Ο ΤΖΕΙΜΣ ΚΑΜΕΡΟΝ ΔΕΝ ΧΑΝΕΙ ΠΟΤΕ

«Θα βουλιάξουν μαζί με το πλοίο;»

Τον Μάιο του 1997 η Washington Post δεν έμοιαζε αισιόδοξη για το μέλλον μιας ταινίας που είχε ήδη υπερβεί το μπάτζετ, είχε χάσει την ημερομηνία κυκλοφορίας στις αίθουσες και χάρη στην οποία κινδύνευαν δύο στούντιο. «Μπορεί ένα επικό φιλμ καταστροφής για μια επική καταστροφή να αποφύγει την ίδια μοίρα που δραματοποιεί;», ξεκινάει το άρθρο. Η ταινία, συνεχίζει, «έχει ξεπεράσει το μπάτζετ, έχει χάσει τις προθεσμίες της και την ακολουθούν τα είδη του κακεντρεχούς χολιγουντιανού κουτσομπολιού που πρήζει το συκώτι των υπεύθυνων του Χόλιγουντ».

Το άρθρο συνεχίζει, συγκρίνοντας με επικές καταστροφές σαν την Κλεοπάτρα ή το Waterworld, φιλμ που έγιναν γνωστά για το πόσο κόστισαν ή για το ότι βύθισαν στούντιο, παρά για οτιδήποτε άλλο.

«Στην τελική, κανείς δεν θέλει να ξοδέψει τόσα λεφτά για μια ταινία, αλλά έτσι εξελίχθηκε το πράγμα», δηλώνει στην εφημερίδα με εμφανή διάθεση παραίτησης ο τότε διευθυντής της Fox Τομ Σέρακ. «Ίσως κάποια μέρα το έτος 2008 κάποιος να αγοράσει την τελευταία βιντεοκασέτα της ταινίας και τότε να βγάλει τα λεφτά της. Αλλά αν πρέπει να περιμένεις τόσο καιρό, αυτό δεν το κάνει καλή επένδυση», αναφέρει αλλού το άρθρο. Πηγές αναφέρουν πως όταν η ταινία προβλήθηκε επιτέλους για τους κριτικούς, οι άνθρωποι του στούντιο πίστευαν πως επρόκειτο να χάσουν την δουλειά τους όταν το φιλμ θα κυκλοφορούσε τελικά.

Η ταινία by the way είναι ο Τιτανικός, ένα φιλμ που όταν κυκλοφόρησε εξελίχθηκε σε εμπορικό φαινόμενο κυριολεκτικά μοναδικό, μια ταινία που έκατσε για μήνες στην κορυφή του box office, που ανέβηκε 43% σε εισπράξεις στην ένατη εβδομάδα κυκλοφορίας του, που έφτασε τα $1.8 δις εισπράξεις και που έγινε η εμπορικότερη ταινία όλων των εποχών εξαφανίζοντας ό,τι είχε προηγηθεί και μέχρι να χάσει τον τίτλο 12 ολόκληρα χρόνια μετά.

Η ΑΚΡΙΒΟΤΕΡΗ ΤΑΙΝΙΑ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΕΠΟΧΩΝ (…ΞΑΝΑ ΚΑΙ ΞΑΝΑ)

Το Χόλιγουντ έχει αμέτρητα στραβά και ειδικά στην σημερινή του εκδοχή, με τον έλεγχο να ανήκει σε πολυεθνικές που ουδεμία σχέση έχουν με παραδοσιακά κινηματογραφικά στούντιο, ο κυνισμός του κεφαλαίου υπογραμμίζεται ακόμη περισσότερο. Όλο και περισσότερο, οι μόνες ταινίες που πλασάρονται στις αίθουσες είναι εκείνες που κοστίζουν υπερβολικά πολύ, μοιάζουν πολύ πιο φτηνές από το υπέρογκο μπάτζετ τους, και επιστρέφουν εκατοντάδες εκατομμύρια.

