Ο ΚΑΝΟΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΛΗΞΗΣ ΣΤΑ ΤΡΟΦΙΜΑ ΠΟΥ ΔΕΝ ΞΕΡΕΙΣ
Η ημερομηνία λήξης που υπάρχει στα προϊόντα που καταναλώνουμε δεν είναι αυτό που νομίζουμε.
Ένα ληγμένο προϊόν το ‘χουμε καταναλώσει όλοι. Τώρα, ήταν γιαούρτι; Ήταν γάλα; Ήταν μια κονσέρβα; Αυγό; Ένα μπαχαρικό;
Πόσες ημέρες, εν τω μεταξύ, είχαν περάσει από την ημερομηνία λήξεως που αναγραφόταν στη συσκευασία; Γιατί καταλαβαίνεις πως παίζει ένα ρόλο κι αυτό στο πώς ήμασταν μετά την κατανάλωση.
Υποθέτω ότι από την στιγμή που είσαι εδώ και διαβάζεις αυτές τις γραμμές, είσαι μια χαρά.
Εννοώ δεν έγινε κάτι σοβαρό.
Ήλθε η ώρα να μάθεις πως οι ημερομηνίες λήξεως δεν είναι αυτό που νομίζεις.
Τουλάχιστον αυτό υποστηρίζει ο James Kenji López-Alt, σεφ και συγγραφέας του “The Food Lab: Better Home Cooking Through Science”. Εκδόθηκε το 2016 και μπήκε στη λίστα με τα bestsellers των New York Times, ενώ έδωσε στον López-Alt το βραβείο James Beard Foundation -απονέμεται στο καλύτερο βιβλίο γενικής μαγειρικής της χρονιάς.
Όπως είπε o 43χρονος Αμερικανός στους Times “το πρώτο πράγμα που πρέπει να γνωρίζουμε για τις ημερομηνίες λήξεως είναι ότι δεν έχουν να κάνουν με την ασφάλεια μας”.
Τι εννοεί ο μάγειρας;
Η χρονολόγηση προϊόντων διατροφής, όπως την αποκαλεί το υπουργείο Γεωργίας των ΗΠΑ, είναι εντελώς εθελοντική για όλα τα προϊόντα, με εξαίρεση τις βρεφικές τροφές.
Δεν έχει να κάνει και με την ασφάλεια μας.
Λειτουργεί αποκλειστικά ως η καλύτερη εικασία του κατασκευαστή, ως προς το πότε το προϊόν του δεν θα είναι πλέον στο πικ της ποιότητας του -ό,τι και αν μπορεί να σημαίνει αυτό για τον κάθε κατασκευαστή.
Όλοι τείνουν επίσης, να είναι μάλλον ‘μαζεμένοι’ με αυτές τις ημερομηνίες, καθώς γνωρίζουν πως οι καταναλωτές δεν θα βραβευτούν ποτέ -στο σύνολο τους- για τη σωστή διατήρηση των προϊόντων. Είναι αυτός που αναφέρεται στις ετικέτες.
Το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα είναι πως ανοίγουμε τα ψυγεία μας πολλαπλάσιες φορές από εκείνες που εγγυώνται την άριστη ποιότητα των τροφίμων που έχουμε μέσα.
Για ποια προϊόντα δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας
Αντιλαμβάνεσαι πως δεν είναι όλα τα τρόφιμα στην ίδια ‘συνομοταξία’. Κάποια είναι πιο ευαίσθητα από άλλα, ανάλογα με την ευαισθησία του συστατικού.
Κατά τον López-Alt “ξύδια, μέλι, βανίλια ή άλλα εκχυλίσματα, ζάχαρη, αλάτι, σιρόπι καλαμποκιού και μελάσα θα διαρκέσουν σχεδόν για πάντα, με ελάχιστη αλλαγή στην ποιότητα.
Η κανονική βρώμη θα διαρκέσει περίπου ένα χρόνο πριν αρχίσει να ταγγίζει, αλλά η μαγειρεμένη βρώμη (ή ‘στιγμιαία βρώμη’) μπορεί να διαρκέσει σχεδόν για πάντα.
Ποιο αλεύρι είναι ‘απέθαντο’ και πώς διατηρείς για πάντα τους ξηρούς καρπούς
Το λευκό αλεύρι είναι συνηθέστερα ΟΚ για να το χρησιμοποιήσουμε, ανεξάρτητα από την ηλικία του.
Τα αλεύρια ολικής αλέσεως -και άλλα αλεύρια ολικής αλέσεως- μπορούν να αποκτήσουν τη μυρωδιά μετάλλου ή σαπουνάδας, μέσα σε λίγους μήνες.
Αυτός ο εμπειρικός κανόνας ισχύει και για τους μη αλεσμένους κόκκους.
