“ΚΑΘΕ ΕΚΚΕΝΩΣΗ ΛΕΕΙ ΚΙΝΔΥΝΕΥΕΤΕ ΜΕΣΑ ΣΤΑ ΣΠΙΤΙΑ ΣΑΣ” – ΟΙ ΧΑΡΤΕΣ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ ΣΕ ΕΒΡΟ, ΡΟΔΟ ΚΑΙ ΠΑΡΝΗΘΑ

Το WWF Ελλάς διοργάνωσε Συνέντευξη Τύπου, με θέμα τις φετινές δασικές πυρκαγιές που υπολογίζεται πως έπληξαν συνολικά, πάνω από 1,7 εκ. στρέμματα. To Magazine ήταν εκεί.

Η ιδιαιτερότητα των φετινών πυργκαγιών είναι πως υπήρξε πολύ μεγάλη διασπορά γεωγραφικά, ενώ υπήρξε εκτεταμένη καταστροφή σε αρχέγονα δάση. 18 περιοχές NATURA, 5 καταφύγια άγριας ζωής, τρία εθνικά πάρκα καθώς και ο Εθνικός Δρυμός της Πάρνηθας, παραδόθηκαν στις φλόγες με το σύστημα δασοπυρόσβεσης να αποτυγχάνει για ακόμη μια χρονιά, παρά τις γενναίες προσπάθειες των πυροσβεστών στο πεδίο. Συγκεκριμένα, στις προστατευόμενες περιοχές υπάρχουν δασικά οικοσυστήματα, που είτε δεν έχουν φυσικούς μηχανισμούς αναγέννησης (π.χ. μαύρη πεύκη στον Έβρο), είτε τους έχουν εξαντλήσει μετά από απανωτές πυρκαγιές (π.χ. Ρόδος, Πάρνηθα, Έβρος, Κέρκυρα, Αιγιαλεία).

Όπως έθεσαν οι υπεύθυνοι του WWF το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ακριβώς αυτές οι διπλοκαμένες εκτάσεις. Υπολογίζονται σε πάνω από 220.000 στρέμματα στις εννιά περιοχές που έχουν καεί ξανά τα τελευταία είκοσι χρόνια. Στη Ρόδο, 70.000 στρέμματα είναι πολλαπλά καμένα, κάτι που δείχνει πως παρά τις αιτιάσεις της κυβέρνησης, η ζημιά δεν μπορεί να λογίζεται ως μικρή.

Στον Έβρο η δυσκολία αποκατάστασης εντοπίζεται σε δέντρα όπως η μαύρη πεύκη και η οξιά, με το δάσος μαύρης πεύκης να αποτελεί και τη φωλιά του μαυρόγυπα στη χώρα μας. Έτσι, στις περιοχές της Δαδιάς που καταστράφηκαν, υπολογίζεται πως χρειάζεται ανθρώπινη παρέμβαση ως προς τα δέντρα που χάθηκαν και την αναπλήρωσή τους. Στον Έβρο, διπλοκάκηκαν 100.000 στρέμματα, με τα διπλοκαμμένα να είναι δύσκολα ως προς την αποκατάστασή τους.

Στην Πάρνηθα ζούσαν αγριοκάτσικα, αγριόγιδες, αγριογούρουνα καθώς και το κόκκινο ελάφι, οι πληθυσμοί των οποίων έχουν πληγεί.

Συνέντευξη Τύπου του WWF Menelaos Myrillas / SOOC

Οι υπεύθυνοι του WWF στάθηκαν ιδιαιτέρως στις διαχρονικές παθογένεις που έχουν να κάνουν με την πρόληψη κυρίως των πυρκαγιών, αλλά και την αντιμετώπισή τους. Όπως είπαν, η κλιματική κρίση δεν μπορεί να είναι άλλοθι, καθώς πρακτικά, ξεσκεπάζει “ηχηρά” τις αδυναμίες μας.

