξουθένωση και νιώθουν μία γενική δυσαρέσκεια για τη δουλειά τους. Η διαφορά είναι ότι όλο και περισσότεροι νέοι επικοινωνούν αυτή τους την αγανάκτηση στο ίντερνετ, και η οποία πολύ συχνά γίνεται κάτι παραπάνω από αποδεκτή: γίνεται viral.

Εννοείται ότι οι σημερινοί νέοι δεν είναι οι πρώτοι που βιώνουν οικονομικές δυσκολίες, αλλά είναι οι πρώτοι που επικοινωνούν τις δυσκολίες τους με τρόπους που, μόλις πριν από μια δεκαετία, θα μπορούσαν να διώξουν τους πιθανούς εργοδότες τους ή να θεωρηθούν ιδιαίτερα ριζοσπαστικοί.

Τέτοιες συμπεριφορές μπορεί να υποχωρήσουν με την ηλικία, αλλά η “Μεγάλη Παραίτηση” (ο όρος αναφέρεται στην πρωτοφανή αύξηση του αριθμού των εργαζομένων που παραιτήθηκαν από τη δουλειά τους κατά τη διάρκεια της πανδημίας) έχει εμπνεύσει μια γενιά εργαζομένων να μιλήσουν επικριτικά -και κυνικά- για τον ρόλο της εργασίας στη ζωή τους. Ως αποτέλεσμα, οι zoomers (και οι millennials, μέχρι κάποιο σημείο) έχουν χαρακτηριστεί, ίσως χωρίς άδικο, ως “πολέμιοι του καπιταλισμού” και κομβικές φιγούρες σε αυτήν την “επιδημία εγκατάλειψης” των δουλειών.

Έτσι, οι ακτιβιστές ελπίζουν ότι αυτή η τρέχουσα δυναμική υπέρ των εργαζομένων μπορεί να αξιοποιηθεί σε νομοθετικά ή συνδικαλιστικά κέρδη. Ωστόσο, είναι πολύ νωρίς ακόμα για να πούμε αν αυτή η συμπεριφορά μπορεί να υποστηρίξει αποτελεσματικά και να τροφοδοτήσει την καλύτερη οργάνωση της εργασίας. Γιατί μπορεί οι νεότεροι εργαζόμενοι -ειδικά στις ΗΠΑ- να μη φοβούνται να εγκαταλείψουν δημοσίως τις δουλειές τους ή να τα βάλουν online με τους εργοδότες τους, αλλά αυτές οι εικονικές πράξεις αντίστασης, πώς μπορούμε να ξέρουμε ότι θα φέρουν και μια διαρκή αλλαγή του συστήματος;

Πανδημία και στάσιμοι μισθοί

Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία που παρέθεσε το Business Insider, οι εργαζόμενοι της Gen Z είναι πιο πιθανό να εξελιχθούν σε εκείνους που θα αλλάζουν δουλειά πιο συχνά από οποιαδήποτε άλλη γενιά.

Σύμφωνα και με μια πρόσφατη δημοσκόπηση του Bloomberg, οι millennials, με δεύτερους τους zoomers, είναι εκείνοι από τους εργαζόμενους που είναι πιο πιθανό να εγκαταλείψουν την τρέχουσα θέση τους για έναν καλύτερο μισθό.

Αν και σίγουρα είναι πιο εύκολο να ομαδοποιηθούν οι εργαζόμενοι με βάση την ηλικία, εδώ πρέπει να δοθεί περισσότερη έμφαση στο πότε οι άνθρωποι εισέρχονται στον χώρο της εργασίας και σε τι κατάσταση βρίσκεται η οικονομία όταν το κάνουν, δήλωσε στο Vox η Σάρα Νταμάσκε, αναπληρώτρια καθηγήτρια κοινωνιολογίας στο πανεπιστήμιο του Πεν Στέητ.

