ΟΙ ΒΟΜΒΕΣ ΠΟΥ ΠΕΦΤΟΥΝ ΣΤΗΝ ΟΥΚΡΑΝΙΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΟΠΩΣ ΑΥΤΕΣ ΣΤΙΣ ΤΑΙΝΙΕΣ

Αυτήν την στιγμή στον πλανήτη πέφτουν αναρίθμητες βόμβες σε όλες τις ηπείρους και για διάφορους λόγους. Όλες δυνητικά σκοτώνουν. Κάποιες ωστόσο, εκρήγνυνται για αυτόν ακριβώς το λόγο. Κατά τον πόλεμο της Ουκρανίας, ενημερωθήκαμε για την ύπαρξη θερμοβαρικών βομβών και εσχάτως για τις βόμβες φωσφόρου.

Ο τρόπος που λειτουργούν είναι πολύ πιο εφιαλτικός από αυτόν που φαντάζεσαι. Ακόμα και αν δεν ‘πάρουν’ μια ζωή, μπορούν να λιώσουν ζωτικά όργανα. Γενικά, προκαλούν πέντε τύπους τραυματισμών -από πρόβλημα στο αυτί έως ακρωτηριασμό. Θα τα δούμε όλα.

Γενικά, ξέχασε ό,τι βλέπεις στις κινηματογραφικές ταινίες.

Τι συμβαίνει, συνοπτικά

Όταν εκρήγνυται μια βόμβα, γίνεται ξαφνική απελευθέρωση ενέργειας, διαδικασία που προκαλεί σχεδόν στιγμιαία συμπίεση του περιβάλλοντος μέσου (βλ. αέρας ή νερό) και αύξηση της πίεσης (“υπερπίεση”) πάνω από την ατμοσφαιρική πίεση. Το αποτέλεσμα είναι ένα κύμα υπερπίεσης (ή κύμα έκρηξης), που διαδίδεται προς τα έξω (από το σημείο της έκρηξης), με ακτινωτό τρόπο και υπερηχητική ταχύτητα και δημιουργεί απότομη αρνητική πίεση (“υποπίεση”) που ακολουθεί. Αφού περάσει το κύμα αρνητικής πίεσης, οι σχετικές πιέσεις επιστρέφουν στη γραμμή βάσης. Όσο όμως, κρατά το ‘κύμα’ λειτουργεί ως ‘ηλεκτρική σκούπα’ για όσα υπάρχουν εκεί γύρω.

Οι εκ των πλέον ειδικών (βλ. Υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ) έχουν εξηγήσει ότι “οι εκρήξεις που γίνονται κοντά ή σε στέρεη επιφάνεια μπορούν να ενισχυθούν από δυο έως 9 φορές, λόγω της αντανάκλασης του ωστικού κύματος -και οι καταστροφές να είναι από δύο έως 9 φορές περισσότερες.

“Οι άνθρωποι που βρίσκονται μεταξύ μιας έκρηξης και ενός κτιρίου θα υποστούν πιο εκτεταμένους τραυματισμούς, από ό,τι όταν η έκρηξη συνέβαινε σε ανοιχτό χώρο. Στους ανοιχτούς χώρους, το ωστικό κύμα αντανακλά υπάρχει αλληλεπίδραση με το πρωτεύον κύμα. Στους κλειστούς το ωστικό κύμα αλληλεπιδρά με τις γύρω δομές δημιουργώντας πολλαπλά πολύπλοκα κύματα”.

