ΟΙ 20+1 ΚΑΛΥΤΕΡΕΣ ΘΕΑΤΡΙΚΕΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ 2021
Πολλές ήταν οι παραστάσεις που είδαμε το 2021 από τη στιγμή που "άνοιξε" ο Πολιτισμός. Εμείς επιλέξαμε τις 20 καλύτερες.
Η φετινή χρονιά ξεκίνησε με μία τρομακτική πολιτιστική σιωπη. Τα θέατρα είχαν κλείσει ήδη δύο μήνες με κυβερνητική εντολή λόγω της πανδημίας και εμείς προσπαθούσαμε να συμβιβαστούμε και να συνηθίσουμε στη λογική των streaming. Πράγμα εξαιρετικά δύσκολο, καθώς το θέατρο είναι ένας ζωντανός οργανισμός και η θεατρική συνθήκη πλάθεται σε πρώτο χρόνο από ηθοποιούς και κοινό. Παρά το ότι πολλά από τα θέατρα έκαναν εξαιρετικά φιλότιμες προσπάθειες να κρατήσουν ενεργό και ικανοποιημένο το κοινό τους, το αποτέλεσμα ήταν απλώς μέτριο. Το ίδιο ισχύει και στις παραστάσεις που είχαν φροντίσει -προς τιμήν τους- να κάνουν υψηλού επιπέδου κινηματογράφηση. Συντηρούσαν το ενδιαφέρον μας, σαν να μας έδιναν γλυκά χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη.
Μοναδική ίσως εξαίρεση αποτέλεσε η κινηματογραφική απόδοση του θεατρικού “Άνθρωποι και Ποντίκια” του Βασίλη Μπισμπίκη. Οι ίδιοι οι συντελεστές χαρακτήρισαν την απόδοση αυτή ως ταινία και πραγματικά είχαν δίκιο, καθώς ήταν η μόνη από τις θεατρικές παραστάσεις που είχε καθαρόαιμη κινηματογραφική οπτική.
Πέρα μάλιστα από τη σκηνοθεσία, που διατήρησε ο Βασίλης Μπισμπίκης, ορίστηκε και διευθυντής φωτογραφίας ο Δημήτρης Κατσαΐτης. Το σκηνικό της παράστασης της Αλεξίας Θεοδωράκη και το κείμενο προσαρμόστηκαν ανάλογα, οι κάμερες ακολουθούσαν τους πρωταγωνιστές στις ανάσες τους, ενώ οι ερμηνείες “υπάκουσαν” κι αυτές στον κινηματογραφικό φακό.
Πέραν αυτής, στις 20 παραστάσεις της χρονιάς που πέρασε, δε θα βάλουμε κανένα live ή online streaming από τις παραστάσεις που είδαμε διαδικτυακά, με την ελπίδα πως αυτό θα γίνεται μόνο για λόγους αρχείου ή για τους κατοίκους που ζουν σε απομακρυσμένες περιοχές και δεν έχουν τη δυνατότητα να βιώσουν ολοκληρωτικά τη θεατρική συνθήκη. Έτσι, θα αρχίσουμε να σταχυολογούμε αυτές που είδαμε και αυτές που μας άρεσαν περισσότερο από τον Ιούνιο και μετά, όταν δηλαδή ο Πολιτισμός “άνοιξε” επιτέλους.
Ένα πύρινος Προμηθέας
Απόλυτα επιτυχημένη αυτή η σκηνοθετική προσέγγιση του Άρη Μπινιάρη, καθώς αναδεικνύει μοναδικά τον τραγικό λόγο του Αισχύλου, βάζοντας στο μικροσκόπιό του τον άνθρωπο και τη θέση του απέναντι σε κάθε μορφής εξουσία και βία. Ο Γιάννης Στάνκογλου στον ρόλο του Προμηθέα έδωσε μία από τις καλύτερες μέχρι σήμερα ερμηνείες του. Ο διαρκώς αυξομειούμενος τόνος της φωνής του, οι ανάσες του, η διαρκής κίνηση του κορμιού του, η εξωτερίκευση της εσωτερικής του έντασης, το απόλυτο “παρών” του πάνω στοn βράχο και ο ισορροπημένος στόμφος της φωνής του κράτησαν επί 75 λεπτά το ενδιαφέρον μας αμείωτο.