“Δεν είναι απαραίτητο το ότι διαφορετικές γενιές έχουν και διαφορετική στάση απέναντι στην εργασία”, είπε. “Οι millennials και κάποια μέλη της Gen Z έχουν γίνει μάρτυρες δύο αλλεπάλληλων υφέσεων. Αυτή είναι μια πολύ διαφορετική εμπειρία στην αγορά εργασίας από αυτή που αντιμετώπισαν οι γονείς και οι παππούδες τους”.

Πολλοί zoomers μπήκαν στον κόσμο της εργασίας κατά τη διάρκεια της πανδημίας, όσο ακόμα αυτή έπληττε την οικονομία, εν μέσω στάσιμων μισθών για πολλά χρόνια και, πιο πρόσφατα, εν μέσω αυξανόμενου πληθωρισμού.

“Ο μπαμπάς μου βρήκε δουλειά αμέσως μετά το λύκειο, έκανε αποταμιεύσεις και αγόρασε ένα σπίτι στα 20 του”, είπε η Αν Ντακότα στον δημοσιογράφο του Vox, μια 21χρονη ρεσεψιονίστ η οποία κερδίζει τον κατώτατο μισθό. “Δεν νομίζω ότι αυτό είναι δυνατό για μένα, τουλάχιστον με τα χρήματα που βγάζω τώρα”.

“Δεν είσαι η δουλειά σου”

Φυσικά, αυτό έχει σημαντικές συνέπειες για τη στάση μερίδας της κοινωνίας απέναντι στην εργασία και του πόσο βιώσιμο είναι να δουλεύει κανείς σε περιόδους κρίσης. Αυτό, λοιπόν, που ξεχωρίζει τους zoomers, είναι η αποφασιστικότητά τους να οριστούν από άλλες πτυχές της ζωής. Και αναμένουν και από τους εργοδότες να το αναγνωρίσουν αυτό και να προωθήσουν πολιτικές που ενθαρρύνουν την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής.

Εδώ και δεκαετίες όμως -βασικά εδώ και αιώνες- αυτό δεν συμβαίνει. Η εργασία ήταν -και συνεχίζει να είναι- μια από τις πιο σημαντικές πτυχές του ανθρώπου.

“Οι περισσότεροι άνθρωποι αυτοπροσδιορίζονται ως εργαζόμενοι”, είπε η Νταμάσκε. ”Είναι μια ταυτότητα που οι ενήλικες οικειοποιούνται πολύ πρόθυμα”.

Η πανδημία το άλλαξε αυτό για όλους, και όχι μόνο για τους νεότερους εργαζόμενους. Εκτός από την επανεκτίμηση της σχέσης τους με την εργασία, οι άνθρωποι αναλογίζονται τον μεγαλύτερο σκοπό της ζωής τους. Κάνουν απολογισμό του τι θέλουν από μια δουλειά, τι θέλουν γενικά από την εργασία και τι θέλουν από τη ζωή τους. Τις περισσότερες φορές, οι εργαζόμενοι δεν είναι ικανοποιημένοι με μια θέση που δεν πληρώνει καλά και που δυνητικά ίσως τους βλάψει. Και η Gen Z δεν φοβάται να αναφέρει λεπτομερώς αυτές τις προσδοκίες τόσο στους εργοδότες όσο και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

“Νομίζω ότι οι άνθρωποι συνειδητοποιούν ότι θέλουμε απλώς το καλύτερο για τον εαυτό μας”, είπε η Τζέιντ Κάρσον, 22 ετών, δημιουργός περιεχομένου που δίνει συμβουλές καριέρας σε ανθρώπους της γενιάς της. “Θέλω να βρίσκομαι σε μια δουλειά όπου να μπορώ να αναπτυχθώ επαγγελματικά και προσωπικά. Δεν θέλω να είμαι αγχωμένη, σε κατάθλιψη ή να περιμένω μονίμως πότε θα σχολάσω”.

