ΜΠΗΚΑΜΕ ΣΤΗΝ ΠΟΛΥΣΥΖΗΤΗΜΕΝΗ ΕΚΘΕΣΗ KARL LAGERFELD ΣΤΗ ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ
Ένας φόρος τιμής στον θρυλικό σχεδιαστή που ενέπνευση και το φετινό MET Gala
Ευφυής, υπερταλαντούχος, άκρατα εγωιστής, αμφιλεγόμενος και εξαιρετικά εκκεντρικός. Ένας άνθρωπος που γέννησε μεγάλες αντιπάθειες στο πρόσωπό του και δημιούργησε αριστουργήματα στον χώρο της μόδας.
Ο λόγος για τον Karl Lagerfeld που γεννήθηκε στις 10 Σεπτεμβρίου 1933 στο Αμβούργο της Γερμανίας σε μία πλούσια οικογένεια -ο πατέρας του είχε εταιρεία παραγωγής συμπυκνωμένου γάλακτος. Μεγάλωσε με πολλές ανέσεις, και παράλληλα διαμόρφωσε μια αντισυμβατική προσωπικότητα που θα έλεγε κανείς πως ήταν δομημένη πάνω σε έντονα δίπολα. Σε ηλικία 14 ετών, εγκαταστάθηκε στο Παρίσι, όπου και γράφτηκε στο Lycee Montaigne. Εκεί, έμαθε να σχεδιάζει και στα 21 του, κέρδισε έναν διαγωνισμό για σχέδιο παλτό, κάτι που τράβηξε το βλέμμα του Pierre Balmain, ο οποίος τον προσέλαβε ως βοηθό σχεδιασμού.
Δέχτηκε πολλές επιθέσεις κατά τη διάρκεια της καριέρας του για τους χαρακτηρισμούς που απέδιδε σε εύσωμους ανθρώπους τους οποίους και δεδηλωμένα μισούσε. Δεν έκανε ποτέ οικογένεια, ωστόσο, είχε στενή σχέση με τη γάτα του, Choupette, την οποία αποκαλούσε «κόρη του» και έφερνε μαζί του σε επιδείξεις μόδας και σε ταξίδια. Ποτέ δεν έκρυψε την ομοφυλοφιλία του, διατηρούσε πολυετή δεσμό με τον Ζακ ντε Μπασιέ, μέχρι το θάνατό του τελευταίου, το 1989.
Η έκθεση στο ΜΕΤ και η Γραμμή της Ομορφιάς
Σε αυτήν την απόλυτα αντισυμβατική προσωπικότητα αποτίει φόρο τιμής το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης με την έκθεση “Karl Lagerfeld: A Line of Beauty”. Στόχος του να υμνήσει την πλούσια κληρονομιά του αείμνηστου αυτού σχεδιαστή που πέθανε το 2019 σε ηλικία 85 ετών μετά από μια εντυπωσιακή 65χρονη καριέρα.
Δε γίνεται να βρίσκεσαι στη Νέα Υόρκη και να μην επισκεφτείς την έκθεση αυτή, όσο και η μόδα να μη βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντός, όσο και να έχει εδραιωθεί μέσα σου μία αντιπάθεια στην περσόνα αυτή. Άλλωστε αυτές οι προσωπικότητες έχουν πάντα ενδιαφέρον.
Έτσι, μία μέρα πριν τα επίσημα εγκαίνια (5 Μαϊου) περιηγηθήκαμε στην έκθεση αυτή που αναδεικνύει το μοναδικό του στυλ του Karl Lagerfeld, αυτό που εκφράζεται μέσα από ένα λεξιλόγιο αισθητικών και εννοιολογικών θεμάτων που εμφανίζονται ξανά και ξανά σε όλες του τις δημιουργίες από τη δεκαετία του 1950 έως την τελευταία του συλλογή το 2019.
Μπαίνοντας στον χώρο της έκθεσης, την προσοχή σου μαγνητίζει μια τεράστια οθόνη σε μία καμπυλωτή επιφάνεια που ζουμάρει στο χέρι του Lagerfeld – που φορά τα γνωστά δερμάτινα γάντια χωρίς δάχτυλα- την ώρα που σχεδιάζει τις δημιουργίες του. Στο πίσω μέρος της οθόνης, το τεράστιο γραφείο του πάνω στο οποίο επικρατεί απίστευτο χάος από βιβλία μόδας, σημειωματάρια, σκίτσα και στυλό, αλλά κι ένα ποτήρι κόκκινο κρασί. Κάπως έτσι παίρνουμε μία ιδέα του πώς δουλεύει ένα ευφυής άνθρωπος, αλλά και του πώς βομβαρδίζεται και ξεχειλίζει από ιδέες.
