ΟΙ ΕΡΓΟΔΟΤΕΣ ΜΑΣ ΘΕΛΟΥΝ ΠΑΝΤΑ ΔΙΑΘΕΣΙΜΟΥΣ – ΠΩΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΑΛΛΑΞΕΙ ΑΥΤΟ

Για πολλούς εργαζόμενους από εμάς, ο Covid-19 άλλαξε τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τη δουλειά μας, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο την κάνουμε. Οι συνθήκες των τελευταίων τριών ετών μας αναγκάσαν να επανακτιμήσουμε την έννοια της καριέρας και πέταξαν στο χρονοντούλαπο της ιστορίας μια σειρά από παραδόσεις που έχουν βαλτώσει την πρόοδο στο χώρο εργασίας.

Σύμφωνα με το BBC, στον νέο κόσμο της εργασίας, πολλοί εργαζόμενοι έχουν καταφέρει να πάρουν αυτό που ήθελαν από τους εργοδότες τους -νέους τρόπους για να τα φέρνουν εις πέρας, όπως ευέλικτο ωράριο, εργασία εξ αποστάσεως, ακόμη και λιγότερες ημέρες εργασίας.

Παρόλα αυτά, ένα εδραιωμένο χαρακτηριστικό της επιχειρηματικής κουλτούρας που αποδείχτηκε δύσκολο –και σε ορισμένες περιπτώσεις αδύνατο– να αλλάξει, είναι το να πρέπει να δίνεις το παρόν πάσει θυσία.

Πριν από την πανδημία, το να δίνεις πάντα το παρόν, δηλαδή το “presenteeism” -ένας καταναγκασμός, συχνά επιτελεστικός, να εργάζεσαι πολλές ώρες και να είσαι διαθέσιμος όλο το εικοσιτετράωρο ακόμα και όταν δεν είσαι καλά– ήταν κοινό μέρος της κουλτούρας πολλών οργανισμών. Αυτό συνέβαινε σε όλους τους κλάδους και ιδιαίτερα των χρηματοοικονομικών, των συμβουλευτικών υπηρεσιών και της τεχνολογίας, όπου τα αφεντικά περιμεναν από τους εργαζομένους τους να δουλεύουν πολλές ώρες, ακόμη και όταν αυτό δεν είναι ποσοτικά συνδεδεμένο με την παραγωγή.

Παρά τις τόσες πολλές αλλαγές στην κουλτούρα στο χώρο εργασίας, τα στοιχεία δείχνουν ότι όχι μόνο το “presenteeism” είναι ακόμα πολύ καλά εδραιωμένο αλλά μπορεί και να χειροτερεύει διαρκώς. Αυτό μπορεί να ισχύει ακόμη περισσότερο όσο μειώνεται η εμπιστοσύνη μεταξύ εργαζομένων και εργοδοτών, και καθώς το να δίνεις ψηφιακά το παρόν αυξάνεται παράλληλα με τον φόβο μη χάσεις την εργασία σου εν μέσω ενός αβέβαιου οικονομικού κλίματος.

Μπορεί όμως αυτό να αλλάξει;

Το 2020, καθώς ο Covid-19 ανάγκασε τις εταιρείες να κλείσουν τα γραφεία τους, οι εργαζόμενοι είχαν την ευκαιρία να γνωρίσουν νέους τρόπους εργασίας.

Η ευέλικτη και εξ αποστάσεως εργασία ήταν αναμφισβήτητα η μεγαλύτερη αλλαγή: πολλοί εργαζόμενοι συνειδητοποίησαν ότι μπορούσαν να εκπληρώσουν τις επαγγελματικές τους υποχρεώσεις από το σπίτι και να παραμείνουν εξίσου παραγωγικοί. Η ευκαιρία που τους δόθηκε να περάσουν περισσότερο χρόνο με την οικογένεια τους ή να είναι πιο χαλαροί στο σπίτι τους, δημιούργησε την επιθυμία αυτή η αλλαγή στον τρόπο εργασίας να είναι μόνιμη.