Ο μεγαλύτερος εμπρηστής είναι το δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας

“Μιλάμε για drones την ώρα που απαξιώνουμε και δε στελεχώνουμε τη Δασική Υπηρεσία. Η φωτιά ξεκίνησε ακριβως απέναντι από ένα εγκαταλελειμένο πυροφυλάκιο, το οποίο αν λειτουργούσε θα την είχαμε προλάβει”, είπε χαρακτηριστικά ο Κωνσταντίνος Λιαρίκος, υπεύθυνος ανάπτυξης του WWF Ελλάς, για τη φωτιά στη Ρόδο.

“Δεν υπάρχει σχεδιασμός. Ο μεγαλύτερος εμπρηστής είναι το δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας. Γνωρίζουμε πια πως για την πρώτη φωτιά στον Εβρο ευθύνεται κεραυνός”, πρόσθεσε ακόμη, ενώ τόνισε πως το Κράτος ενδιαφέρεται να αναζητήσει τις αιτίες σε πιθανούς εμπρησμούς, την ώρα που διαρκώς επιβεβαιώνεται πως οι εμπρησμοί δεν είναι η κύρια αιτία για τις φωτιές κάθε χρόνο.

Ο κ. Λιαρίκος ανέδειξε ακόμη ένα ζήτημα, το ότι δηλαδή οι οικισμοί μας δεν είναι ασφαλείς. “Η αμέλεια είναι μεγάλος παράγοντας στις φωτιές, ωστόσο το πρόβλημα είναι πως οι οικισμοί δεν είναι ασφαλείς. Κάθε εκκένωση λέει αποτύχαμε ως κράτος κινδυνεύετε μέσα στα σπίτια σας, φύγετε”. “Οι εκκενώσεις είναι η κορυφή του παγόβουνου. Από το Μάτι και μετά γίνονται μόνο εκκενώσεις. Οι δασικές πυρκαγιές δεν αντιμετωπίζονται χωρίς τη συμμετοχή της κοινωνίας. Με εθελοντές εκπαιδευμένους, με πρόληψη, κινητοποίηση μηχανημάτων και περιφρούρηση. Δεν αντιμετωπίζονται σαν εγκληματίας που πρέπει να αστυνομεύσουμε”, δήλωσε.

“Η καταστολή πρέπει να έρχεται τελευταία. Έπεται η σωστή αποκατάσταση, ενώ προηγείται ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο πρόληψης. Χρειάζεται ακόμη διαχείριση των δασών μας. Ως χώρα εισάγουμε το σύνολο της ξυλείας”, είπε για να προσθέσει πως οι χάρτες επικινδυνότητας και εκτίμησης ρίσκου που χρησιμοποιούνται είναι απαρχαιωμένοι, από τη δεκαετία του ’80. Ακόμη στάθηκε στο γεγονός πως οι αναδασώσεις στη χώρα μας είναι ασυντόνιστες και πως χρειάζεται και ένα σχέδιο οργάνωσης των εθελοντών και ενημέρωση για την αποκατάσταση περιοχών.

Πρόσθεσε δε, πως η Ελλάδα δεν έχει ένα διαρκές και διακομματικό πλαίσιο πρόληψης και δράσης, στα πρότυπα για παράδειγμα της Πορτογαλίας που τηρεί το ίδιο πρωτόκολλο από το 2016 και μετά.

WWF

Το πρόσχημα της κλιματικής κρίσης

“Η κρίση δεν προκαλεί πυρκαγιές, ούτε πρέπει να λειτουργεί ως πρόσχημα και δικαιολογία για να μην γίνουν οι αναγκαίες αλλαγές. Κι ας μην ξεχνάμε πως η κλιματική κρίση τώρα προέκυψε στο αφήγημα πολλών. Εκείνο που οφείλουμε να κάνουμε είναι να ακούσουμε τους επιστήμονες, να χαράξουμε μια συνεκτική εθνική πολιτική προστασίας των δασών και των ειδών. Κι αν θέλουμε να μιλάμε για κλιματική κρίση, καλό θα ήταν να αναγνωρίζουμε πως η εξόρυξη των υδρογοναθράκων την εντείνει”, είπε ο Δημήτρης Καραβέλλας, γενικός διευθυντής στο WWF Ελλάς.

