Ο ΝΙΚΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ ΚΙ Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΑΓΓΕΛΑΚΑΣ ΣΕ ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΗΝ ΙΑΠΩΝΙΑ

«Ξεκίνησα για την Ιαπωνία, ξέροντας μόνο δυο γιαπωνέζικες λέξεις για να συνεννοηθώ μαζί της: “σακουρά” που θα πει “ανθός της κερασιάς” και “κοκορό” που θα πει “καρδιά”».

Tο πλάνο είναι ασπρόμαυρο αλλά γυαλιστερό, 4K χωρίς τον πολυκαιρισμένο κόκκο. Στο κέντρο του ένας κύκλος σε λευκό φόντο κι όσο η κάμερα απομακρύνεται, αποκαλύπτεται η γιαπωνέζικη σημαία να ανεμίζει με τη θάλασσα να αφρίζει από πίσω της. Η φωνή είναι γνώριμη – σμιλεμένη στη Νεάπολη Θεσσαλονίκης, γρατζουνισμένη στην σκηνή, με κρητικό λούστρο τόσο από τα αμέτρητα ταξίδια στο Νότο όσο και λόγω της περίστασης. Είναι του Γιάννη Αγγελάκα. Οι λέξεις όμως δεν είναι δικές του, ανήκουν στον Νίκο Καζαντζάκη. Και είναι τα κείμενα που έγραψε ο μυθικός Έλληνας συγγραφέας αποτυπώνοντας τις εμπειρίες του από δύο ταξίδια στην Άπω Ανατολή.

Το πρώτο ξεκίνησε το 1935. Ο Καζαντζάκης επιβιβάστηκε στο πλοίο Κασίμα Μαρού και διέσχισε για ένα μήνα την Ερυθρά Θάλασσα και τον Ινδικό Ωκεανό. Το δεύτερο έγινε είκοσι χρόνια αργότερα, μαζί με τη δεύτερη σύζυγό του Ελένη (το γένος Σαμίου). Ήταν το Τελευταίο Ταξίδι, έτσι λέγεται και το ντοκιμαντέρ του Άρη Χατζηστεφάνου που είδαμε στο 24ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης που μόλις ολοκληρώθηκε (κι αποτέλεσε το πιο γρήγορο sold out των δεκάδων προβολών). Τελευταίο γιατί ο Καζαντζάκης κόλλησε ταξιδεύοντας την «ασιατική γρίπη» και τελικά πέθανε το 1957 σε ηλικία 74 χρόνων, αφήνοντας πίσω του ένα έργο που συνέχισε τον Όμηρο, συνεχίστηκε από τον Σκορσέζε και γέννησε τον Αλέξη Ζορμπά.

Ο Άρης Χατζηστεφάνου κάνει ντοκιμαντέρ ήδη από τα 00s. Με τις ραδιοφωνικές εκπομπές του στον ΣΚΑΪ που εξελίχθηκαν στο εξαιρετικό podcast Info War, αλλά και με τα παθιασμένα φιλμ του που κάλυψαν την ελληνική, ευρωπαϊκή και παγκόσμια κρίση της προηγούμενης δεκαετίας πάντα προκαλώντας συζήτηση (Debtocracy/ Catastroika/ Φασισμός Α.Ε./ This Is Not a Coup/ Make the economy scream, από το 2011 ως το 2019).

Στο Τελευταίο Ταξίδι το ύφος αλλάζει. O Χατζηστεφάνου αξιοποιεί την παρουσία του στην Ιαπωνία για να καλύψει τους Ολυμπιακούς του 2020 (που τελικά άργησαν έναν χρόνο λόγω της πανδημίας) κι ακολουθεί την πορεία του Καζαντζάκη. Όχι σε πλοία που «ξεφορτώνουν κοντοί, αμίλητοι εργάτες», αλλά κυρίως σε υπερσύγχρονα τρένα που διασχίζουν την «χώρα του ανατέλλοντος ηλίου» διερευνώντας τη γοητεία και τις αντιφάσεις της. Είναι οι «κούληδες», τα «ανθρωπάλογα» που έλεγε ο Καζαντζάκης, ανθρώπινες άμαξες στην υπηρεσία πια των Uber Eats. Είναι το ιδιότυπο σύνδρομο της Στοκχόλμης που ανέπτυξαν οι Γιαπωνέζοι μετά τη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι αποθεώνοντας τον αμερικάνικο πολιτισμό (σε σημείο να βλέπουμε στην ταινία ακόμα και πανό “Japan Loves Trump”). Αλλά και η αέναη πάλη σύγχρονου πολιτισμού και παράδοσης: η συνύπαρξη των ανθισμένων κερασιών και των γκέϊσων με τα φθηνά electronics και τη σύγχρονη τεχνολογία αιχμής.