Ορέστης mainstream αλλά ρέων
Ο “Ορέστης” ήταν η πρώτη του σκηνοθετική προσέγγιση του Γιάννη Κακλέα σε αρχαίο έργο. Ο σκηνοθέτης στάθηκε απέναντί του με απεριόριστο σεβασμό χαρίζοντάς μας μία παράσταση μεστή νοημάτων και εξαιρετικής ροής χάρη στη χειμαρρώδη μετάφραση του Γιώργου Χειμωνά. Ο Άρης Σερβετάλης μάγεψε κινησιολογικά, ενώ η Μαίρη Μηνά στον ρόλο της Ηλέκτρας απέδειξε πως έχει μεγάλο τραγικό εκτόπισμα. Και οι δύο τους μας χάρισαν εξαιρετικές στιγμές, καθώς «έδεσαν» με μία απόκοσμη χημεία που μαγνήτιζε το βλέμμα μας.
Οιδίποδας δωματίου γίνεται;
Ήταν μία από τις πιο αναμενόμενες παραστάσεις του καλοκαιριού, καθώς στην καρέκλα του σκηνοθέτη κάθισε ο Τόμας Οστερμάιερ της θρυλικής Σάουμπινε στην πρώτη του απόπειρα στο αρχαίο ελληνικό δράμα και μάλιστα με τον Οιδίποδα. Και αποδείχθηκε η πιο αμφιλεγόμενη παράσταση του καλοκαιριού, καθώς απέσπασε από κάκιστες έως αποθεωτικές κριτικές. Σε μια πιο ψύχραιμη πάντως θεώρηση, το εγχείρημα αυτό απέδειξε πως η αρχαία τραγωδία χωρά πειραματισμούς και μάλιστα πολλούς, καθώς τα αρχαία κείμενα μπορούν να συνομιλήσουν εξαιρετικά γόνιμα με το παρόν. Αυτός που δε χωρά μεγάλους πειραματισμούς είναι ο χώρος της Επιδαύρου, γιατί μπορεί και “καταπίνει” ακόμη και γερές δραματουργίες όταν ο σκηνοθέτης δεν ξέρει πώς να τον χειριστεί.
Η Μόνικα και η Κάλλας
Τον Σεπτέμβριο άλλη μία παράσταση άναψε φωτιές, η «Μαρία Κάλλας: επιστολές και αναμνήσεις» με τη Μόνικα Μπελούτσι στον πρωταγωνιστικό ρόλο στον εμβληματικό χώρο του Ηρωδείου. Ο σκηνοθέτης Τομ Βολφ έκανε εξαιρετική δουλειά στη σκηνοθεσία, καθώς κατάφερε να δημιουργήσει μία υποβλητική ατμόσφαιρα με τους φωτισμούς, την επιλογή των επιστολών, αλλά και των μουσικών της βραδιάς. Η Μόνικα Μπελούτσι “κουβαλούσε” τη σκιά της Κάλλας και κατάφερε με έναν άλλο, πιο έμμεσο τρόπο να δώσει στην Ελληνίδα σοπράνο σάρκα κι οστά. Κάθε της επιστολή και μία εξομολόγηση και μία καταβύθιση στον ψυχισμό της Μαρίας Κάλλας.