Στόχος της Κάρσον είναι να βοηθήσει όσους ψάχνουν για δουλειά να συνειδητοποιήσουν ότι δεν πρέπει να φοβούνται να απαιτήσουν αυτό που τους αξίζει, ακόμα κι αν το μεγαλύτερο μέρος του κοινού της βρίσκεται αυτή τη στιγμή μόλις στην αρχή της εργασιακής του ζωής.

Υπάρχουν και ορισμένες περιπτώσεις, όπου οι εργαζόμενοι παραιτούνται χωρίς να έχουν προλάβει να κερδίσουν σχεδόν τίποτα σε εμπειρία.

Οι ευθύνες του εργοδότη

Ενδιαφέρον έχει και το χάσταγκ “#QuitTok” όπου μαζεύονται όσοι θέλουν να επιδοκιμάσουν όσους εγκατέλειψαν τις δουλειές που τους “έριχναν”.

Η Νταμάσκε πάντως πιστεύει ότι για αυτήν την κατάσταση μεγάλο μερίδιο ευθύνης φέρουν και οι εργοδότες. “Έχουμε δει πραγματικά μια διάβρωση στη σύμβαση εργοδότη-εργαζομένου τα τελευταία 40 χρόνια”, είπε. “Γιατί ζητείται από τους νέους να αναλάβουν δεσμεύσεις έναντι των εργοδοτών, οι οποίοι από τη δική τους μεριά δεν τηρούν τους όρους της συμφωνίας; Επίσης οι νέοι εργαζόμενοι δεν μπορούν να εργαστούν μόνο σε μια εταιρεία μέχρι να συνταξιοδοτηθούν. Αυτού του είδους οι πρακτικές δεν συμβαίνουν πλέον”.

Οι εργοδότες αισθάνονται όλο και πιο άνετα με την απόλυση εργαζομένων ως μέτρο μείωσης του κόστους, ενώ ταυτόχρονα βασίζονται περισσότερο σε προσωρινούς εργαζομένους και εργολάβους. Πολλοί μείωσαν το προσωπικό τους κατά τη διάρκεια της πανδημίας, με αποτέλεσμα οι εναπομείναντες εργαζόμενοι να πρέπει συχνά να αναλαμβάνουν περισσότερες ευθύνες και ώρες εργασίας. Και οι πιο νέοι και χαμηλά αμειβόμενοι είναι πιο πιθανό να τα παρατήσουν.

Ανεξάρτητα από αυτό, πολλοί νέοι εργαζόμενοι, ειδικά εκείνοι που έχουν εισέλθει στο κόσμο της εργασίας κατά τις δύο τελευταίες υφέσεις, έχουν εσωτερικεύσει αυτή την εργασιακή ανασφάλεια και μπορεί να είναι πιο πρόθυμοι να φύγουν εάν προκύψει καλύτερη προσφορά. Σύμφωνα με δημοσκόπηση της Harris το 2019, οι εργαζόμενοι κάτω των 35 ετών εξέφρασαν ότι έχουν περισσότερο το “άγχος της απόλυσης” από τους μεγαλύτερους συναδέλφους τους. Έτσι, πολλοί δεν αναπτύσσουν μια επαγγελματική ταυτότητα που να συνδέεται με τον εργοδότη τους ή τον τρέχοντα τομέα εργασίας τους.

Η ζωή μετά την παραίτηση

Και τι έρχεται μετά το #QuitTok; Δουλειά ως επί το πλείστον. Η ανάγκη για να βρει κάποιος λεφτά να πληρώσει το νοίκι του δεν σταματά. Έτσι, ορισμένοι χρήστες κάνουν αναδρομικά βίντεο, περιγράφοντας λεπτομερώς πώς άλλαξε η ζωή τους από τότε που εγκατέλειψαν μια τοξική ή μη ικανοποιητική δουλειά. Άλλοι δείχνουν τις προσπάθειές τους να στραφούν σε έναν άλλο τομέα εργασίας που να τους ικανοποιεί περισσότερο. Αντί, λοιπόν, να δίνουν έμφαση στον ελεύθερο χρόνο και την προσωπική “ολοκλήρωση” εκτός εργασίας, κάνουν βίντεο που κλίνουν σε μια διαφορετική επαγγελματική ταυτότητα.

