ΚΕΜΑΛ ΚΙΛΙΤΣΝΤΑΡΟΓΛΟΥ: Ο “ΓΚΑΝΤΙ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ” ΠΟΥ ΘΕΛΕΙ ΝΑ ΑΝΑΤΡΕΨΕΙ ΤΟΝ ΕΡΝΤΟΓΑΝ

“That’ s all folks!” (“αυτό ήταν παιδιά!”). Έπειτα από ένα διάστημα 12 μηνών κατά το οποίο η τουρκική αντιπολίτευση αναζητούσε κοινό βηματισμό απέναντι στον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, με το ερώτημα του κοινής αποδοχής προεδρικού υποψηφίου να ρίχνει τη σκιά του κυριολεκτικά μέχρι την τελευταία στιγμή, η αυλαία έπεσε το βράδυ της περασμένης Δευτέρας.

“Δεν είμαι μόνο εγώ – 84 εκατομμύρια άνθρωποι βρίσκονται πίσω από την υποψηφιότητα για αυτή τη θέση” δήλωνε ο 74χρονος Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου απευθυνόμενος στο πλήθος που είχε συγκεντρωθεί έξω από τα κεντρικά γραφεία του Κομματος Ευδαιμονίας -ενός από τα έξι στο μπλοκ της αντιπολίτευσης-, παίρνοντας το χρίσμα από τη “Συμμαχία του Έθνους”.

Μέχρι εκείνη τη στιγμή, η αντιπολίτευση έμοιαζε σαν να είχε βαλθεί να… χαρίσει στον Ερντογάν την κρισιμότερη εκλογική νίκη της πολιτικής καριέρας του, ιδίως μετά την επισημοποίηση της ρήξης στους κόλπους της και την -προσωρινή τελικώς- αποχώρηση του εθνικιστικού Καλού Κόμματος (İYİ Parti), της επονομαζόμενης “λύκαινας”, Μεράλ Ακσενέρ.

Η γνωστή και ως “Λεπέν της Τουρκίας” διαφωνούσε με την υποψηφιότητα του Κιλιτσντάρογλου, θεωρώντας τη αδύναμη με βάση τις δημοσκοπήσεις, και αντιπρότεινε ως υποψήφιους τους δημάρχους της Κωνσταντινούπολης ή της Άγκυρας, Εκρέμ Ιμάμογλου και Μανσούρ Γιαβάς, αντίστοιχα. Η αλήθεια είναι πως, σύμφωνα με έρευνες που διεξάγονταν σχεδόν ένα χρόνο τώρα, ο Ερντογάν βρισκόταν πίσω από τους δύο προαναφερθέντες, με τη διαφορά να κυμαίνεται σε διψήφια ποσοστά. Δημοσκοπικό προβάδισμα, πάντως, έναντι του τούρκου προέδρου διατηρούσε και ο Κιλιτσντάρογλου, αλλά με αισθητά μικρότερη διαφορά.

Επίσης, η ενόχληση της Ακσενέρ είχε να κάνει και με τους συσχετισμούς των δυνάμεων εντός των “έξι”, καθώς θεωρεί ότι η ίδια και το κόμμα της αξίζουν -λόγω εκλογικής δύναμης- μεγαλύτερη ισχύ έναντι των ηγεσιών των μικρότερων κομμάτων. Η Ακσενέρ λέγεται πως είδε αρνητικά κάποιες από τις προτάσεις του Αχμέτ Νταβούτογλου που κινούνταν προς την κατεύθυνση της πλήρους ισοτιμίας των έξι κομματικών ηγεσιών στη μελλοντική λήψη αποφάσεων, εάν αυτές κατορθώσουν να επικρατήσουν στην κάλπη.

Αποσοβώντας, εν τέλει, μια “πολιτική αυτοκτονία” λόγω εσωκομματικών διαφορών και προσωπικών φιλοδοξιών, η Ακσενέρ επέστρεψε στο λεγόμενο “Τραπέζι των Εξι” προτείνοντας συμβιβαστικά τους Ιμάμογλου και Γιαβάς ως εκτελεστικούς αντιπροέδρους της επόμενης κυβέρνησης, πρόταση που έγινε δεκτή από το Λαϊκό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα, στον ηγέτη του οποίου η αντιπολίτευση εναποθέτει τις ελπίδες της για να αμφισβητήσει την ισχύ του Ερντογάν στις εκλογές της 14ης Μαΐου.