Σε ένα τέτοιο κλίμα είναι ίσως λίγο προβληματικό και άτοπο το να πιάσει κανείς να υπερασπίζεται τον πιο μπλοκμπαστερά όλων, όμως οφείλουμε να το κάνουμε– και μαζί να τον διαχωρίσουμε από τις ορδές των άτεχνων μπλοκμπάστερ που κατακλύζουν τα μούλτιπλεξ.

Ναι, από την στιγμή που ο Τζέιμς Κάμερον άρχισε να δουλεύει με τεράστια μπάτζετ δεν πήγε ποτέ πίσω. Κι αυτό είναι ΟΚ: Δεν είναι όλοι οι σκηνοθέτες της λογικής «ένα για σένα, ένα για μένα», γιατί για κάποιους σκηνοθέτες, το μπάτζετ που απαιτείται για τις ταινίες που θέλουν να γυρίσουν, τις κάνουν όλες μια ιδιόμορφη μίξη του «για σένα» και «για μένα».

Πίσω στα ‘90s, ο Τζέιμς Κάμερον έσπασε τρεις φορές το ρεκόρ της ακριβότερης ταινίας όλων των εποχών. Πρώτα το έκανε με τον Εξολοθρευτή 2, ένα σίκουελ σε μια ανεξάρτητη τότε εμπορική επιτυχία. Ο Εξολοθρευτής 2 είχε βγάλει τα λεφτά του ήδη από τις προ-πωλήσεις σε διεθνείς διανομείς και σε άλλα ντιλ. Αμέσως μετά, τα Αληθινά Ψέματα με τον Σβαρτσενέγκερ και την Τζέιμι Λι Κέρτις, έγινε όχι μόνο η επόμενη Ακριβότερη Ταινία Όλων Των Εποχών, αλλά και η πρώτη της οποίας το μπάτζετ ξεπέρασε τα $100 εκατομμύρια.

Αν ο Κάμερον ήθελε πάνω από $100 εκατομμύρια για να γυρίσει το ριμέικ μιας γαλλικής κατασκοπικής ρομαντικής περιπέτειας, τότε καταλαβαίνει κανείς τι θα χρειαζόταν για το έπος καταστροφής που ακολουθούσε. Ο Τιτανικός έγινε η τρίτη φορά μέσα στην ίδια δεκαετία που ένα φιλμ του Κάμερον έσπαγε το ίδιο ρεκόρ, με ένα μπάτζετ που φούσκωνε διαρκώς ξεπερνώντας τα $200 εκατομμύρια. Λόγοι ανησυχίας; Αμέτρητοι! Το αποτέλεσμα σε όλες αυτές τις περιπτώσεις;

Τσεκ. Τσεκ. (Αμέτρητα) Τσεκ.

ΑΠΟ ΤΗΝ ΛΕΥΚΗ ΕΠΙΤΑΓΗ ΤΟΥ ΕΞΟΛΟΘΡΕΥΤΗ 2, ΣΤΟ ΡΙΣΚΟ ΤΟΥ AVATAR

Στη χολιγουντιανή lingo υπάρχει η ιδέα της «λευκής επιταγής», των φιλμ δηλαδή που αποδεικνύονται τόσο πετυχημένα που οι σκηνοθέτες παίρνουν το πράσινο φως να κάνουν στη συνέχεια ό,τι ταινία έχουν στο μυαλό τους. Κάποιο στούντιο θα βρεθεί να τους πει «ναι» ό,τι ακραίο κι αν προτείνουν.

Ο Κάμερον πήρε λευκή επιταγή για να κάνει τον Εξολοθρευτή 2, μετά το οποίο πήρε λευκή επιταγή για να κάνει τα Αληθινά Ψέματα για πάνω από $100 εκατομμύρια, μετά το οποίο πήρε λευκή επιταγή για να γυρίσει τον Τιτανικό, ένα πρότζεκτ τόσο φιλόδοξο που χρειάστηκε δύο στούντιο για να ολοκληρωθεί. Και μετά τον Τιτανικό πήρε τη λευκή επιταγή για να γυρίσει το Avatar– πρακτικά μια ελεύθερη διασκευή της Ποκαχόντας γυρισμένη με τελευταίας τεχνολογίας οπτικά εφέ και με πρωταγωνιστές μια φυλή τεράστιων μπλε CGI όντων.