Ποιος ανακάλυψε τα θερμικά όπλα

Στα πρώτα θερμικά όπλα της ανθρωπότητας, ανήκε η ελληνική πυρά. Με αυτό καταλαβαίνεις ότι υπάρχουν από τους αρχαίους χρόνους. Η ιστορία των χημικών εκρηκτικών ωστόσο, αρχίζει από την ανακάλυψη της πυρίτιδας. Πού τη χρωστάμε;

Ταοϊστές Κινέζοι αλχημιστές πάλευαν να βρουν το ελιξίριο της αθανασίας, τον 9ο αιώνα (στη δυναστεία των Tang). Όπως έκαναν διάφορα πειράματα (με ανάμειξη ουσιών που είχαν πρόχειρες) ανακάλυψαν μια μαύρη σκόνη από άνθρακα, άλατα και θείο (το 1044) που προκαλούσε εκρήξεις. Χρησιμοποίησαν την ‘πατέντα’ για πρώτη φορά σε πόλεμο, το 1611. Την έβαζαν σε σωλήνες από μπαμπού ή χαλκό, μαζί με ζωντανούς αρουραίους και εκτόξευαν το συνδυασμό στον εχθρό.

Το 1847 o Ιταλός γιατρός και χημικός Ascanio Sobrero μελετούσε στο Πανεπιστήμιο του Τορίνο τη νιτροκυτταρίνη, ουσία που προέκυψε από επεξεργασία ακατέργαστου βαμβακιού ή πολτού ξύλου μετά τη μείξη με νιτρικό και θείο οξύ. Στα διάφορα πειράματα που έκανε επί των εκρηκτικών ουσιών, αφενός έκαψε πολλές φορές το πρόσωπο του, αφετέρου ανακάλυψε την πυρογλυκερίνη (σήμερα την ξέρεις ως νιτρογλυκερίνη). Δεν χάρηκε ακριβώς με το ‘δημιούργημα’ του. Αντιθέτως, προειδοποίησε στα άρθρα του πως είναι υπερβολικά επικίνδυνη, τόσο που κάνει αδύνατο το χειρισμό της.

Για την ιστορία, όπως αναφέρεται στην ιστοσελίδα των βραβείων Nobel “ο Sobrero θεώρησε ότι η νιτρογλυκερίνη είναι πολύ επικίνδυνη για να έχει οποιαδήποτε πρακτική χρήση. Φέρεται να είπε ‘όταν σκέφτομαι όλα τα θύματα που σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια εκρήξεων νιτρογλυκερίνης και τον τρομερό όλεθρο που έχει προκληθεί, ο οποίος κατά πάσα πιθανότητα θα συνεχίσει να συμβαίνει στο μέλλον, ντρέπομαι σχεδόν να παραδεχτώ ότι είμαι αυτός που την ανακάλυψε’”.

Ένας συμμαθητής του στο Παρίσι, ο Alfred Nobel πήρε το χημικό τύπο και τον επεξεργάστηκε στη Σουηδία, ώστε να ‘δώσει’ πιο ασφαλείς τρόπους διαχείρισης. Στα πειράματα έχασαν τη ζωή τους ο αδελφός του και κάποιοι εργάτες του οικογενειακού εργοστασίου.

Ένα χρόνο μετά, ο Nobel ίδρυσε την εταιρία “Alfred Nobel & Company” στη Γερμανία. Έφτιαξε τα ‘αρχηγεία’ σε απομονωμένο σημείο των λόφων Krümmel, δίπλα στο Αμβούργο και παρήγαγε υγρό που συνδύαζε τη νιτρογλυκερίνη με το μπαρούτι. Το προωθούσε ως ‘εκρηκτικό έλαιο’. Ήταν εξαιρετικά ασταθές και πολύ δύσκολο στη μεταφορά, όπως αποδείχθηκε από τις ουκ ολίγες καταστροφές που προκλήθηκαν. Δυο φορές καταστράφηκαν μέρη του εργοστασίου. Αυτά τα γεγονότα δεν ήταν ικανά να σταματήσουν την παραγωγή ή τη μεταφορά.