“Το σύστημα διαχείρισης δασικών πυρκαγιών έχει αποτύχει, ενώ είναι πλέον απολύτως σαφές πως τα πράγματα θα γίνουν ακόμα πιο δύσκολα στο μέλλον, καθώς η κλιματική κρίση θα κάνει τα δάση μας ακόμα πιο ευάλωτα, αλλά και πιο πολύτιμα. Γνωρίζουμε τί πρέπει να γίνει διαφορετικά και τί χαρακτηριστικά πρέπει να έχει ένα νέο, πιο αποτελεσματικό σύστημα διαχείρισης δασικών πυρκαγιών. Το ερώτημα είναι αν θα τολμήσει η κυβέρνηση και τα κόμματα να προχωρήσουν με τις γενναίες αυτές αλλαγές που απαιτούνται”, επεσήμανε ο γενικός διευθυντής στο WWF Ελλάς.

Ο υπεύθυνος των δασικών προγραμμάτων της WWF Ελλάς, Νίκος Γεωργιάδης δήλωσε πως για πρώτη φορά επλήγησαν φέτος σε τέτοιο μεγάλο βαθμό τόσες πολλές προστατευόμενες περιοχές διεθνούς σημασίας, καθώς αποτελούν ενδιαιτήματα σημαντικών ειδών της πανίδας και της χλωρίδας. “Πρόκειται για οικοσυστήματα μη προσαρμοσμένα σε πυρκαγιές, η αποκατάσταση των οποίων είναι αμφίβολη” είπε. “Οι ιδιώτες ήταν πάντα μέσα στα δάση. Το βασικό κλειδί είναι ως τι εισέρχεται ο ιδιωτικός τομέας. Το να εισέρχεται ως συμπληρωματικό εργαλείο δίπλα σε μια δυνατή δασική υπηρεσία είναι κάτι τελείως διαφορετικό από το να έρθει να υποκαταστήσει τις υπηρεσίες του κρατους. Το ίδιο ισχύει και για τις αποκαταστάσεις”, πρόσθεσε ο ίδιος ακόμη ερωτηθείς σχετικά με τα σχέδια σύμπραξης Δημοσίου με ιδιωτικό τομέα.

ΧΑΡΤΕΣ:

Η καταστροφή στον Έβρο

Στη φετινή φωτιά στον Έβρο χάθηκαν αρχέγονα δάση οξιάς, δρυός και μαύρης πεύκης με τεράστια γενετική ποικιλότητα. Πρόκειται για πληθυσμούς με γενετικά χαρακτηριστικά εκατομμυρίων ετών, σε αντίθεση με αντίστοιχους πληθυσμούς της Ευρώπης που είναι μερικών χιλιάδων ετών.

Ταυτόχρονα, πυρκαγιές κατέστρεψαν σημαντικές εκτάσεις σε Ροδόπη, Χαλκιδική, Κύθνο, Καβάλα, Βοιωτία, Εύβοια (κεντρικά και νότια), Άνδρο, Λαμία, Αιγιαλεία, Κέρκυρα, Κορινθία, Κουβαρά Αττικής, Λακωνία, Ξάνθη και Δερβενοχώρια/Μάνδρα.

Η καταστροφή στην Πάρνηθα

Ιδιαίτερα σημαντική υπήρξε η φωτιά στην Πάρνηθα που πλησίασε για ακόμα μία φορά, μετά τις πυρκαγιές του 2007 και του 2021, στο ελατοδάσος της, κινούμενη από την τοπογραφία και αντίθετα από τη φορά του ανέμου καίγοντας και φυσική αναγέννηση που είχε προέλθει από τη φωτιά του 2007. Η περιοχή φιλοξενεί περίπου 1.100 είδη φυτών εκ των οποίων τα 92 είναι ελληνικά ενδημικά, ενώ δύο είδη είναι ενδημικά της Πάρνηθας, βρίσκονται δηλαδή μόνο εκεί και πουθενά αλλού στον κόσμο. Αυτά είναι η καμπανούλα (Campanula celsii ssp. parnesia) και το αγριογαρύφαλλο της Πάρνηθας (Silene oligantha ssp. parnesia).