Και πράγματι, πολλοί εργοδότες έχουν σταθεί στο ύψος των περιστάσεων, προχωρώντας σε δραστικές αλλαγές.

Μια έρευνα της McKinsey & Company το 2022 σε 25.000 εργαζομένους στις ΗΠΑ έδειξε ότι το 58% των ερωτηθέντων ανέφερε ότι είχε την ευκαιρία να εργάζεται από το σπίτι τουλάχιστον μία ημέρα την εβδομάδα, ενώ το 35% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι είχε την επιλογή να εργάζεται από το σπίτι πέντε ημέρες την εβδομάδα. Μια έρευνα του 2023 από το Pew Research Center έδειξε ότι περίπου το ένα τρίτο των εργαζομένων με δουλειές που μπορούν να γίνουν εξ αποστάσεως εργάζονται συνεχώς από το σπίτι, σε σύγκριση με μόλις 7% που το έκαναν πριν από την πανδημία.

Παρά αυτές τις αλλαγές όμως, φαίνεται ότι ελάχιστα έχει μειωθεί αυτή η κουλτούρα του presenteeism που μαστίζει μεγάλο μέρος του εργατικού δυναμικού. Πράγματι, σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί κάποιοι νέοι τρόποι εργασίας ακόμη και να το επιδείνωσαν.

Πρώτον, η διάλυση των ορίων μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής κατά τη διάρκεια της εργασίας απ’ το σπίτι μπορεί να έπαιξε σημαντικό ρόλο.

“Χωρίς σαφή φυσικό διαχωρισμό μεταξύ δουλειάς και σπιτιού, τα άτομα μπορεί να θεωρήσουν ότι είναι δύσκολο να αποσυνδεθούν και να θέσουν σαφή όρια”, λέει ο Πίτερ Μπράουν, ο οποίος ηγείται της της PwC, μίας από τις μεγαλύτερες εταιρείες παροχής υπηρεσιών στον κόσμο.

“Αυτή η έλλειψη διαχωρισμού μπορεί να οδηγήσει –και σε πολλές περιπτώσεις πράγματι οδήγησε– σε περισσότερες ώρες δουλειάς, αυξημένο φόρτο εργασίας και δυσκολία στα διαλείμματα ή τις διακοπές, με όλα να οφείλονται στο presenteeism”.

Η Λούσι Καλίν, διευθύντρια της Catalyst, μιας εταιρείας συμβούλων στο χώρο εργασίας που εστιάζει στην ισότητα των φύλων, συμφωνεί. “Η απ’ τη μια μέρα στην άλλη μετάβαση από την εργασία στο γραφείο, στην εργασία στο σπίτι, αύξησε αναμφίβολα τον φόρτο εργασίας ορισμένων ανθρώπων, καθώς δεν μπορούσαν πια να αποφορτιστούν. Αντί να χρησιμοποιούν τη μετακίνηση προς το σπίτι για να ξεφύγουν από τη δουλειά, οι άνθρωποι έμεναν πάντα διαθέσιμοι, πάντα με το μυαλό τους εκεί.

Η ίδια προσθέτει ότι έχει υπάρξει μία διεύρυνση του χάσματος εμπιστοσύνης μεταξύ των εργαζομένων και των εργοδοτών, η οποία με τη σειρά της δεν βοηθά να μειωθεί ο εξαναγκασμός των εργαζομένων να είναι μονίμως παρόντες, ακόμα κι αν δεν είναι καλά ή ακόμη και αν τους ζητηθεί εκτός ωραρίου.

Εν μέσω της στροφής προς την εξ αποστάσεως εργασία, ορισμένοι διευθυντές δεν εμπιστεύονται πλήρως τους εργαζομένους τους ότι θα παραμείνουν παραγωγικοί -αλλά το θέμα της εμπιστοσύνης λειτουργεί και αντίστροφα. Η έρευνα της Gallup που δημοσιεύθηκε τον Απρίλιο του 2023 δείχνει ότι κατά τη διάρκεια της πανδημίας και στη συνέχεια, η εμπιστοσύνη των εργαζομένων στην οργανωτική ηγεσία υποχώρησε για λόγους όπως η κακή επικοινωνία γύρω από τον Covid-19 και η έλλειψη κατεύθυνσης όσον αφορά τα σχέδια και τις στρατηγικές της εταιρείας για το μέλλον. Τα στοιχεία της Gallup δείχνουν ότι στις ΗΠΑ, μόνο το 21% των εργαζομένων εμπιστεύεται απόλυτα τα ηγετικά στελέχη της εταιρείας τους.