Ένας αναρχικός… παλιάτσος
Ο Γιάννης Κακλέας σκηνοθετεί τον “Τυχαίο Θάνατο ενός Αναρχικού”, μία παράσταση αντίδοτο στην πανδημία, που απευθύνεται στο ευρύ κοινό, έχει πολλή ουσία εντός της, δεν αφήνει τίποτα ασχολίαστο, αποδομεί και σατιρίζει τα πάντα, διακωμωδεί το σήμερα με τρομερή οξυδέρκεια και στο τέλος αφήνει τον θεατή με ένα χαμόγελο προβληματισμού. Μαζί με τον Πάνο Βλάχο που έγραψε τους στίχους των τραγουδιών, χρησιμοποίησαν το ρευστό υλικό του Φο σαν βάση, το έπλασαν με τα δικά τους χέρια και το μετέφεραν εύστοχα στο σήμερα. Ο Πάνος Βλάχος στον ρόλο του γελωτοποιού κάνει την προσωπική του υπέρβαση και αποδεικνύει το τρομερό του ταλέντο στην υποκριτική, το τραγούδι, την κίνηση και τον στίχο. Υπέροχη και όλη η υποκριτική ομάδα της παράστασης που κατάφερε κάτι σπάνιο: να εμφυσήσει στους ήρωες-καρικατούρες του έργου ξεχωριστή πνοή και να τους δώσει μία μοναδική υπόσταση.
Με έμπνευση τους Beatles
Το “Θέλω να σου κρατάω το χέρι” του Τάσου Ιορδανίδη είναι καθαρό, ρεαλιστικό έργο που απευθύνεται στο ευρύ κοινό και εκπλήσσει με την οξυδερκή του ματιά πάνω στην έννοια της συντροφικότητας. Ο ταλαντούχος ηθοποιός γράφει και δεν προσπαθεί ούτε αυτιά να χαϊδέψει, ούτε να ωραιοποιήσει καταστάσεις ούτε να δώσει συγχωροχάρτια σε ένα γλυκανάλατο happy end. Μέσα από ένα ευφυές εγκεφαλικό παιχνίδι, θέτει αντιμέτωπους τους δύο ήρωές του στην “ουδέτερη ζώνη” ενός ξενοδοχείου ημιδιαμονής, τους απογυμνώνει από τους ρόλους τους και επιχειρεί να “βγάλει” από μέσα τους αλήθειες με στόχο να βρει τους συνεκτικούς τους ιστούς. Η ευαίσθητη και ταυτόχρονα ρεαλιστική σκηνοθετική ματιά της Θάλειας Ματίκα ανατέμνει ουσιαστικά τις ανθρώπινες σχέσεις.
Η Φαίδρα των Παθών και των συμβολισμών
Μία εξαιρετική γνωριμία, αλλά και αποτύπωση του έργου της Μαρίνα Τσβετάγιεβα και της εκδοχής που η ποιήτρια ήθελε να δώσει στον μύθο της Φαίδρας. Ένα έργο δύσκολο, στο κείμενο του οποίου πρέπει να εντρυφήσει ενδελεχώς κάποιος προκειμένου να κατανοήσει όλες του τις πτυχές. Με το έργο αυτό ο Δημήτρης Καραντζάς επιτυγχάνει ένα προσωπικό σκηνοθετικό άθλο σε ένα έργο έντονης πολυπλοκότητας. Είναι φανερό το πόσο έχει δουλέψει προκειμένου όχι μόνο να κατανοήσει, αλλά και να εκφράσει ευκρινώς το κείμενο και τους συμβολισμούς του αποδομώντας το σε εικόνες υψηλής αισθητικής, χωρίς όμως να το στερήσει από τον εγγενή λυρισμό του. Πέντε ερμηνείες υποκριτικό κέντημα (Αλεξία Καλτσίκη, Στεφανία Γουλιώτη, Νίκος Μάνεσης, Μιχάλης Σαράντης, Κωνσταντίνος Αβαρικιώτης).
Στο μυαλό μιας ιδιοφυίας
Άλαν Τούρινγκ, ο άνθρωπος που έσπασε τον κώδικα των Ναζί. Αυτός που άλλαξε την πορεία του δευτέρου Παγκοσμίου πολέμου. Οι ιστορικοί υπολογίζουν πως η συνεισφορά του βοήθησε να αποτραπούν εκατομμύρια θάνατοι. Ο Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος σκηνοθετεί τη “Μηχανή του Τούρινγκ” στο θέατρο Βασιλάκου έχοντας έναν άσσο στο μανίκι του: την εκπληκτική ερμηνεία του Ορφέα Αυγουστίδη που κατορθώνει να υπερκεράσει ακόμη και τις αδυναμίες του κειμένου.