Στη μάχη κατά της διαφθοράς

Γεννημένος στο χωριό Μπαλίτσε, στην επαρχία Τούντσελι της Ανατολίας, ο Κιλιτσντάρογλου έχει καταγωγή από μια φτωχή οικογένεια. Ο πατέρας του ήταν δημόσιος υπάλληλος και Αλεβίτης -μια ομάδα που αποτελεί το 15%-20% του πληθυσμού των 85 εκατομμυρίων της Τουρκίας και η οποία ακολουθεί μια πίστη που βασίζεται στις λαϊκές παραδόσεις των σιιτών, των σούφι και της Ανατολίας- που αγωνιζόταν να βγάλει τα προς το ζην για την οικογένεια των επτά παιδιών του. Στο παρελθόν, έχει δηλώσει σε συνεντεύξεις του ότι πολλές φορές πήγαινε στο σχολείο ξυπόλυτος, φορώντας ρούχα γεμάτα τρύπες.

Παρά τις οικονομικές δυσκολίες, ήταν καλός μαθητής και σπούδασε οικονομικά αποφοιτώντας από την Ακαδημία Οικονομικών και Εμπορικών Επιστημών της Αγκυρας, ενώ στη συνέχεια μπήκε στο Δημόσιο ως εφοριακός, το 1971.

Ο Κιλιτσντάρογλου συμμετείχε σε αριστερές πολιτικές οργανώσεις, μέχρι την έναρξη της επαγγελματικής καριέρας του στη δημόσια διοίκηση, η οποία περιελάμβανε και τη θητεία του ως γενικού διευθυντή του Ιδρύματος Κοινωνικών Ασφαλίσεων (SSK) που παρείχε υπηρεσίες υγείας και ασφάλισης για λογαριασμό του τουρκικού δημοσίου.

Το πέρασμά του από το SSK μπαίνει συχνά-πυκνά στο στόχαστρο του Ερντογάν που υποστηρίζει ότι η κακοδιαχείριση του Ιδρύματος χρεοκόπησε το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης. Ο ηγέτης του CHP ανταπαντά ότι ήταν ένας απλός γραφειοκράτης και υποστηρίζει ότι το ηλικιακό όριο συνταξιοδότησης ευθύνεται για την κατάρρευση του συστήματος και όχι οι όποιες ενέργειες του ιδίου.

Ως γραφειοκράτης καταπολέμησε τη διαφθορά και χάρη στην πολυετή δουλειά του στον ασφαλιστικό κλάδο λέγεται ότι απέκτησε την ικανότητα να βρίσκει “βελόνα στα άχυρα”. Μάλιστα, κέρδισε το βραβείο “Γραφειοκράτης της Χρονιάς” τη δεκαετία του 1990.

Ενώ ο Ερντογάν βλέπει τη γραφειοκρατία ως εμπόδιο για την αποτελεσματική διακυβέρνηση, ο Κιλιτσντάρογλου πιστεύει ότι οι ικανοί διοικητικοί υπάλληλοι είναι το κλειδί για την αντιμετώπιση πολλών προβλημάτων της χώρας.

Τα πρώτα βήματα στην πολιτική

Μετά τη συνταξιοδότησή του από το Δημόσιο, ο Κιλιτσντάρογλου μεταπήδησε στο CHP ύστερα από μια έκθεση που συνέταξε, στην οποία πρότεινε λύσεις για την αντιμετώπιση της διαφθοράς στο δημόσιο τομέα.

Το 2002 -χρονιά της πρώτης ανόδου του ερντογανικού Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) στην εξουσία- εξελέγη για πρώτη φορά στο Κοινοβούλιο. Μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα, έστρεψε τους προβολείς πάνω του, αναδεικνύοντας σκάνδαλα διαφθοράς σημαντικών βουλευτών του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, όπως ο Σαμπάν Ντισλί και ο Ντενγκίρ Μιρ Μεχμέτ Φιράτ, το 2008. Και οι δύο αναγκάστηκαν να παραιτηθούν από τις θέσεις τους στο κόμμα.

Ο Κιλιτσντάρογλου έθεσε υποψηφιότητα για δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης το 2009. Αν και αύξησε τα ποσοστά του CHP κατά 25%, δεν κατάφερε να κερδίσει τις εκλογές.