Φυσικά, στο κέντρο είναι ο Καζαντζάκης. Η φωνή του Αγγελάκα (ακούγεται και η Όλια Λαζαρίδου ως γυναίκα του Ελένη) μας τον συστήνει ως γλαφυρό ταξιδιωτικό ανταποκριτή, έναν πιο λόγιο Πάτρικ Λι Φέρμορ αν θέλετε. Αδιόρατα βλέπουμε ακόμα και την ιδεολογική εξέλιξη ενός ανθρώπου που «δήλωνε “γοητευμένος από το πρόσωπο του Φράνκο” και σημείωνε πως “ο Μουσολίνι είναι, ίσως, πολύ μεγαλύτερος απ’ ότι ως τώρα συνηθίσαμε να θαρρούμε”», για να καταλήξει να γράψει πώς «τέσσερα στάθηκαν τ’ αποφασιστικά σκαλοπάτια στο ανηφόρισμά του: “Χριστός, Βούδας, Λένιν, Οδυσσέας”», όπως σημειώνει στο εισαγωγικό του ο Χατζηστεφανου.

Ο Καζαντζάκης, επί της ουσίας αφορισμένος τόσο από την Εκκλησία όσο κι από το Κόμμα, έκανε πολλά (κυρίως δημοσιογραφικά) ταξίδια, γύρισε όλον τον κόσμο. Τούτες εδώ όμως οι ασιατικές περιπλανήσεις τον σημάδεψαν όσο λίγα. Αν «το ταξίδι είναι κρασί», αυτός εδώ ο κατά δήλωσή του «θρησκομανής άθεος» το καταβρόχθισε. Τόκιο, Οσάκα, Κιότο, Νάρα είναι μερικές από τις πόλεις που είδε, ικανοποιώντας την πνευματική περιέργειά του, ομολογώντας την μπουρζουά ντροπή του για τα χαμηλά μεροκάματα των γυναικών στις φάμπρικες, δοκιμάζοντας τον πουριτανισμό του στα κόκκινα φανάρια της Γιοσιβάρα.

Ο Χατζηστεφάνου τον ακολουθεί με το καρτερικό μοντάζ του Άρη Τριανταφύλλου και την ατμοσφαιρική μουσική του RSN, διατηρώντας πάντα το ασπρόμαυρο και διανθίζοντας το με επίκαιρα της εποχής, στιγμιότυπα από anime αλλά και σκηνές από βίντεο γκέιμ. Παραδίδοντας σε κάτι λιγότερο από μια ώρα ένα ποιητικό memoir που φωτίζει την πλευρά ενός μύθου που ελάχιστοι είχαν διακρίνει.

Το Τελευταίο Ταξίδι θα παίζεται από την Πέμπτη 24/3 στον κινηματογράφο Τριανόν στην Αθήνα και στην Αίθουσα «Τζον Κασαβέτης», Αποθήκη 1, Λιμάνι Θεσσαλονίκης

Το 24ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ μας υποδέχθηκε σε μια Θεσσαλονίκη που απαντούσε στο ινσταγκραμικό χιόνι της Αθήνας με σχεδόν απόλυτη άπνοια και 24ωρο διαβρωτικό κρύο. Αυτή τη φορά το μάτι εστιάζει στις τόσες ενώσεις ελληνορωσικής φιλίας που βλέπεις περπατώντας στην πόλη, ο Προκόπης στον «Λωτό» είναι δικαιολογημένα ενθουσιασμένος με το ντεμπούτο των ελλήνων Sugar for the Pill, απέναντί του το Surfer Maya κάθε Πέμπτη κάνει γαστρονομικά events π.χ. ποντιακής κουζίνας που δημιουργούν σιγά σιγά μια νέα πιάτσα, ο Καπράνος έχει ανεβάσει τα βινύλια του Suspiria και κάνει Midnight Express με Κάρπεντερ λίγο μετά τα μεσάνυχτα του Σαββάτου, ο Lucas the 3rd ανάβει με electro το σαββατιάτικο πλήθος στο Ypsilon αφού έχει μόλις τελειώσει το λάιβ από Man from Managra. Tο Όμικρον (φαγητό) και το Eden (ποτό) παραμένουν οι σταθερές βάσεις του φεστιβάλ, ενός φεστιβάλ που και φέτος παρέμεινε υβριδικό με εκατοντάδες on-line προβολές.