Χαρακτηριστικά, το επεξεργασμένο λευκό ρύζι θα διαρκέσει για χρόνια, ενώ το καστανό ρύζι θα διαρκέσει μόνο για λίγους μήνες.
Αυτό συμβαίνει γιατί οι μη επεξεργασμένοι κόκκοι περιέχουν λίπη, που είναι το πρώτο πράγμα που εξαφανίζεται όταν τοποθετούμε τα προϊόντα σε ξηρά βασικά προϊόντα.
Οι ξηροί καρποί έχουν συνήθως υψηλή περιεκτικότητα σε λίπος και έτσι ταγγίζουν μετά λίγους μήνες στο ντουλάπι. Βοηθά να τους φυλάμε στην κατάψυξη. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, παρατείνουμε τη ‘ζωή’ τους για χρόνια.
Τι μας “λένε” τα αυγά
Η ημερομηνία Ιουλιανού τύπου που τυπώνεται σε κάθε κουτί με αυγά (ο τριψήφιος αριθμός που κυμαίνεται από το 001 για την 1η Ιανουαρίου έως το 365 για τις 31 Δεκεμβρίου) αντιπροσωπεύει την ημερομηνία συσκευασίας των αυγών.
Στα περισσότερα μέρη της χώρας, μπορεί να είναι έως και 30 μέρες, μετά την ωοτοκία του αυγού.
Η σφραγίδα πώλησης μπορεί να είναι άλλες 30 ημέρες, μετά την ημερομηνία συσκευασίας.
Σύνολο: 60 ημέρες.
Αν και θα παραμείνουν εύγευστα για αρκετές εβδομάδες, έπειτα από αυτό το διάστημα.
Πόσο επικίνδυνη είναι η κατανάλωση του ‘ληγμένου’ γάλατος
Από τη στιγμή που ανοίγουμε ένα κουτί γάλακτος, τα βακτήρια αρχίζουν να αφομοιώνουν τη λακτόζη (σάκχαρα γάλακτος) και να παράγουν όξινα υποπροϊόντα.
Μόλις το pH του φτάσει στο 4.6, συσσωρεύεται η καζεΐνη (πρωτεΐνη γάλακτος).
Θέλεις γάλα μεγαλύτερης διάρκειας;
Αναζήτησε το “υπερυψηλή θερμοκρασία” (UHT) στην ετικέτα.
Το γάλα σε αυτά τα κουτιά έχει παστεριωθεί σε υψηλές θερμοκρασίες που καταστρέφουν όχι μόνο ιούς και βακτήρια, αλλά και τα βακτηριακά σπόρια, μετά αντλείται ασηπτικά και σφραγίζεται σε χαρτοκιβώτια.
Οι περισσότερες μάρκες βιολογικού γάλακτος υποβάλλονται σε UHT.
Η αλήθεια για το ψωμί
Προφανώς και τα ψωμιά από τους φούρνους έχουν περιορισμένο χρόνο ζωής, αφού δεν έχουν τα συντηρητικά που βρίσκουμε στα ψωμιά των σούπερ μάρκετ. Αυτά, σε συνδυασμό με τα έλαια που περιέχουν, μπορούν να παραμένουν μαλακά για εβδομάδες στο ψυγείο.
Το άπαχο, ζυμωτό προζύμι από το γωνιακό αρτοποιείο θα είναι μπαγιάτικο την επόμενη μέρα και πιθανότατα θα αρχίσει να μουχλιάζει πριν τελειώσει η εβδομάδα.
Τι μπορείτε να κάνετε;
Να το κόψετε σε φέτες και να τις αποθηκεύσετε στην κατάψυξη. Όταν τις χρειαστείτε, τις βάζετε στην τοστιέρα και είστε έτοιμοι για την κατανάλωση.
Τα φασόλια και οι φακές
Τα αποξηραμένα φασόλια και οι φακές, θα μείνουν στην παρέα σας για χρόνια μετά την αγορά. Και θα είναι ασφαλή για κατανάλωση. Θα γίνουν όμως, πιο σκληρά και θα χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να ψηθούν, όσο περνάει ο καιρός.
Αν δεν ξέρεις… την ηλικία τους, είναι χρήσιμο να μην τα βάλετε σε συνταγές που περιέχουν όξινα συστατικά (πχ ντομάτες). Βλέπεις, το οξύ μπορεί να αυξήσει δραστικά το χρόνο που χρειάζονται τα φασόλια για να μαλακώσουν.
