Ο ΣΥΛΛΑΣ ΤΖΟΥΜΕΡΚΑΣ ΑΝΟΙΓΕΙ ΤΟΝ “ΦΑΚΕΛΟ ΒΑΝΚΑΟΥ” ΚΑΙ ΜΙΛΑ ΓΙΑ ΟΛΑ
Ο Σύλλας Τζουμέρκας μιλά στο Magazine για τον "Φάκελο Βάνκαου" και διαχωρίζει τη θέση του από τον συγγραφέα του έργου Ηλία Μαγκλίνη.
Κάποιος θα τον χαρακτήριζε πιο κινηματογραφικό σκηνοθέτη. Στο θέατρο επιστρέφει όταν υπάρχει λόγος και κάνει λίγες και πολύ επιλεκτικές σκηνοθεσίες. Γι΄αυτό και κάθε του επιστροφή συνιστά και ένα πολυαναμενόμενο θεατρικό γεγονός.
Ο λόγος για τον Σύλλα Τζουμέρκα που τώρα θα επιχειρήσει να ανοίξει στο θέατρο της Μικρής Επιδαύρου στις 5 και 6 Αυγούστου τον “Φάκελο Βάνκαου” του Ηλία Μαγκλίνη, ένα νέο θεατρικό έργο εμπνευσμένο από την “Άλκηστη” του Ευριπίδη και πασπαλισμένο με μπόλικη ψυχεδελική επιστημονική φαντασία.
Με τον Σύλλα Τζουμέρκα μιλήσαμε διεξοδικά για την παράσταση αυτή που ετοιμάζει στις αρχές Ιουλίου. Οι εξελίξεις, ωστόσο, της υπόθεσης του Δημήτρη Λιγνάδη, οι αντιδράσεις του καλλιτεχνικού χώρου απέναντι στην αποφυλάκισή του και κυρίως ένα κείμενο που υπογράφει ο συγγραφέας του έργου, Ηλίας Μαγκλίνης, στην εφημερίδα Καθημερινή (16.07.2022), με τίτλo «Λιγνάδης Λυόμενος» κατέστησε μία δεύτερη επικοινωνία απαραίτητη. Γιατί όταν ο ίδιος ο συγγραφέας του θεατρικού έργου λαμβάνει ξεκάθαρη θέση απέναντι σε μία υπόθεση που έχει κινητοποιήσει ολόκληρη την καλλιτεχνική κοινότητα, τότε πρέπει και όλοι να λάβουν θέση για να μην υπάρχουν σύννεφα και γκρίζες ζώνες.
Την Πέμπτη (21/7) με ανακοίνωσή του, ο θίασος και οι συντελεστές της παράστασης έκαναν γνωστό τον διαχωρισμό της θέσης τους από το κείμενο αυτό.
Ο Σύλλας Τζουμέρκας ξεκαθαρίζει στο Magazine: “Διαφωνώ κάθετα και ριζικά με το συγκεκριμένο άρθρο, στις απόψεις, τις θέσεις και τις εστιάσεις του. Στην ιστορία έχει συμβεί άπειρες φορές, κοινωνίες ή μέρη τους να παύουν να ανέχονται πια άλλο κάτι κακό και να πρέπει η συνήθεια ή η αδιαφορία πολλών, το δικαστικό σύστημα, ή οι νόμοι που είναι εσφαλμένοι ή αδύναμοι, ασθμαίνοντας να ακολουθήσουν. Συμβαίνει τώρα με τρόπο επώδυνο για τα θύματα, και στη δική μας. Επίσης, με το ίδιο και ιστορικό πρίσμα, πώς η δικαιοσύνη μπορεί να θεωρεί εαυτόν υπεράνω κριτικής;”
Στην ιστορία έχει συμβεί άπειρες φορές, κοινωνίες ή μέρη τους να παύουν να ανέχονται πια άλλο κάτι κακό και να πρέπει η συνήθεια ή η αδιαφορία πολλών, το δικαστικό σύστημα, ή οι νόμοι που είναι εσφαλμένοι ή αδύναμοι, ασθμαίνοντας να ακολουθήσουν.