Η καταστροφή στη Ρόδο

Η καταστροφή σε περιοχές Natura

Σύνολο καμένων εκτάσεων

Δείτε όλο το υπόμνημα του WWF:

Οι προτάσεις του WWF που έχουν κατατεθεί στην ελληνική κυβέρνηση, είναι οι παρακάτω:

1. Μετακίνηση της έμφασης και της σχετικής επένδυσης στην πρόληψη

• Κατ’ ελάχιστον επένδυση του 40% των διαθέσιμων πόρων στην πρόληψη σύμφωνα με τις συστάσεις του Περιβαλλοντικού Προγράμματος του ΟΗΕ (UNEP/UN) και κατά το παράδειγμα της Πορτογαλίας.
• Ενίσχυση με πόρους, προσωπικό και μέσα της Δασικής Υπηρεσίας, η οποία και αποτελεί τη μόνη αρμόδια και ικανή υπηρεσία για τον σχεδιασμό και την επόπτευση μέτρων πρόληψης στα δάση. Μόνιμη και ουσιαστική σύνδεσή της επιστημονικής έρευνας με τη διαχείριση των δασικών οικοσυστημάτων
• Ενεργή διαχείριση της δασικής βλάστησης με στόχο την στοχευμένη μείωση της βιομάζας. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσω της στήριξης ή/και επανάκαμψης κατάλληλων δραστηριοτήτων (π.χ. βόσκηση, υλοτομία, ρητινοσυλλογή) ή διαχειριστικών πρακτικών όπως η διαχείριση της βλάστησης με μηχανικά μέσα και με προδιαγεγραμμένη καύση.
• Τόνωση της μεταποίησης των δασικών προϊόντων και της διασύνδεσής της με την τοπική/εθνική παραγωγή.

2. Έγκαιρος, ολοκληρωμένος και κοινωνικά υπόλογος αντιπυρικός σχεδιασμός

• Κατάρτιση μακροπρόθεσμου Εθνικού Σχεδίου Αντιπυρικής Προστασίας, με συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων φορέων. Το εν λόγω σχέδιο θα αξιολογεί τους κινδύνους, θα θέτει προτεραιότητες και ρόλους και θα καθορίζει την κατεύθυνση των σχετικών δημόσιων επενδύσεων.
• Έγκαιρος στρατηγικός σχεδιασμός της κάθε αντιπυρικής περιόδου, µε ουσιαστική συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων και κυρίως της δασικής υπηρεσίας.
• Σαφής στοχοθέτηση για τη μείωση του αριθμού των περιστατικών δασικών πυρκαγιών, ο οποίος βρίσκεται σε επίπεδα πολύ υψηλότερα από τις άλλες Μεσογειακές χώρες.
• Προϋπόθεση για την στοχοθέτηση είναι η ολοκληρωμένη ανάλυση των αιτιών των δασικών πυρκαγιών, αλλά και των κινητήριων δυνάμεών τους ανά πυροσβεστική υπηρεσία. Δημοσιοποίηση τους στο τέλος κάθε αντιπυρικής περιόδου και θεσμοθέτηση αυτής της υποχρέωσης.
• Κατάρτιση Τοπικών Σχεδίων Πρόληψης σε επίπεδο Δήμου, με έμφαση στην αύξηση της ανθεκτικότητας των οικισμών και των υποδομών ώστε να μπορεί να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στην κατάσβεση των δασικών εκτάσεων. Τα σχέδια θα τεκμηριώνουν τις ανάγκες και τις προτεραιότητες πρόληψης, με αποτέλεσμα τη σωστή αξιοποίηση των πόρων.
• Λογοδοσία προς την κοινωνία για τα αποτελέσματα της προσπάθειας μέσα από την ετήσια δημόσια παρουσίαση των επενδύσεων και αποτελεσμάτων σε κάθε επίπεδο του αντιπυρικού σχεδιασμού και σε όλα τα επίπεδα διοίκησης.
• Μεγαλύτερη έμφαση στην πυροφύλαξη (για άμεσο εντοπισμό και αναγγελία πυρκαγιών) με δημιουργία αποτελεσματικού, εκτενούς και υψηλών προδιαγραφών δικτύου πυροφυλακίων με επαρκή στελέχωση.