Ο “λαβύρινθος” της δημιουργίας του Lagerfeld
Περπατώντας στις αίθουσες με τις δημιουργίες του νιώθεις πως εισέρχεσαι στον λαβύρινθο του μυαλού του. Η εκθεσιακή διαδρομή ακολουθεί καμπύλες που διασταυρώνονται φυσικά με ευθείες γραμμές, ενώ τον πρώτο λόγο έχει ο χρωματικός διάλογος -και αντίθεση- ανάμεσα στο λευκό και στο μαύρο. Μία δαιδαλώδης διαδρομή που προβάλλει με τρόπο εκλεπτυσμένο τις υφές και τα patterns κάθε δημιουργίας σε δύο συνήθως επίπεδα, ένα χαμηλά και ένα ψηλά.
Η θεωρητική βάση της έκθεσης εμπνέεται από το βιβλίο του William Hogarth, “Η Ανάλυση της Ομορφιάς”, στο οποίο ο συγγραφέας περιγράφει τις θεωρίες του για την τέχνη και την αισθητική με βάση την έννοια της γραμμής της ομορφιάς ή της λοξής γραμμής: μιας καμπύλης γραμμής σε σχήμα S που εμφανίζεται εντός ενός αντικειμένου ή ως οριογραμμή ενός αντικειμένου, αντιπροσωπεύοντας ζωντάνια και κίνηση. Ενώ ο Hogarth θεωρούσε τις ευθείες γραμμές αντιπροσωπευτικές της ακινησίας και της αδράνειας, ο Lagerfeld αντλούσε έμπνευση τόσο από τις ευθείες όσο και τις λοξές γραμμές.
Τα σκίτσα εκτίθενται δίπλα στις 200 δημιουργίες της έκθεσης -υπογραμμίζοντας την πολύπλοκη δημιουργική διαδικασία που απαιτείται μέχρι το τελικό αποτέλεσμα- και ομαδοποιούνται ανά θέμα, καλύπτοντας την περίοδό του στη Fendi, από το 1965 έως το 1990, στη Chloé, όπου εργάστηκε τη δεκαετία του 1970 και ξανά στη δεκαετία του 1990, και τη Chanel, από το 1982 έως το 2019, καθώς και την ομώνυμη ετικέτα που ιδρύθηκε το 1984. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον -κυρίως για τους ειδήμονες- παρουσιάζει το γεγονός πως πολλά από τα σκίτσα αυτά παρουσιάζονται για πρώτη φορά στο κοινό.
Στις αίθουσες ερχόμαστε αντιμέτωποι με έντονα αντιθετικά δίπολα του Lagerfeld: το θηλυκό αντιπαρατίθεται στο αρσενικό, το ρομαντικό με το πιο μιλιτέρ, αλλά και το ιστορικό στο φουτουριστικό. Με αυτόν τον τρόπο, ο επιμελητής της έκθεσης Andrew Bolton, ο δημοφιλής Βρετανός επιμελητής μουσείων και σημερινός επικεφαλής επιμελητής του Κέντρου Κοστουμιών Anna Wintour στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης στη Νέα Υόρκη, σημειιώνει πως προσπάθησε να αντιμετωπίσει την όλη αντίφαση γύρω από τον Lagerfeld “υποσυνείδητα, μέσα από τις δημιουργίες του. Επειδή πιστεύω ότι όλοι έχουμε αντιφάσεις, πράγματα για τα οποία δεν είμαστε περήφανοι στη ζωή μας. Όταν περπατάτε μέσα από την έκθεση, θέλω να δείξω αυτές τις αντιφάσεις πιο έμμεσα”.
Τα ανθρώπινα ίχνη του Lagerfeld και τα 81 iPhones
Πολύ έξυπνο μεν σαν λογική, ωστόσο, δε θα ήμουν ειλικρινής αν έλεγα πως συγκινήθηκα ή πως εντυπωσιάστηκα περπατώντας στις αίθουσες με τις διάσημες δημιουργίες του. Η έκθεση σκόπιμα αποφεύγει να ασχοληθεί με τον ανθρώπινο μύθο του σχεδιαστή και αυτό ίσως “της γύρισε” μπούμερανγκ, καθώς δε δημιουργεί συγκινήσεις. Δε δίνεται έμφαση στον Karl Lagerfeld ως άνθρωπο και ως προσωπικότητα, δε δημιουργείται κάποιο ιδιαίτερο συναίσθημα, δε σταθήκαμε ποτέ έκθαμβοι απέναντι σε μία πληροφορία που διαβάσαμε σε κάποια λεζάντα.