Το F@ck This Job εξελίχθηκε λόγω επικαιρότητας στην ταινία του #ΤDF24. Περισσότερο κι από σπουδαίο ντοκιμαντέρ, είναι μια απίστευτη ιστορία για το πως ένα τηλεοπτικό κανάλι που ξεκίνησε στη Ρωσία ως (κυριολεκτικά) ροζ πρότζεκτ ματαιοδοξίας μιας νεόπλουτης socialite εξελίχθηκε όσο θέριευε ο αυταρχισμός του Πούτιν στην πιο σημαντική φωνή κριτικής κι ελέγχου μιας αδυσώπητης εξουσίας που όλοι βλέπουμε για τι είναι ικανή (περισσότερα τις επόμενες μέρες στη συνέντευξη που πήρε από τη δημιουργό του doc και την ιδιοκτήτρια του καναλιού ο Θοδωρής Δημητρόπουλος)// Όσα κι αν έχεις διαβάσει, όσα κι αν έχεις δει, όσο ευαισθητοποιημένος-η θεωρείς ότι είσαι στο προσφυγικό, όταν τελειώνουν τα 72 λεπτά του The Other Half χρειάζεσαι λίγη ώρα για να φύγει το μούδιασμα (ή λίγο αλκοόλ για να μεγαλώσει). Ο φωτορεπόρτερ Γιώργος Μουτάφης παρακολουθεί το ζήτημα από το 2009 (πριν την κρίση του 2015) κι εδώ -με την υποστήριξη του iMEdD- ενώνει το νήμα της φρίκης που συνδέει τον Έβρο, την Ειδομένη και την Λέσβο με το λιμάνι της Πάτρας και τα υπόλοιπα περάσματα. Υλικό σχεδόν ακατέργαστο, πολύ σκληρό, πολύ αληθινό // Την προηγούμενη μέρα, σε ένα εξίσου κατάμεστο Ολύμπιον, Οι Γάμοι της Τήλου είπαν με πολύ χιούμορ τη συγκινητική ιστορία μια χούφτας μελών της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας που πήγαν το 2008 στο μικρό νησί και με τη βοήθεια του γενναίου δημάρχου Τάσου Αλιφέρη τέλεσαν του πρώτους πολιτικούς γάμους μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου. Σε ένα κλίμα μιντιακής κλειδαρότρυπας, πολιτικού και θεσμικού συντηρητισμού πριν καν σκάσει η οικονομική κρίση… // Αν σας αρέσουν τα docs για ταινίες που (περίπου) δεν ολοκληρώθηκαν ποτέ, θα απολαύσετε το Απόδραση στον Ασημένιο Πλανήτη. Μια ταινία για το μεγαλομανές πρότζεκτ του Αντρέι Ζουλάφσκι που φιλοδοξούσε να γίνει το πολωνικό Star Wars ή έστω η πρώτη ευρωπαϊκή sci-fi ταινία και τελικά παύθηκε από το κομμουνιστικό καθεστώς ενώ είχε οδηγήσει αρκετούς συντελεστές στην τρέλα, τον Ζουλάφσκι σε σαμανικά βουντού και τα γυρίσματα σε αλατωρυχεία τρία χιλιόμετρα κάτω από τη γη.

Περίπου μια εβδομάδα μετά, μάλλον έχετε διαβάσει κάθε λέξη απ’ όσες είπε η Φραν Λίμποβιτς στις πολυσυζητημένες δύο συναντήσεις της με την Αφροδίτη Παναγιωτάκου στην Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση. Αστερίσκος: τα περισσότερα ρεπορτάζ έγιναν τη δεύτερη μέρα που ήταν λίγο πιο λαμπερή κι επίσημη, παρουσία και της Προέδρου της Δημοκρατίας. Ας κρατήσετε λοιπόν κι αυτές τις τρεις ατάκες από την πρώτη μέρα, έχουν η καθεμία τη σημασία της…

«Μέχρι τον Τζορτζ Μπους τον νεότερο απλά διαφωνούσα με τους Ρεπουμπλικάνους (και το απολάμβανα). Από εκεί κι έπειτα, τους μισώ»

«Δεν έχει σημασία που δεν έχεις παιδί στο σχολείο, θα πρέπει να πληρώνεις για τη δημόσια εκπαίδευση. Γιατί σε ενδιαφέρει να ζεις σε έναν κόσμο που οι άνθρωποι μπορούν να διαβάσουν»

«Ο κόσμος χωρίζεται σε οικοδεσπότες και καλεσμένους. Εγώ αποφάσισα να είμαι με τους δεύτερους»