Το CHP και η αλλαγή πολιτικής

Σε μια απροσδόκητη τροπή των γεγονότων, ο Κιλιτσντάρογλου έγινε πρόεδρος του CHP το 2010, αφού ο προκάτοχός του Ντενίζ Μπαϊκάλ αναγκάστηκε να παραιτηθεί λόγω διαρροής κασέτας σεξουαλικού περιεχομένου με πρωταγωνιστή τον ίδιο. Έκτοτε, προσπαθεί να διευρύνει τη βάση του CHP αλλάζοντας τη δομή του κόμματος.

Στενοί συνεργάτες του ονόμασαν την πολιτική ως “πολιτική Κιλιτσντάρογλου”. Σε αυτή κυριαρχεί η πεποίθηση ότι ο Ερντογάν θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί μόνο μέσω μιας ευρείας συμμαχίας, όπου παρατάξεις ακόμη και με διαφορετική ιδεολογία πρέπει να ενώσουν τις δυνάμεις τους για μια δημοκρατική και πλουραλιστική κοινωνία. “Είμαστε σοσιαλδημοκράτες. Αριστερά και δεξιά, αυτές είναι ξεπερασμένες έννοιες του 18ου αιώνα. Μπορούμε να συνεννοηθούμε με οποιονδήποτε αγαπά τη χώρα του” είναι κάποια από τα λόγια που έχει χρησιμοποιήσει ο Κιλιτσντάρογλου κατά το παρελθόν.

Ο ίδιος, μάλιστα, έδωσε το στίγμα των προθέσεών του εντάσσοντας στο κόμμα πολιτικούς από τη φιλοκουρδική αντιπολίτευση και τα ισλαμιστικά κινήματα -παραδοσιακά εχθρούς του CHP, του οποίου ο μόνος στόχος ήταν η διαφύλαξη του κοσμικού κατεστημένου που κυριαρχείται από μια ελίτ δικαστών, στρατηγών και υψηλόβαθμων γραφειοκρατών.

Κινήσεις – ορόσημο θεωρούνται, επίσης, η απόφαση του κόμματος να επιτρέπει στις γυναίκες να φορούν μαντίλα στα πανεπιστήμια και τις δημόσιες υπηρεσίες, καθώς και ο τερματισμός της διαμάχης με την κυβέρνηση για τον τρόπο έκφρασης θρησκευτικών πεποιθήσεων.

Σε ένα ριζοσπαστικό βήμα, το 2014, δημιούργησε εκλογική συμμαχία με το Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης (MHP), το οποίο κατά τη δεκαετία του 1970 θεωρούνταν εχθρός του CHP σε μια εποχή που εθνικιστές και κομμουνιστές αλληλοσκοτώνονταν επιδιώκοντας την αλλαγή του καθεστώτος. Και τα δύο κόμματα πρότειναν για τις προεδρικές εκλογές τον Εκμελεντίν Ιχσάνογλου, έναν εθνικιστή με ισλαμικές ρίζες. Η επιλογή αυτή, ωστόσο, εξόργισε την παραδοσιακή βάση του CHP.

Η διαμάχη έφτασε σε οριακό σημείο, με τον Κιλιτσντάρογλου να εκρήγνυται κατά τη διάρκεια μιας συνάντησης, όπως επισημαίνει ο ιστότοπος Middle East Eye. “Αν ζείτε σε αυτή τη χώρα, έχετε ευθύνη απέναντι στα παιδιά σας. Να πάτε στην κάλπη, να κάνετε ό,τι είναι απαραίτητο για τη δημοκρατία και να μην επιτρέψετε σε έναν δικτάτορα να εκλέξει πρόεδρο” φέρεται να είπε σε έντονο ύφος.

Εν τέλει, ο Ερντογάν κέρδισε τις εκλογές, αλλά ο Κιλιτσντάρογλου δεν διαφοροποίησε τη στρατηγική του. Συνέχισε να συνεργάζεται με το MHP και υποστήριξε σιωπηλά το φιλοκουρδικό Κόμμα Δημοκρατίας των Λαών (HDP) να κατέβει στις βουλευτικές εκλογές του επόμενου έτους (Ιούνιος του 2015), με την προσδοκία ότι θα στερούσε την αυτοδυναμία από το ΑΚΡ. Όπερ και εγένετο. Με τις καταγγελίες για εκλογική νοθεία και βία να βρίθουν, το ΑΚΡ σημείωσε το χειρότερο αποτέλεσμα σε έδρες από τότε που ιδρύθηκε και αναγκάστηκε να ξεκινήσει συζητήσεις για τη δημιουργία συμμαχιών προκειμένου να κυβερνήσει.