Το αξύριστο της ζωής μας
Μία παράσταση που κάνει το θέατρο γίνεται «καθρέφτης» του ίδιου μας του εαυτού, αλλά και μιας ολόκληρης κοινωνίας. Ο Γιώργος Παλούμπης με τη γνωστή σκληρή ρεαλιστική του ματιά σκηνοθετεί το κοινωνικό δράμα του Γιάννη Τσίρου, Αξύριστα Πηγούνια, και μας χαρίζει μία παράσταση άριστης ροής και υψηλών εντάσεων που αποτελεί κανονική γροθιά στο στομάχι. Οι τέσσερις ηθοποιοί δίνουν συγκλονιστικές ερμηνείες εμποτίζοντας τους χαρακτήρες τους με γενναίες και ισορροπημένες δόσεις ρεαλισμού, αλλά και τρυφερού λυρισμού (Γιώργος Πυρπασόπουλος, Ηλίας Βαλάσης, Στέλιος Δημόπουλος, Μαρία- Νεφέλη Δούκα).
Προμηθέας εντός αστικών τειχών
Η παράσταση που έστησε ο Νίκος Καραθάνος ήταν πραγματικά αποκαλυπτική του πώς μπορεί να αξιοποιήσει κάποιος τον λόγο των κλασικών κειμένων και να τον εμποτίσει με γενναίες δόσεις από το σήμερα, δόσεις κυνισμού, ακόμη και σουρεαλισμού. Η προσέγγιση του αυτή απέδειξε πως δε χρειάζεται να γράψει κάποιος ένα νέο έργο για να φέρει ένα αρχαίο κείμενο στο σήμερα, δε χρειάζεται καν να υπακούει πιστά στις συμβάσεις που ορίζουν οι τραγικοί ποιητές. Αρκεί να συλλάβει τις σύγχρονες προεκτάσεις του. Ο Άγγελος Τριανταφύλλου στην καλύτερη του μάλλον μουσική στιγμή συνθέτει θαυμάσιες επικολυρικές συνθέσεις και με τη βοήθεια στους ηλεκτρονικούς ήχους του Γιώργου Πούλιου στήνει ένα πανέμορφο ηχοτοπίο.
Άραγε πόσο κοστίζει να ζεις;
Ο Θωμάς Μοσχόπουλος σκηνοθέτησε το βραβευμένο με Πούλιτζερ “Πόσο κοστίζει να ζεις;” της Μαρτίνα Μάγιοκ και μας χάρισε μία φρέσκια βαθιά ανθρώπινη και καλοδουλεμένη παράσταση που μας υπενθυμίζει το νόημα της ύπαρξής μας και επανακαθορίζει τις αξίες μας.
Βάζοντας τον γάμο στο… πλυντήριο
Ο Σπύρος Παπαδόπουλος σκηνοθετεί το “Sexy Laundry” της Michele Riml, μία τρυφερή κωμωδία μέσα από την οποία βγαίνουν όλα τα “άπλυτα” των ζευγαριών στη φόρα κι ακούγονται αλήθειες για τις μακροχρόνιες σχέσεις που ταρακουνούν και θέτουν ξανά σε λειτουργία τον μηχανισμό της ενσυναίσθησής τους. Στο πρόσωπο της Δάφνης Λαμπρόγιαννη βρήκε την ιδανική συμπρωταγωνίστρια. Και παρότι συνεργάζονται πρώτη φορά στο θεατρικό σανίδι, έδεσαν με μία ιδιαίτερη χημεία.