Αφήστε, μαντεύουμε εύκολα πώς πήγε αυτό.

Οι Times δημοσιεύουν τον Νοέμβριο του ‘09 ένα ρεπορτάζ που μοιάζει να λειτουργεί σαν damage control, εξηγώντας βασικά πως Ναι, ξέρουμε ότι ο Τιτανικός σάρωσε, αλλά αυτή τη φορά η Fox έπαιξε έξυπνα κι έτσι μέσα από διάφορες στρατηγικές συμμαχίες, δε θα επωμιστεί μόνη της το κόστος του φιάσκου. Αν φυσικά αποδειχθεί φιάσκο, εμείς δεν λέμε τίποτα τέτοιο.

«Σε ποιο σημείο οι διάφοροι συνέταιροι στο Avatar θα δουν κέρδος εξαρτάται από το τι ποσοστό εσόδων δικαιούται καθένας στο στάδιο των αιθουσών, του home video και άλλων μέσων ανά τον κόσμο», λέει το άρθρο πριν προχωρήσει σε αυτή την απίθανη σύγκριση: «Αν οι εισπράξεις στις ΗΠΑ φτάσουν τα $250 εκατομμύρια, ένα επίπεδο που έχουν φτάσει τα τελευταία χρόνια πέντε ταινίες, ανάμεσα στις οποίες το Star Trek και το Hangover, τότε η Fox κι οι σύμμαχοί της φαίνεται πως δεν θα ζημιωθούν».

Να πούμε τι έγινε όταν κυκλοφόρησε η ταινία; Θα το πούμε, γιατί φαίνεται πως οι πάντες έχουν πολύ σύντομη μνήμη: Έγινε η πρώτη ταινία στην ιστορία που ξεπέρασε τα $2 δις εισπράξεις στο παγκόσμιο box office, έσπασε το ρεκόρ μένοντας για 11 συνεχείς εβδομάδες στο #1 των διεθνών αγορών, και όσο για την Αμερική; Έκανε $750 εκατομμύρια, οπότε «η Fox κι οι σύμμαχοί της» λογικά θα είναι ΟΚ.

ΤΑ ΛΑΪΚΑ ΥΠΕΡΘΕΑΜΑΤΑ ΤΟΥ ΤΖΕΪΜΣ ΚΑΜΕΡΟΝ

Όταν ήμουν μικρός θυμάμαι τον Γιάννη Διακογιάννη να λέει με ηρεμία και φυσικότητα «φαβορί; Δεν υπάρχουν φαβορί. Φαβορί είναι μόνο ο Μπούμπκα», αναφερόμενος στον θρυλικό επικοντιστή. Αν ακολουθούσαμε αντίστοιχη συλλογιστική για το σινεμά, θα μιλάγαμε για τον Τζέιμς Κάμερον. Τον σκηνοθέτη που κάθε φορά παίρνει μια λευκή επιταγή από το Χόλιγουντ, την εξαργυρώνει κερδίζοντας κάθε φορά μια ακόμα μεγαλύτερη λευκή επιταγή, με τον κύκλο να ξεκινά από την αρχή. Και κάθε φορά, οι πάντες είναι σίγουροι πως να, τώρα θα αποτύχει, προφανώς.