Η νίκη της αντιπολίτευσης, ωστόσο, αποδείχθηκε εξαιρετικά βραχύβια. Λίγους μήνες αργότερα, προκηρύχθηκαν πρόωρες εκλογές και το ΑΚΡ ανέκτησε την πλειοψηφία του.

Η “πορεία δικαιοσύνης”

Η απόπειρα στρατιωτικού πραξικοπήματος του 2016 αναστάτωσε την πολιτική σκηνή και άνοιξε στον Ερντογάν τον δρόμο για τη μετατροπή του κοινοβουλευτικού συστήματος σε προεδρικό.

Ο ίδιος ο Κιλιτσντάρογλου δεν έμεινε ανεπηρέαστος από τις πολιτικές αναταράξεις. Κατά τη διάρκεια επίσκεψής του στη Μαύρη Θάλασσα το 2016, δέχθηκε επίθεση με πυρά την οποία ανέλαβε η ένοπλη ομάδα του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν.

Καθώς ο Ερντογάν εφάρμοζε σαρωτική καταστολή μετά την απόπειρα πραξικοπήματος -συμπεριλαμβανομένων των μαζικών απολύσεων σε κρατικές υπηρεσίες και της χειραγώγησης της Δικαιοσύνης- ο Κιλιτσντάρογλου ξεκίνησε το 2017 μια 25ήμερη “πορεία δικαιοσύνης” από την Άγκυρα στην Κωνσταντινούπολη προκειμένου να διαμαρτυρηθεί για την αυξανόμενη καταστολή από την κυβέρνηση του AKP.

Χιλιάδες άνθρωποι από διαφορετικά πολιτικά και κοινωνικά στρώματα ενώθηκαν μαζί του, και τελικά πραγματοποίησε μεγάλη συγκέντρωση στην Κωνσταντινούπολη για να παρουσιάσει την πολιτική των συμμαχιών του.

Αιχμή του δόρατος οι συμμαχίες

Με το παρατσούκλι “Γκάντι Κεμάλ” -λόγω ομοιότητας της εμφάνισής του με γυαλιά με τον Μαχάτμα Γκάντι- ο Κιλιτσντάρογλου πρωτοστάτησε το 2018 για μια ακόμη εκλογική συμμαχία, αυτή τη φορά με την ηγέτιδα του εθνικιστικού Καλού Κόμματος, Μεράλ Ακσενέρ, και τον επί μακρόν ηγέτη του ισλαμιστικού Κόμματος της Ευδαιμονίας, Τεμέλ Καραμολάογλου. Ο 74χρονος πολιτικός, εκπλήσσοντας και πάλι τα μέλη του κόμματός του, πρότεινε στον πρώην συνεργάτη του Ερντογάν, Αμπντουλάχ Γκιουλ, να κατέβει ως κοινός υποψήφιος του συνασπισμού, τον οποίο ονόμασαν “Συμμαχία του Έθνους”.

Ωστόσο, η Ακσενέρ δεν πείστηκε να υποστηρίξει το εγχείρημα και ο Ερντογάν εξασφάλισε άλλη μια θητεία απέναντι στον Μουχαρέμ Ιντσέ του CHP, ο οποίος αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το κόμμα μετά από μια συντριπτική ήττα. Στη συνέχεια, ο Κιλιτσντάρογλου ξεκίνησε την “εκκαθάριση” του κόμματος από τους επικριτές του -τους κεμαλιστές της παλαιάς φρουράς που αντιδρούσαν στη συνεργασία με διάφορα κόμματα της αντιπολίτευσης.

Παράλληλα, συνέχιζε να εφαρμόζει το πλάνο του και το 2019 πραγματοποίησε συνάντηση με τη φιλοκουρδική ηγεσία του HDP. Ο στόχος του ήταν σαφής: να κατεβάσει κοινούς υποψηφίους δημάρχους στην Κωνσταντινούπολη, την Άγκυρα, την Αττάλεια και άλλα μεγάλα αστικά κέντρα.

Το HDP συμφώνησε με την πρόταση και, παρά το γεγονός ότι δεν ήταν επίσημα μέλος της Συμμαχίας του Έθνους, δεν όρισε δικούς του υποψηφίους στις πόλεις που στόχευε η αντιπολίτευση. Ορίζοντας σχετικά αμφιλεγόμενα ονόματα ως υποψηφίους -στην Κωνσταντινούπολη τον Εκρέμ Ιμάμογλου και στην Αγκυρα τον Μανσούρ Γιαβάς- η Συμμαχία του Έθνους εξασφάλισε τη νίκη στις μεγάλες πόλεις, που ουσιαστικά σηματοδοτεί και το πρώτο θετικό εκλογικό αποτέλεσμα του Κιλιτσντάρογλου απέναντι στον Ερντογάν.