Πολλές ιστορίες αγάπης σε… μία
Ο Σίμος Κακάλας σκηνοθετεί το σύγχρονο γλυκόπικρο έργο του Michalik, “Μια ιστορία αγάπης” με μία ιδιαίτερα ευαίσθητη ματιά και αφενός μεν εκφράζει τα νευραλγικά θέματα που αντιμετωπίζουν τα ομόφυλα ζευγάρια ανά τον κόσμο εξαιτίας της μη αναγνώρισής τους από την Πολιτεία και εξαιτίας του ότι δεν έχουν δικαίωμα να είναι και οι δύο γονείς ενός παιδιού, αφετέρου δε η ιστορία αυτή παίρνει κι άλλες διαστάσεις και τελικά το κοινό έρχεται αντιμέτωπο όχι με μία, αλλά με πολλές ιστορίες αγάπης. Εξαιρετικές ερμηνείες από τη Βίκυ Βολιώτη, την Ευδοκία Ρουμελιώτη, αλλά και τον ίδιο τον Σίμο Κακάλα
Όταν τον λόγο παίρνουν οι έφηβοι…
Κάτι συγκλονιστικό συμβαίνει στο Υπόγειο του Εθνικού, καθώς εκεί η Γεωργία Μαυραγάνη κατάφερε αυτό που δεν είχαμε δει ποτέ μέχρι σήμερα: να μιλήσει στη γλώσσα των εφήβων και να τους δώσει δημόσιο λόγο. Η ταλαντούχα σκηνοθέτιδα διαχειρίστηκε με μοναδική σκηνοθετική δεξιοτεχνία το έργο του Γουίλιαμς “Ο εχθρός της Τάξης” και “κούρδισε” υποκριτικά στην εντέλεια τους 12 νεαρούς ηθοποιούς. Αυτό, ωστόσο, που συγκλονίζει είναι το πώς κατάφερε να εμπλέξει τις πραγματικές ζωές των ηθοποιών με το ίδιο το έργο. Μία παράσταση- εφηβική κραυγή.
Όταν ο αέρας που αναπνέεις σε σκοτώνει
O Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος σκηνοθετεί το σπαρακτικό βιβλίο της Σβετλάνας Αλεξίεβιτς (βραβείο Νόµπελ Λογοτεχνίας 2015) “Τσέρνομπιλ – Ένα χρονικό του μέλλοντος” και δημιουργεί μία παράσταση γροθιά στο στομάχι. Το να βλέπει κάποιος επί σκηνής ένα παρόμοιο δυστοπικό σκηνικό με αυτό που βιώνει, δεν είναι εύκολο. Είναι κόμπος στο στομάχι. Η παράσταση ωστόσο αυτή δεν επικεντρώνεται σε αυτό καθεαυτό το ατύχημα, αλλά στους ανθρώπους, τα θύματα αυτής της τραγωδίας, στα συναισθήματά τους και στα νήματα αγάπης που τους συνδέουν. Οι Στέλιος Μάινας, Μαρία Κατσιαδάκη, Πηνελόπη Τσιλίκα, Δαυίδ Μαλτέζε και Γιάννης Λεάκος δίνουν 5 εξαιρετικές ερμηνείες.
Εσύ για πόσο θα κλείνεις τα μάτια στον παραλογισμό;
Η Ρένη Πιττακή δίνει μία συγκλονιστικά ήσυχη ερμηνεία ενσαρκώνοντας τη Γερμανίδα Γραμματέα του Γκέμπελς, Μπρουνχίλντε Πόμζελ. Ο Γιάννης Μόσχος σκηνοθετεί μία παράσταση που μιλά στο σήμερα και που επιβάλλεται να δείτε γιατί μας θέτει αντιμέτωπους με τα όρια της προσωπικής μας ευθύνης, μας κάνει να αναρωτηθούμε για τις αξίες και τα ιδανικά που ισχυριζόμαστε πως έχουμε και μας βοηθά στην ερμηνεία του παραλογισμού του πολέμου, αλλά και της σύγχρονης κοινωνικοπολιτικής κατάστασης και δη της ακραίας πόλωσης και χειραγώγησης.
Γιατί το μόνο που μένει είναι το παιχνίδι
Ο Γιώργος Κουτλής σκηνοθετεί την πιο feelgood παράσταση της χρονιάς, τους “Παίxτες” του Γκογκόλμε τους Γιάννη Νιάρρο, Βασίλη Μαγουλιώτη, Ηλία Μουλά, Αλέξανδρο Χρυσανθόπουλο, Γιώργος Τζαβάρα, Γιώργο Μπουκαούρη και guest star τον Χρήστο Στέργιογλου, Ζωντανή μουσική, αφηνιασμένοι ρυθμοί και σκοτεινό χιούμορ σε μια παράσταση – οφθαλμαπάτη, μια φαρσοκωμωδία καταστάσεων, για την τέχνη της εξαπάτησης.