Η τάση #breakintotech TikTok, για παράδειγμα, έχει επικριθεί για τη ρομαντικοποίηση των πλεονεκτημάτων μιας τεχνολογικής εργασίας χωρίς να βουτήξει στην πραγματικότητά της: πολλές ώρες, μεγάλος φόρτος εργασίας και πώς η ανάπτυξη ορισμένων δεξιοτήτων, προσόντων και συνδέσεων δεν μπορεί να γίνει από τη μια μέρα στην άλλη.

Φούσκα ή αναγέννηση του συνδικαλισμού;

Υπάρχει, ωστόσο, μια ασυμφωνία μεταξύ αυτών των πολύ δυναμικών online στάσεων και της πραγματικής πολιτικής δράσης, αυτής που απαιτείται στον πραγματικό κόσμο για να αλλάξουν τα πράγματα.

Μπορεί οι πιο νέοι εργαζόμενοι να είναι οι πιο μαχητικοί στο ίντερνετ σε σχέση με την εργασία, αλλά στο τέλος της ημέρας, πρόκειται απλά για νεοεισερχόμενους στον χώρο της εργασίας. Ναι, ενδέχεται να έχουν μεγαλύτερη επιρροή σε ορισμένα εταιρικά περιβάλλοντα, μιλώντας για τα οφέλη για την υγεία και την ευελιξία της εξ αποστάσεως εργασίας, αλλά αυτές οι εξατομικευμένες νίκες δεν έχουν ακόμη διαδοθεί πλήρως στο εργατικό δυναμικό -για να φέρουν την αλλαγή και offline.

Οι εργαζόμενοι στις ΗΠΑ έχουν επί του παρόντος σημαντική επιρροή για να απαιτήσουν καλύτερες συνθήκες και καλύτερες παροχές. Οι εργοδότες μπορεί να εξακολουθούν να κατέχουν μεγάλη εξουσία, αλλά ομάδες εργαζομένων οργανώνονται μέσω των συνδικάτων για να βελτιώσουν τους όρους και τις προϋποθέσεις της απασχόλησής τους. Σε ολόκληρη τη χώρα, οι εργαζόμενοι στις Amazon, Chipotle, McDonald’s και Starbucks έχουν υποβάλει αίτηση για να συνδικαλιστούν.

Οι zoomers αποτελούν μέρος αυτού του κύματος υπέρ των δικαιωμάτων, αλλά μέχρι στιγμής, η επίσημη συμμετοχή της ηλικιακής ομάδας είναι μάλλον σε μέτρια επίπεδα. Οι εργαζόμενοι μεταξύ 16 και 24 ετών έχουν το χαμηλότερο ποσοστό μελών σε συνδικάτα, σύμφωνα με μια έκθεση του Γραφείου Στατιστικών Εργασίας του 2022. Είναι πιθανό ότι λιγότεροι νέοι άνθρωποι προσλαμβάνονται σε συνδικαλιστικούς ρόλους, δεδομένου του τρόπου με τον οποίο η συμμετοχή σε συνδικάτα έχει μειωθεί σημαντικά από τη δεκαετία του 1980.

“Οι περισσότεροι άνθρωποι στην ηλικία μου δεν έχουν ξεκάθαρη ιδέα για το τι είναι ένα σωματείο και δεν ρωτούν συχνά για αυτό όταν τους προσλαμβάνουν”, είπε η Ντακότα, η 21χρονη ρεσεψιονίστ.

Όμως το ίντερνετ είναι εκεί για να ενημερώνει και να εισάγει τους νέους σε πιο προοδευτικές ιδέες. Θα το κάνει και σ’ αυτήν την περίπτωση; Θα πρέπει απλά να περιμένουμε και να δούμε.