“Η έλλειψη εμπιστοσύνης συνδέεται άρρηκτα με το ‘presenteeism’”, εξηγεί η Καλόν. Απλώς, οι εργαζόμενοι μπορεί να ένιωθαν υποχρεωμένοι να είναι πάντα ενεργοί, επειδή δεν μπορούσαν να νιώσουν ότι σε διαφορετική περίπτωση οι εργοδότες θα μπορούσαν να εκτιμήσουν τις συνεισφορές και τα επιτεύγματά τους

Καθώς πολλοί εργαζόμενοι συνεχίζουν να εργάζονται τουλάχιστον εν μέρει εξ αποστάσεως, η άνοδος του ψηφιακού “presenteeism” είναι επίσης ένας παράγοντας για τη διατήρηση της εδραιωμένης πεποίθησης που θέλει του εργαζόμενους διαθέσιμους ανά πάσα στιγμή.

Στο Ηνωμένο Βασίλειο, στοιχεία του 2022 από το Chartered Institute of Personnel and Development (CIPD) έδειξαν ότι ενώ η παρουσία των εργαζομένων είχε ελαφρώς μειωθεί τα τελευταία χρόνια, περίπου το 65% των εργαζομένων στον τομέα του ανθρώπινου δυναμικού δήλωσε ότι εξακολουθούσε να το παρατηρεί ως νοοτροπία. Και ο αριθμός των ερωτηθέντων που δήλωσαν ότι βλέπουν το presenteeism μεταξύ εκείνων που εργάζονται από το σπίτι αυξήθηκε από 77% το 2021 σε 81% το 2022.

Το CIPD διαπίστωσε επίσης ότι και το “leavism” -αυτή η πρακτική των εργαζομένων να χρησιμοποιούν ευέλικτο ωράριο, ετήσια άδεια, επιπλέον ημέρες ανάπαυσης κλπ- είναι επίσης διαδεδομένο.

Τα αποτελέσματα από μια ακαδημαϊκή ερευνητική εργασία του 2021 υποδεικνύουν επίσης περισσότερους λόγους για τους οποίους ο Covid-19 μπορεί να έχει επιδεινώσει το ψηφιακό presenteeism. Ένας λόγος είναι το αυξανόμενο ψηφιακό αποτύπωμα των εργαζομένων. Καθώς προηγουμένως η προσωπική εργασία έγινε ψηφιακή, οι εργαζόμενοι μπορεί να ένιωθαν περισσότερο ότι τα αφεντικά μπορούσαν να παρακολουθούν πόσες ώρες αφιερώνουν και πόση εργασία παρήγαγαν μέσω της διαδικτυακής τους επικοινωνίας.

Η κουλτούρα του presenteeism μπορεί να έχει επιζήσει της πανδημίας αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι θα είναι εδώ για πάντα. Για να φύγει πάντως θα πρέπει και οι εργοδότες να κατανοήσουν γιατί αυτή η νοοτροπία τους είναι τόσο εδραιωμένη και στη συνέχεια να τη διορθώσουν.

Για παράδειγμα θα πρέπει να σταματήσουν να επαινούν τους ανθρώπους επειδή είναι πάντα διαθέσιμοι και να τους δίνουν κίνητρα να ξεκολλάνε ψυχή τε και σώματι από την δουλειά. Και αυτό γιατί υποτίθεται ότι μία τέτοια πρακτική, θα αυξήσει μακροπρόθεσμα την παραγωγικότητά τους και άρα θα κερδίσουν και οι ίδιοι οι εργοδότες -όχι ότι θα το κάνουν απ’ την καλή τους την καρδιά προφανώς.