Έτσι, το 1866 το ‘εκρηκτικό έλαιο’ έφτασε στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ και χρησιμοποιήθηκε σε εκρήξεις για την κατασκευή σήραγγας για εταιρία σιδηροδρόμων. Ένα από τα κιβώτια εξερράγη στο γραφείο της εταιρίας. Σκοτώθηκαν 15 άνθρωποι και έτσι προέκυψε η απαγόρευση της μεταφοράς στην πολιτεία. Δεν είχαν πει κάτι για την παραγωγή που πια γινόταν στην Καλιφόρνια. Όσο για την απαγόρευση, έγινε η ασίστ που πήρε ο Nobel για να δημιουργήσει τη δυναμίτιδα (με νιτρογλυκερίνη και πετρώματος που έκανε την ουσία λιγότερο ασταθή).

Tην ίδια εποχή, ο Γερμανός χημικός, Julius Wilbrand ανακάλυψε στο εργαστήριο του την τέλεια κίτρινη μπογιά. Οι -βολικές στο χειρισμό- εκρηκτικές ικανότητες του τρινιτροτολουόλιου (Trinitrotoluene -ΤΝΤ) ανακαλύφθηκαν το 1891 από τον Γερμανό χημικό, Carl Häussermann. Κατοχυρώθηκε ως εκρηκτικό τρεις δεκαετίες μετά.

Το 1867 προέκυψε ο δυναμίτης, η άκαπνη πυρίτιδα και ο τζελιγίτης. Όλες αυτές οι ουσίες προέκυψαν στον αγώνα που έκαναν επιστήμονες, να κάνουν πιο σταθερή τη νιτρογλυκερίνη -όχι ως εναλλακτικές αυτής.

Το ΤΝΤ χρησιμοποιήθηκε στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο ως επένδυση των οβίδων του πυροβολικού, καθώς είχε διαπιστωθεί πως ‘βοηθά’ τις οβίδες να εκραγούν, αφού διαπεράσουν τα τοιχώματα των βρετανικών πλοίων -την ώρα που αυτές που εκτόξευαν οι Βρετανοί εκρήγνυνταν όταν χτυπούσαν στη θωράκιση. Προφανώς και οι ‘χαμένοι’ υιοθέτησαν το ΤΝΤ, όπως και πολλές άλλες χώρες που το έβαλαν σε νάρκες, βόμβες, κεφαλές τορπιλών και όπου αλλού έκριναν πως μπορεί να φανεί χρήσιμο.

Στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο υπήρχαν πολλά άλλα νέα εκρηκτικά, με το ΤΝΤ να παραμένει σε περίοπτη θέση.

Όσο και αν εξελίσσεται ο τομέας των εκρηκτικών υλών, η λογική παραμένει η ίδια: είναι η καταστροφή των μαλακών μερών του ανθρώπινου σώματος.

Όπως αναφέρουν το Wired και το Blast Injury Research του αμερικανικού στρατού “από ιατρικής άποψης, οι τραυματισμοί από μια έκρηξη κατηγοριοποιούνται σε μια από τις πέντε κατηγορίες, που επισημαίνονται με αριθμούς (πρωτογενείς, δευτερογενείς, τριτογενείς, τετρατογενείς και πεμπτογενείς).

Οι πρωτογενείς έχουν να κάνουν με υψηλές πιέσεις που δημιουργούνται από την έκρηξη. Μπορούν να συνθλίψουν το ανθρώπινο σώμα, όπως και να προκαλέσουν εσωτερικούς τραυματισμούς (πνευμονικό βαρότραυμα, ρήξη τυμπανικής μεμβράνης, κοιλιακή αιμορραγία και διάτρηση, ρήξη βολβού, διάσειση).

Οι δευτερογενείς τραυματισμοί είναι δυστυχώς ένας πολύ κοινός τύπος τραυματισμού. Είναι το αποτέλεσμα αντικειμένων, όπως σκάγια, ή ακόμα και θραυσμάτων από το περίβλημα της βόμβας, που πετιούνται και χτυπούν ένα άτομο -μετά την έκρηξη. Είναι τρομακτικοί στο μάτι, καθώς συχνά τραυματίζουν τα άκρα και προκαλούν βαθιά κοψίματα που μπορούν να φτάσουν στο σκελετό και ακρωτηριασμούς.