3. Ενίσχυση της κλιματικής ανθεκτικότητας και οικολογικής κατάστασης των πιο ευάλωτων δασών

• Χαρτογράφηση και αναγνώριση των πλέον εμβληματικών και ευάλωτων δασών της χώρας (ενδεικτικά δάση με υψηλή βιοποικιλότητα, απειλούμενα είδη ή και μοναδικά χαρακτηριστικά χλωρίδας και πανίδας, δάση χωρίς μηχανισμούς μεταπυρικής αναγέννησης, κοκ), λαμβάνοντας υπόψη και τις αλλαγές που προκαλεί η κλιματική κρίση.
• Κατάλληλος σχεδιασμός δράσεων πρόληψης πυρκαγιών, αλλά και στρατηγική ιεράρχηση των δράσεων και ενεργειών πρόληψης στα εν λόγω δάση
• Καθώς τα περισσότερα από αυτά είναι ήδη ενταγμένα στο δίκτυο Προστατευόμενων Περιοχών της χώρας, ολοκλήρωση της θεσμικής τους αναγνώρισης και προστασίας (Προεδρικό Διάταγμα, σχέδιο διαχείρισης).
• Σε εθνικό επίπεδο, επικαιροποίηση των επικίνδυνων περιοχών της χώρας για την εκδήλωση πυρκαγιών λαμβάνοντας υπόψη τις αλλαγές στις κλιματολογικές συνθήκες, στις χρήσεις γης, αλλά και της βλάστησης, καθώς η τελευταία αποτύπωση των επικίνδυνων περιοχών πραγματοποιήθηκε το μακρινό 1980.

4. Δημιουργία Εξειδικευμένου Σώματος Δασοπυρόσβεσης

• Το νέο σώμα έχει σαφή στόχο την αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών και θα φέρει την ευθύνη συνεργασίας µε τους άλλους φορείς για τα μέτρα πρόληψης και την προετοιμασία της καταστολής.
• Μπορεί να υπάγεται όπου κριθεί προσφορότερο, αλλά επιβάλλεται να έχει διακριτό οργανισμό, ιεραρχία, αποστολή και στοχοθέτηση.
• Το νέο σώμα επιβάλλεται να διοικείται από στελέχη που έχουν την απαραίτητη επιστημονική γνώση και εμπειρία στις δασικές πυρκαγιές και να αποτελείται από πυροσβέστες, οι οποίοι θα λάβουν την αναγκαία ειδικότητα δασοπυρόσβεσης μετά από ενδελεχή και σε βάθος εκπαίδευση.
• Παράλληλα, απαιτείται η ανάπτυξη ενός σύγχρονου και ολοκληρωμένου προγράμματος κατάρτισης και εκπαίδευσης όλων των δασοπυροσβεστών για τις δασικές πυρκαγιές που θα παρέχει ουσιαστικές επιστημονικές γνώσεις, χρήσιμες για την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια, ειδικά στη διαχείριση μεγάλων περιστατικών.
• Πέραν της δημιουργίας του νέου σώματος, απαιτείται μία συνολικότερη αναδιάταξη της δομής, της λειτουργίας, και της φιλοσοφίας του ΠΣ, προκειμένου να συμβάλλει αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών. Ενδεικτικά αναφέρουμε: αξιόπιστες επιστημονικές εκτιμήσεις της χωρικής εξάπλωσης μιας αγροδασικής πυρκαγιάς, επιστημονική ανάλυση και αξιολόγηση των μεγάλων δασικών πυρκαγιών κάθε αντιπυρικής περιόδου που να είναι δημόσια, από ειδική ανεξάρτητη επιστημονική επιτροπή με την συμμετοχή των εμπλεκόμενων φορέων, συνεχής γόνιμη συνεργασία Πολιτικής Προστασίας, Πυροσβεστικού Σώματος και Δασικής Υπηρεσίας για τα ζητήματα πρόληψης, αλλά και για τις κατευθύνσεις στο μέτωπο της κατάσβεσης, μείωση της εξάρτησης του συστήματος δασοπυρόσβεσης από τα εναέρια μέσα με παράλληλη ορθολογική χρήση των πεζοπόρων τμημάτων μέσα στη φωτιά.