Ιπέρ-ηρωικός Γυάλινος κόσμος
Αυτός ο Γυάλινος Κόσμος ήταν επίσης μία από τις πιο αναμενόμενες παραστάσεις της χρονιάς, καθώς στα ονόματα των συντελεστών φιγουράριζαν αυτό του Ίβο Βαν Χόφε και της Ιζαμπέλ Ιπέρ. Από το πρώτο στριφογύρισμα της κουτάλας στην κατσαρόλα της μέχρι το κρεσέντο της τελευταίας σκηνής, η Ιζαμπέλ Ιπέρ μαγνήτισε το κοινό. Ο Ίβο Βαν Χόφε προσπάθησε να μείνει πιστός στο κείμενο του Τένεσι Ουίλιαμς, αφήνοντας για λίγο πίσω τις πειραματικές τάσεις που τον έχουν καθιερώσει και υιοθετώντας μια πιο κλασική προσέγγιση δεν άφησε το κοινό του ανικανοποίητο.
Με ορμή από το 1821…
Ο Δημήτρης Τάρλοου σκηνοθετεί την καταπληκτική τριλογία του Καραγάτση για τον αγώνα του ’21, ο “Κοτζάμπασης του Καστρόπυργου” που επιστρέφει “ζωντανά” αυτή τη φορά στο θέατρο Πορεία. Την παράσταση την είχαμε δει και όταν παρουσιάστηκε σε live streaming για λογαριασμό του Εθνικού Θεάτρου και ήταν πραγματικά εντυπωσιακή. Ωστόσο τίποτα δεν μπορεί να συγκριθεί με την “ζωντανή” της μορφή. Ο Τάρλοου τοποθετεί τους ήρωες του Καραγάτση σ’ ένα εικαστικό πλαίσιο που παραπέμπει στο θέατρο Σκιών και στις ζωγραφιές του Θεόφιλου, και πραγματεύεται με τολμηρό τρόπο τις αρετές, αλλά και τα σκοτεινά σημεία του Αγώνα. Εξαιρετικές ερμηνείες από όλους τους ηθοποιούς με προεξάρχοντα τον Γιώργο Χριστοδούλου και ατμοσφαιρική η “ζωντανή” μουσική του Άγγελου Τριανταφύλλου.
Ενα μικρό μουσικοθεατρικό θαύμα “Κοινής Ησυχίας”
Μία παράσταση όπου ο τέταρτος τοίχος– αυτός που χωρίζει το κοινό από τη σκηνή- θρυμματίζεται από το κείμενο του Οδυσσέα Ιωάννου, τα καλέσματα του Βασίλη Παπακωνσταντίνου και τη σκηνοθεσία της Ελένης Ράντου. Το όλο πλαίσιο θαρρείς πως είναι φτιαγμένο ακριβώς για να εξυπηρετήσει αυτόν τον σκοπό, να δημιουργήσει δηλαδή ένα και μόνο “σώμα” μέσα στο θέατρο. Η αφήγηση του Οδυσσέα Ιωάννου, ενδοσκοπική, τρυφερή, με αυτό το τόσο προσωπικό του ύφος και έναν γοητευτικά μισοκρυμμένο λυρισμό. Και βέβαια, αν υπάρχει κάποιος που θα μπορούσε να “αποκρυπτογραφήσει” με τον ιδανικότερο τρόπο κάθε πιθανή “αρμονία” μέσα από την ερμηνεία αυτής της τόσο χαρακτηριστικής απαγγελίας, αυτός δεν είναι άλλος από τον Βασίλη Παπακωνσταντίνου που “προκαλεί” το κοινό και το παρασέρνει σε έναν ριζοσπαστικό ρομαντισμό, εκεί όπου οι νότες δένουν με τις φράσεις, με μια ενέργεια που “ηλεκτρίζει” χωρίς την παραμικρή υποχώρηση σε ό,τι αφορά τη δύναμη της εκφραστικότητας.