Και συνεχίζει μιλώντας για τις αντιδράσεις του καλλιτεχνικού κυρίως κόσμου σε θέατρα και μουσικές σκηνές ενάντια στην αποφυλάκιση του Δημήτρη Λιγνάδη: “Είναι απόλυτα φυσικές όλες αυτές οι αντιδράσεις. Ευτυχώς που υπάρχουν. Και εδώ και σε όλο τον κόσμο, δεν είναι καλό άνθρωποι που είχαν και εξασκούσαν μια συγκεκριμένη δικαιωματικότητα για σειρά δεκαετιών, να πάψουν να την έχουν και να την εξασκούν; Γιατί να πρέπει να είναι τόσο δύσκολο αυτό το βήμα; Και επίσης, δεν είναι κάτι ξέχωρο ο καλλιτεχνικός κόσμος από όλη την κοινωνία. Είμαστε πολίτες και το θέατρο έχει φύσει κάτι δημόσιο και αυτό είναι υπέροχο. Είναι χώρος ελευθερίας και δημόσιας ελευθερίας και αυτό είναι μέρος και της ουσίας και της δύναμής του. Είναι κάτι πολύ δυναμικό αυτό και πολύ οργανικό με το μέσο – δεν είμαστε εδώ για να μένουμε σιωπηλοί και να μην αρθρώνουμε λόγο ή αντίλογο…”
Ας επιστρέψουμε όμως στα της παράστασης σιγά σιγά…
“Ο Φάκελος Βάνκαου είναι ένα νέο έργο του Ηλία Μαγκλίνη που “πατά” πάνω στην “Άλκηστη” του Ευριπίδη και με συναρπάζει γιατί φέρνει κοντά κάποιες από τις θεματικές της Άλκηστης, κυρίως το κομμάτι που αφορά το θέμα της Ανάστασης, δηλαδή το τι θα συνέβαινε αν ένα πρόσωπο γυρνούσε από τον θάνατο. Και αυτό το ανοίγει σε ένα μέλλον που είναι τρομακτικά οικείο και απόλυτα ανοίκειο. Αυτόν τον συνδυασμό τον θεωρώ μαγευτικό, εικαστικά, πνευματικά, και ψυχικά. Έτσι είπα κατευθείαν το ναι.
Η θεματική του έργου είναι αυτό το μεγάλο ερώτημα για όποιον έχει περάσει ένα πένθος: τι θα συνέβαινε αν ο αγαπημένος σου επέστρεφε;
Αυτό δηλαδή που πάρα πολλές φορές ονειρευόμαστε ή ευχόμαστε όταν πενθούμε. Αυτή η φοβερή τρομακτική και απόλυτα παρηγορητική υπόσχεση και υλοποίησή της. Τι θα συνέβαινε αν αυτό γινόταν αιφνίδια πραγματικότητα; Όπως ο Ηρακλής έφερε πίσω την Άλκηστη ή ο Χριστός έφερε πίσω τον Λάζαρο;”
Όταν η Άλκηστη ενώνεται με το Solaris και τη φαντασία της Ντόρις Λεσινγκ
“Το έργο μιλά με το σήμερα και με το αύριο. Και η παράσταση σωματοποιεί ένα μέλλον πολύ οικείο στις συγκρούσεις των ανθρώπων και στα μικρά τους δράματα, αλλά και πολύ ανοίκειο γιατί το εύρος των πραγμάτων που μπορούν να συμβούν στον μελλοντικό κόσμο είναι πάρα πολύ απρόβλεπτο.
Φαντάσου πως ενώνει την “Άλκηστη” του Ευριπίδη με το “Solaris” του Στάνισλαβ Λεμ και του Ταρκόφσκι και με την ψυχεδελική φαντασία της Ντόρις Λεσινγκ. Εκεί τα πράγματα είναι πολύ ανοιχτά, δεν μπαίνουν σε κανόνες, η ηθική τους είναι γκρίζα, και τα πράγματα είναι σε ένα ψυχικό σημείο πολύ τρικυμιώδες και γοητευτικό μαζί.
Το έργο, λοιπόν, του Ευριπίδη αγκαλιασμένο με την ψυχεδελική επιστημονική φαντασία του ‘60 και του ‘70, που είναι στοιχεία που με έχουν θρέψει και αναθρέψει. Επομένως είναι πολύ οργανικό το έδαφος, γι’ αυτό και η φαντασία μου συντονίστηκε άμεσα.’”
Ο Φάκελος Βάνκαου τι είναι;
Είναι μια φωτογραφία μιας όρθιας νεκρής γυναίκας που δείχνει ο πατέρας στον γιο του μία ημέρα. Του την έδειξε σε παιδική ηλικία και για κάποιο λόγο αυτή τη εικόνα του στοίχειωσε το υποσυνείδητό του. Και αυτός τώρα βρίσκεται αντιμέτωπος με αυτό.