Στην πορεία, άλλα φιλελεύθερα και συντηρητικά κόμματα, όπως το Κόμμα του Μέλλοντος του πρώην πρωθυπουργού Αχμέτ Νταβούτογλου και το Κόμμα Δημοκρατίας και Προόδου του πρώην αντιπροέδρου της κυβέρνησης Αλί Μπαμπατζάν, τάχθηκαν στο πλευρό του Κιλιτσντάρογλου. Το επιστέγασμα της αντιπολιτευτικής συμπόρευσης δεν θα μπορούσε να είναι άλλο από την επιλογή ενός κοινού προεδρικού υποψηφίου που έχει τα φόντα να σταθεί με αξιώσεις απέναντι στον τούρκο πρόεδρο.

Κιλιτσντάρογλου VS Ερντογάν

Καθηλωμένος στη σκιά του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν καθ’ όλη τη διάρκεια της καριέρας του, ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου πιστεύει ότι έχει έρθει η ώρα του έπειτα από επανειλημμένες εκλογικές ήττες και περιφρόνηση από τον άνθρωπο που κυριαρχεί στην πολιτική για δύο δεκαετίες.

“Θα κυβερνήσουμε την Τουρκία με διαβουλεύσεις και συμβιβασμούς” δήλωσε ο ίδιος στους χιλιάδες υποστηρικτές που ζητωκραύγαζαν μετά την ανακοίνωση της υποψηφιότητάς του. “Θα καθιερώσουμε τον κανόνα της ηθικής και της δικαιοσύνης μαζί”.

Οι επικριτές του Κιλιτσντάρογλου λένε ότι του λείπει η δύναμη του Ερντογάν να συγκεντρώνει και να αιχμαλωτίζει το κοινό, ενώ δεν έχει σαφές ή πειστικό όραμα για το πώς θα είναι η μετα-Ερντογάν εποχή. Στην αντίπερα όχθη, οι υποστηρικτές του υπογραμμίζουν τη φήμη του ως ηθικού γραφειοκράτη. Όπως χαρακτηριστικά λένε, δεν είναι διεφθαρμένος. Θέλει να ολοκληρώσει την πολιτική του καριέρα ως το πρόσωπο που θα αναζωογονήσει την τουρκική δημοκρατία.

Όπως σχολιάζει στο Politico η Gönül Tol, διευθύντρια του προγράμματος του Ινστιτούτου Μέσης Ανατολής για την Τουρκία, “ο Κιλιτσντάρογλου είναι ό,τι δεν είναι ο Ερντογάν”.

Και εξηγεί: Η ήπια και ήρεμη συμπεριφορά του ηγέτη του Λαϊκού Ρεπουμπλικανικού Κόμματος έρχεται σε αντίθεση με τη μεγαλοστομία και τη θρασύτητα του Ερντογάν. Πέρα από τις διαφορετικές προσωπικότητές τους, οι δύο άνδρες έχουν παντελώς διαφορετικά οράματα για τη χώρα. Στα χρόνια της θητείας του, ο Ερντογάν συγκέντρωσε την εξουσία στα χέρια του και δημιούργησε μια προσωποπαγή απολυταρχία. Ο Κιλιτσντάρογλου, από την άλλη, θέλει να διανείμει την εξουσία και να “αναστήσει” την τουρκική δημοκρατία.

Οι δημοσκοπήσεις “δείχνουν” αμφίρροπη προεδρική και κοινοβουλευτική μάχη, η οποία θα κρίνει όχι μόνο ποιος θα ηγηθεί της Τουρκίας, αλλά και πώς θα κυβερνάται, προς τα πού θα οδηγηθεί η οικονομία της και ποιο ρόλο μπορεί να διαδραματίσει προκειμένου να αμβλύνει τις συγκρούσεις στην Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή. Αλλά, καθώς ο “Γκάντι της Τουρκίας” έχει αναλάβει επισήμως τα νέα του καθήκοντα, το ερώτημα που θέτουν οι Τούρκοι είναι: “Μπορεί να κερδίσει;”

Η απάντηση… προσεχώς.