Τι είναι αυτό στο σινεμά του Κάμερον που καταφέρνει να συνδέεται πάντα και δίχως εξαίρεση με τους πάντες; Ναι, συγγνώμη, το ξέρω ότι είναι μεγάλη κουβέντα το «πάντες», αλλά τι αστερίσκο υποτίθεται πως πρέπει να βάλουμε εδώ; Οι ταινίες του γίνονται όλο και μεγαλύτερες εμπορικές επιτυχίες, κερδίζουν Όσκαρ με το τσουβάλι, αλλάζουν τον τρόπο που λειτουργεί η βιομηχανία: Το Avatar έκανε όλους τους άλλους που έπαιζαν με το 3D να μοιάζουν με χειροτεχνίες νηπιαγωγείου, ο Τιτανικός αψήφησε τον τρόπο που λειτουργεί το εμπορικό σινεμά, ο Εξολοθρευτής 2 και το Άλιεν 2 τόλμησαν να είναι ακριβότερα, μεγαλύτερα και πιο εκκωφαντικά σίκουελ χωρίς να υστερούν καλλιτεχνικά από τα ορίτζιναλ φιλμ.

Το μέγεθος εδώ είναι το κλειδί, και δένει με αυτό που γράφαμε παραπάνω περί μπάτζετ και μπλοκμπάστερ τα οποία σίγουρα δεν χρειάζονται τη δική μας υπεράσπιση. Όμως ο Κάμερον διαφέρει. Δεν καταπίνει μπάτζετ σαν εργοστάσιο, όπως συμβαίνει με άλλες μεγαπαραγωγές-αλυσίδα. Τα λεφτά φαίνονται στην οθόνη κι αυτό είναι κάτι που, ευτυχώς, έχει ακόμα σημασία για πολύ κόσμο. Ο Κάμερον φαντάζεται όλο και πιο επιβλητικούς και τεράστιους κόσμους. Χτίζει πλοία, χτίζει τεράστια σκηνικά, σπρώχνει την τεχνολογία μπροστά λειτουργώντας πάντα στην αιχμή του τι μπορεί να πετύχει (και πώς μπορεί να μοιάζει) το εμπορικό σινεμά. Τεράστια οχήματα μεταφέρουν ορδές ανθρώπων ή λειτουργούν ως mecha εκδοχές μικροκαμωμένων ηρώων (από την Έλεν Ρίπλεϊ εναντίον της Βασίλισσας στο Άλιεν 2 ως τον Τζέικ Σάλι του Avatar).

Οι δε ιστορίες του είναι απλούστατες, σχεδόν στα όρια του αποδεκτού. Είναι ευθύτατες, τρομερά συναισθηματικά ευθείες ιστορίες αγάπης ή εξιλέωσης ή περιβαλλοντικής ενσυναίσθησης. Το Terminator 2 είναι η κλασική ιστορία ενός αγοριού με τον σκύλο του, απλά ο σκύλος του είναι μια φονική μηχανή από το μέλλον που τυχαίνει να έχει καρδιά από χρυσάφι. (Ή από ατσάλι, δε θα τσακωθούμε για αυτό τώρα.)

Ο Τιτανικός είναι ένα ταξικό ρομάντζο όπου το φτωχό πλην τίμιο αγόρι παίρνει την πλούσια και της δείχνει τον κόσμο του, σε μια αγάπη που επιβιώνει διαμέσου των τάξεων, των καταστροφών, ακόμα και του ίδιου του θανάτου. Κι αυτό συμβαίνει ενώ η Κάμερα ανεβαίνει, κατεβαίνει, πετάει, βυθίζεται, ανυψώνεται, τρυπώνει σε κάθε γωνία ενός σκηνικού-προσομοίωσης της αλήθειας. Ναι, φυσικά και το κοινό το καταβρόχθισε, δεν υπάρχει σύγχρονη, συμβατική παραγωγή του Χόλιγουντ που να περιέχει μέσα της περισσότερο σινεμά από ό,τι ο Τιτανικός– αυτή η ταινία είναι τα πάντα.

Από την Άβυσσο ως το Avatar κι από τον Εξολοθρευτή ως τον Τιτανικό, κάθε μεγαλεπίβολη παραγωγή του Κάμερον αποκαλυπτεται αργά ή γρήγορα ως κάτι τέτοιο: Μια ιστορία με τεράστια οχήματα, τεράστια σκηνικά, τεράστιες φιγούρες, γυρισμένη στην αιχμή της τεχνολογικής αισθητικής του εμπορικού κινηματογράφου, κι η οποία κρύβει μέσα της μια τεράστια, ευσυγκίνητη καρδιά.

Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ… ΤΗΣ ΠΑΝΤΟΡΑ

Φυσικά, μετά από μια επιτυχία σαν το Avatar (που ήρθε μετά από μια επιτυχία σαν τον Τιτανικό (που ήρθε μετά από μια επιτυχία σαν τον Εξολοθρευτή 2 (που ήρθε μετά από μια επιτυχία σαν το Άλιεν 2))) το θέμα πάντα ήταν, τι θα έκανε μετά ο Κάμερον;

Ίσως μετανιώνοντας και για τη συλλογική αποδοχή του ορίτζιναλ Avatar από τον κοινό και τη βιομηχανία εξίσου, πολύς κόσμος αντιμετώπισε με πλήρως κυνική διάθεση την απόφαση του σκηνοθέτη να αφοσιωθεί ολοκληρωτικά σε αυτό τον κόσμο της Παντόρα. Σχεδιάζοντας όχι ένα, όχι δύο, αλλά τέσσερα σίκουελ, δύο εκ των οποίων έχουν ήδη γυριστεί και άλλα δύο που ετοιμάζονται (είναι στο pre-production, ενώ από ό,τι φαίνεται έχει ήδη γυριστεί κάποιο μικρό μέρος τους).

Ο Κάμερον πάντα λειτουργούσε καλά ως σκηνοθέτης ταινιών σίκουελ, αλλά τώρα πρώτη φορά το κάνει σε τέτοιο ολοκληρωτικό βαθμό. Και πείτε ό,τι θέλετε για τον κυνισμό των χολιγουντιανών σίκουελ, αλλά –για άλλη μια φορά– αυτή είναι μια περίπτωση διαφορετική. Το να εξαντλεί ένας σκηνοθέτης ό,τι προσωπικό κεφάλαιο χτίζει για μια ολόκληρη καριέρα προκειμένου να πει μια δική του, ορίτζιναλ ιστορία με την οποία έχει πάθει εμμονή, είναι το ακριβές αντίθετο του να αναλαμβάνει κανείς ένα σίκουελ της Marvel ή το να κάνει reboot για μια ακόμα φορά το Ghostbusters.

Έτσι, φυσικά, οι φωνές αμφισβήτησης εντείνονται για άλλη μια φορά. Τα μπάτζετ είναι τεράστια, η επένδυση δυσθεώρητη. Κι εξάλλου, χεχ, ποιος νοιάζεται για το Avatar; Το ρεφρέν είναι ίδιο, σε κάθε δεκαετία. Αυτή τη φορά, ο Τζέιμς Κάμερον θα αποτύχει!

Το τρέιλερ του πρώτου σίκουελ, The Way of Water, ενώ δεν δείχνει πολλά σε επίπεδο πλοκής, μια κοντινή του εξέταση υπογραμμίζει τι ακριβώς είναι αυτό που αγόρασε αυτό το μπάτζετ και σχεδόν μια δεκαετία δουλειάς:

Σε μια εποχή που τα τεράστια μπάτζετ υπερηρωικών παραγωγών έρχονται και μας πλασάρουν άσχημα εφέ τοποθετημένα σε τζενέρικ φόντο, το Avatar: The Way of Water μοιάζει ξανά με κάτι ανανεωτικό. Ναι, φυσικά και μπορεί αυτή τη φορά ο Τζέιμς Κάμερον να αποτύχει εμπορικά. Το ένα ερώτημα είναι, γιατί να ρισκάρει κανείς να προβλέψει πως θα συμβεί αυτό;

Και το άλλο, ακόμα πιο σημαντικό: Γιατί να θέλει κανείς να συμβεί αυτό;

*Το Avatar: The Way of Water κυκλοφορεί στα σινεμά τον Δεκέμβριο του ‘22.