Μόνο στην τελευταία αίθουσα είδαμε ανθρώπινα ίχνη του Karl Lagerfeld, όπου και παρουσιάζονται κάποια προσωπικά του αντικείμενα. “Eίμαι σαν μια καρικατούρα του εαυτού μου, και μου αρέσει. Είναι σαν μια μάσκα. Και για μένα το Καρναβάλι της Βενετίας διαρκεί όλο το χρόνο” έλεγε για το απόλυτα αναγνωρίσιμο outfit που είχε υιοθετήσει. Αθλητικό σκουρόχρωμο κοστούμι, λευκό πουκάμισο, λευκά μαλλιά πιασμένα αλογοουρά και σκουρόχρωμα γυαλιά ηλίου. Σε ένα κουτί βλέπουμε δικά του αντικείμενα. Τα γυαλιά ηλίου του, τα κομμένα δερμάτινα και με καρφιά γάντια του, τη βεντάλια του, ακόμη και τις βελούδινες παντόφλες του.
Έκπληξη η μικρή κυκλική αίθουσα που φιλοξενεί μια εγκατάσταση από 81 iPhones στο τέλος της εκθεσιακής διαδρομής. Κάθε οθόνη αναβοσβήνει με εικόνες του Lagerfeld από το 2011. Ο πάντα σοβαρός, σχεδόν σκυθρωπός σχεδιαστής είναι χαρούμενος, γελάει βροντερά. Εικόνα σπάνια που χάνεται, μαυρίζει και μία σειρά από τα γνωστά τσιτάτα του – τα “Karlisms” – εμφανίζεται. “Μόδα είναι το τώρα και το αύριο. Ποιος νοιάζεται για το παρελθόν; ”Τι είναι το στυλ; Το στυλ ξεκινά με το να αποχωρείς από το συμβατικό, να σπάς την αποδεκτή πραγματικότητα” και πολλά πολλά άλλα.
“Είπε πράγματα που ήταν πολύ αστεία, πράγματα που ήταν πολύ συγκινητικά, αλλά επίσης πράγματα που ήταν πολύ προσβλητικά και φυσικά δεν τα επιδοκιμάζουμε, οπότε δεν ήθελα να περιλάβω κάτι τέτοιο. Αλλά θέλω να δώσω στους ανθρώπους μια ένδειξη του χιούμορ του”, είπε ο Bolton σχετικά με τα iphones.
Μην ξεχνάμε άλλωστε πως ο ίδιος αυτοαποκαλούνταν «Kaiser Karl» και «Fashion Meister» και δε δίσταζε να προβαίνει σε απρεπείς χαρακτηρισμούς διασήμων αποκαλώντας “χοντρή” την Αντέλ, “φτηνιάρα” την Μέριλ Στριπ, “άσχημη” την Πίπα Μίντλετον και “κακοχτενισμένη” την Μισέλ Ομπάμα.
Και το συμπέρασμα
Κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί πως η έκθεση αυτή είναι ευφυώς επιμελημένη από τον Andrew Bolton. Τα 65 χρόνια καριέρας του Lagerfeld παρήγαγαν πάνω από 10.000 κομμάτια ρούχων και εδώ βλέπουμε 200 εντυπωσιακές δημιουργίες, την επιτομή της τέχνης του δηλαδή. Ωστόσο, μιλάμε για έκθεση απογυμνωμένη από το ανθρώπινο στοιχείο, την προσωπική μυθολογία του θρυλικού σχεδιαστή και τις περίπλοκες πτυχές του που τον έκαναν αυτό που έγινε.
Tις κρίσεις για τον χαρακτήρα του οι υπεύθυνοι της έκθεσης ήθελαν να την αφήσουν στους ιστορικούς και τους βιογράφους. Μπορεί, ωστόσο, να αγνοηθεί ο δημιουργός όλων αυτών των αριστουργημάτων που είδαμε; Και γιατί βγαίνοντας από την έκθεση νιώθαμε περικυκλωμένοι από ένα μία αύρα “φαντάσματος” που περίμενε να εξηγηθεί;