Το έργο, λοιπόν, του Ευριπίδη αγκαλιασμένο με την ψυχεδελική επιστημονική φαντασία του ‘60 και του ‘70, που είναι στοιχεία που με έχουν θρέψει και αναθρέψει. Επομένως είναι πολύ οργανικό το έδαφος, γι’ αυτό και η φαντασία μου συντονίστηκε άμεσα…
Συναντάμε τα πρόσωπα του μύθου στο νέο αυτό έργο;
Ναι, υπάρχουν όλα τα πρόσωπα του μύθου. Ο συγγραφέας έχει κάνει μια απρόβλεπτη δουλειά στην ανασύνθεση των θραυσμάτων της Άλκηστης και αυτό είναι συναρπαστικό. Επίσης, διατηρείται το υφολογικό παράδοξο της Άλκηστης, που δεν ξέρεις αν είναι κωμωδία, ψυχόδραμα, οικογενειακό δράμα ή κάτι με πάρα πολύ “ύψος”, όπως μία Ανάσταση ή μία θυσία. Η αντινομία που υπάρχει στο πρωτότυπο υπάρχει και εδώ. Αυτό είναι μία μεγάλη πρόκληση για όλους. Κι εμένα μου αρέσουν πάρα πολύ αυτές οι υφολογικές αντιφάσεις, όταν είναι ηλεκτρισμένες. Φαίνεται από τις ταινίες μου αλλωστε…
Μπορεί να επιστρέψει ίδιος ο άνθρωπος μετά τον θάνατό του;
Είναι το μεγάλο πρόβλημα. Είναι και δεν είναι η Άλκηστη, είναι και δεν είναι ο Λάζαρος… Νομίζω πως αυτό είναι ένα ανοιχτό ερώτημα και ανοιχτή πληγή ταυτόχρονα.
Κανένας δεν έχει ζήσει μία τέτοια εμπειρία, απλώς για κάποιο λόγο το συλλογικό μας ασυνείδητο είναι κάτι στο οποίο επανέρχεται ασταμάτητα. Στη λογοτεχνία, στα όνειρα, στο σινεμά μας ενεργοποιεί, είναι μέσα μας. Αυτό είναι από τη φύση του μαγικό, σαν έχουμε μπει σε μία ονειροχώρα. Αγγίζουμε ισόποσα τον εφιάλτη και το ζωοποιό στοιχείο. Και γι’ αυτό έχει δύναμη.
Εμείς σαν ζωντανοί, βιώνουμε συμβολικά μικρούς θανάτους;
Μικρούς και μεγάλους. Είτε μιλάμε για ανθρώπους που δεν είμαστε εμείς, είτε μιλάμε για κομμάτια του εαυτού μας που χάνονται και ξαναγεννιούνται. Η ίδια η φύση πεθαίνει και ανασταίνεται ασταμάτητα. Μιλάμε για κύκλους πολύ δυναμικούς.
Ποια η σχέση σου με τα αρχαία κείμενα;
Είναι κείμενα που δεν τα αποφεύγει κανείς. Μεταγραφές τους έχουν υπάρξει και έχω κάνει και ο ίδιος στις ταινίες μου, υπόκωφες, κρυφές. Είναι ζωντανά θραύσματα, συμπυκνώσεις πνεύματος και ανθρώπινης εμπειρίας πάνω στα οποία κανείς, χτίζει αναδιαμορφώνει την ανασυστηνει…
Δίπολα που σε γοητεύουν;
Μου αρέσει ο ορισμός του Κουροσάβα στο σενάριο, που χωρίζει τα έργα σε εισαγωγή- καταστροφή- βιασύνη. Η καταστροφή έχει να κάνει πολύ με αυτά που συζητάμε και με γοητεύει πάντα. Είτε είναι μία θυσία, είτε μία εμπειρία είτε και μια ταφόπλακα πάνω από μία καταστροφή. Αυτός είναι ο λόγος που δημιουργώ και που δημιουργούμε νομίζω όλοι οι καλλιτέχνες… Μας αρέσει να βουτάμε σε αυτά…
Πώς αισθάνεσαι που το έργο αυτό θα παρουσιαστεί στη Μικρή Επίδαυρο;
Το έργο αυτό είναι site specific γραμμένο και χρησιμοποιεί όλα τα στοιχεία της Μικρής Επιδαύρου. Και αυτό είναι πολύτιμο γιατί αυτόματα και η παράσταση είναι στημένη σε 360 μοίρες και αυτό μας δίνει απίστευτο κέφι να πάμε να στηθούμε εκεί. Μικρός χώρος οικείος και ανοίκειος μαζί, γεγονός που μοιάζει με τη φύση του έργου που είναι ένα μικροδράμα με ένα τεράστιο ύψος. Αυτή η ένταση ανάμεσα στο μικρό και το υψηλό υπάρχει κυριολεκτικά στον χώρο αυτό…