Τα μπαχαρικά ‘πεθαίνουν’ μαζί μας -όπως και η μουστάρδα
Δεν πρέπει να υπάρχει ντουλάπι νοικοκυριού στον πλανήτη που να μην έχει τουλάχιστον ένα μπαχαρικό… από το κάποτε. Μπορούμε να τα χρησιμοποιούμε άφοβα. Εννοώ, δεν θα μας προκαλέσουν κάποιο πρόβλημα. Απλά, όσο περνά ο καιρός χάνουν την ισχύ της γεύσης τους -και άρα το λόγο που τα χρησιμοποιούμε.
Στα προϊόντα που τα αγοράζουμε μια φορά και αν δεν τα χρησιμοποιήσουμε, τα έχουμε σε ‘ετοιμότητα’ έως το τέλος της ζωής μας ανήκει και η μουστάρδα. Η κέτσαπ αλλάζει χρώμα, πριν συμπληρωθεί ένας χρόνος στο ντουλάπι (διατηρεί τη γεύση) και η μαγιονέζα, παρ’ ό,τι δεν της το ‘χετε (γιατί έχει αυγά) έχει μεγάλη διάρκεια ζωής, ειδικά όταν δεν περιέχει σκόρδο ή φρέσκο χυμό λεμονιού.
Οι πιο υψηλές συγκεντρώσεις λίπους, αλατιού και οξέος είναι εχθροί των βακτηρίων και της μούχλας.
Τα λάδια μας ‘ενημερώνουν’ αν έχουν χαλάσει
Το παλιό λάδι αρχίσει να αναπτύσσει μεταλλικές, σαπουνώδεις ή σε ορισμένες περιπτώσεις -πχ λάδι κανόλας- μυρωδιές ψαριού.
Αν δεν είσαι σίγουρος/σίγουρη, ρίξε μια σταγόνα στην άκρη του δακτύλου σου και πιέσε την. Αν έχει ταγγίσει (βλ. φαινόμενο της οξείδωσης των λιπών) θα το αισθανθείς να είναι κολλώδες. Το ασφαλές για κατανάλωση είναι λείο.
Τα λάδια, ακόμη και τα μη επεξεργασμένα έλαια που είναι επιρρεπή σε τάγγιση, τα οποία αποθηκεύονται σε σφραγισμένα δοχεία είναι σχεδόν άφθαρτα.
Λάδια σε σφραγισμένα γυάλινα μπουκάλια, είναι λιγότερο άφθαρτα.
Το λάδι σε ανοιχτά δοχεία μπορεί να διαφέρει σημαντικά ως προς τη διάρκεια ζωής, αλλά όλα θα διαρκέσουν περισσότερο εάν δεν τα κρατήσουμε κοντά ή πάνω από την εστία μας -όπου μπορεί να φτάσει η θερμότητα.
Οι κονσέρβες και τα βάζα
Κατά κανόνα, το μέταλλο διαρκεί περισσότερο από το γυαλί, το οποίο διαρκεί περισσότερο από το πλαστικό.
Εάν δεν υπάρχουν εξωτερικά σημάδια αλλοίωσης στη συσκευασία (να έχει σκουριάσει ή να έχει διογκωθεί) και εάν δεν δούμε ορατή αλλοίωση στην επιφάνεια του τροφίμου (θόλωση, μούχλα ή μπορεί να μας έλθει μια άσχημη μυρωδιά), τα κονσερβοποιημένα φρούτα, λαχανικά και κρέατα θα παραμείνουν όσο νόστιμα και εύγευστα είναι αν τα φάτε την πρώτη ημέρα της αγοράς.
Σε ό,τι αφορά τα προϊόντα σε βάζα, θα καταλάβεις πως θα ήταν καλό να πετάξεις το περιεχόμενο αν έχει διογκωθεί το πώμα. Αυτό ‘σημαίνει’ σημαντική βακτηριακή δράση μέσα στο βάζο.
Ανάλογα με το πού το έχετε αποθηκεύσει το προϊόν, το διάστημα αυτό μπορεί να είναι από ένα έτος έως μια δεκαετία.
Αυτός είναι ο λόγος που ενώ τα κουτιά αναψυκτικού διατηρούν το άφρισμα για χρόνια, τα γυάλινα μπουκάλια το ‘κρατούν’ έως ένα χρόνο και τα πλαστικά για μερικούς μήνες.
Η εξαίρεση της παιδικής τροφής
Το μόνο τρόφιμο στο οποίο η ημερομηνία λήξεως που αναγράφεται είναι η ημερομηνία που ο κατασκευαστής εγγυάται πως το τρόφιμο περιέχει κάθε θρεπτικό συστατικό εξ όσων αναγράφονται στην ετικέτα, είναι οι παιδικές τροφές.
Ή στην περίπτωση της φόρμουλας, η ημερομηνία λήξης σημαίνει ότι είναι η τελευταία ημέρα που ο κατασκευαστής εγγυάται ότι το προϊόν μπορεί ακόμα να περάσει από μια συνηθισμένη λαστιχένια θηλή.