5. Ενίσχυση της κοινωνικής συμμετοχής και ενεργοποίηση της κοινωνίας σε τοπικό επίπεδο

• Ενεργή και ουσιαστική (όχι προσχηματική) συμμετοχή των πολιτών στην κατάρτιση των ανωτέρω Τοπικών Σχεδίων Πρόληψης σε επίπεδο Δήμου και των λοιπών αντιπυρικών σχεδιασμών.
• Πλήρης και άμεση ενεργοποίηση του συστήματος εθελοντισμού πολιτικής προστασίας. Να σημειωθεί ότι τα σχετικά προβλέπονται στο ν. 4662/2020 αλλά καθυστερούν οι διαδικασίες για την πλήρη εφαρμογή τους.
• Κατάρτιση, εκπαίδευση των πολιτών αλλά και των στελεχών των ΟΤΑ σε εθνικό επίπεδο, για την αυτοπροστασία των πολιτών και την προετοιμασία των κατοικιών και των οικισμών.
• Στοχευμένα προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης σχετικά με τα αίτια έναρξης και την αυτοπροστασία.
• Στοχευμένα προγράμματα ενημέρωσης αλλά και κινήτρων για αντιπυρική προστασία σε επαγγελματίες των οποίων οι δραστηριότητες συνδέονται συχνότερα με την έναρξη πυρκαγιών (π.χ. εναλλακτικές μέθοδοι διαχείρισης υπολειμμάτων καλλιεργειών).
• Σχεδιασμός και υλοποίηση μιας εθνικής, ενιαίας και τακτικά επαναλαμβανόμενης ενημερωτικής εκστρατείας για τις δασικές πυρκαγιές με την συνεργασία όλων των εμπλεκομένων φορέων.

Σε εθνικό επίπεδο, το WWF ζητά επικαιροποίηση των επικίνδυνων περιοχών της χώρας για την εκδήλωση πυρκαγιών λαμβάνοντας υπόψη τις αλλαγές στις κλιματολογικές συνθήκες, στις χρήσεις γης, αλλά και της βλάστησης, καθώς η τελευταία αποτύπωση των επικίνδυνων περιοχών πραγματοποιήθηκε το μακρινό 1980.

Επιπρόσθετα προς τις παραπάνω προτάσεις πρέπει να αναφερθεί ότι μέτρο άμεσης προτεραιότητας αποτελεί και η αύξηση της ανθεκτικότητας των οικισμών της χώρας μας και την ενημέρωση των κατοίκων. Όσο οι οικισμοί θεωρούνται επισφαλείς θα είναι αδύνατον η πολιτεία να αντιδράσει με αποτελεσματικότητα για την προστασία των δασών, αλλά και των ίδιων των περιουσιών και της ανθρώπινης ζωής. Εφόσον οι οικισμοί καταστούν πιο ανθεκτικοί προς τις πυρκαγιές, θα αλλάξει το κυρίαρχο δόγμα δασοπυρόσβεσης και η πολιτεία θα μπορεί να επικεντρωθεί στη διαχείριση των πυρκαγιών μέσα στο δάσος, προς όφελος και του περιβάλλοντος και εν τέλει της ανθρώπινης ζωής και περιουσίας.

Τέλος, απαραίτητο υπόβαθρο όλων των δράσεων που αφορούν το φυσικό περιβάλλον, και την ασφάλεια των οικισμών, των υποδομών και της ανθρώπινης ζωής είναι η δημιουργία ενός κλιματικά ανθεκτικού χωρικού σχεδιασμού με την κατάργηση της εκτός σχεδίου δόμησης και την ένταξη της διαχείρισης των περιβαλλοντικών και κλιματικών κινδύνων στη χωροταξία, την πολεοδομία και τις αναπτυξιακές πολιτικές.