Οι τραυματισμοί από τριτογενείς εκρήξεις προέρχονται από τον ισχυρό ‘άνεμο’ της έκρηξης και την κλίση της πίεσης, που μπορούν να επιταχύνουν το σώμα και να προκαλέσουν τραυματισμούς όμοιους με εκείνους ενός τροχαίου ατυχήματος, πτώσης ή κατάρρευσης κτιρίου (κατάγματα οστών, ακρωτηριασμοί, εγκεφαλικές κακώσεις κλπ). Σκεφτείτε ότι ένας ήρωας δράσης τραυματίζει την πλάτη του, όπου προσγειώνεται μετά την πτήση που έρχεται ως συνέπεια του ωστικού κύματος. Το τριτογενές τραύμα δεν συμβαίνει σχεδόν ποτέ στον πραγματικό κόσμο.

Οι τεταρτογενείς τραυματισμοί από εκρήξεις προκύπτουν από άλλα εκρηκτικά προϊόντα (βλ. θερμότητα και φως) και από την έκθεση σε τοξικές ουσίες των καυσίμων, των μετάλλων και των αερίων. Προκαλούνται εγκαύματα, τύφλωση και τραυματισμοί από την εισπνοή.

Οι πεμπτογενείς τραυματισμοί από εκρήξεις έχουν να κάνουν με τις κλινικές συνέπειες των περιβαλλοντικών ρύπων, μετά την έκρηξη, συμπεριλαμβανομένων των χημικών, των βιολογικών και των ραδιολογικών ουσιών (χημικά εγκαύματα, έκθεση σε ακτινοβολία, ιογενείς ή βακτηριακές λοιμώξεις)”.

Τι είναι το ωστικό κύμα

“Κανονικά, ο ήχος κινείται σαν μπάλες μπιλιάρδου σε ένα τεράστιο, ομαλό τραπέζι από τσόχα. Πρώτα έχουμε το θορυβώδες γεγονός (μια πρόσκρουση). Ένα μόριο αερίου, σε κοντινή απόσταση από τη δράση, αρχίζει το ‘ταξίδι’. Είναι το χτύπημα στη λευκή μπάλα που κατευθύνεται προς τα έξω μέχρι να χτυπήσει την μπάλα Νο4 (βλ. ένα άλλο μόριο αερίου). Μετά την πρόσκρουση, η λευκή μπάλα μεταφέρει μέρος της ενέργειάς της στην μπάλα Νο4. Κινούνται και οι δύο, ελαφρώς πιο αργά και προς τα έξω, μέχρι να πέσουν σε άλλες μπάλες που είναι κοντά.

Το συνολικό μέτωπο κύματος της κίνησης είναι προς τα εμπρός, αλλά κάθε μεμονωμένη μπάλα ταξιδεύει ελάχιστα στο τραπέζι του μπιλιάρδου. Η κίνηση ‘περνάει’ προς τα έξω, επεκτείνεται και επιβραδύνεται (λίγο) μετά κάθε σύγκρουση, καθώς το μπροστινό άκρο της κίνησης διασχίζει το τραπέζι”.

Ο ήχος ‘ταξιδεύει’ προς τα έξω. Κάθε μόριο υλικού μεταφέρει ενέργεια στο επόμενο και όπως κινείται, αυξάνεται σε εμβέλεια αλλά μειώνεται σε ισχύ. Όταν ‘πέφτει’ στο αυτί ακούγεται. Όταν ‘πέφτει’ σε τοίχο, αντηχεί προς την πηγή. Κινείται με τον ίδιο τρόπο στο νερό και στο αέριο (στο αέριο λίγο πιο γρήγορα, γιατί τα μόρια ξεκινούν από πιο κοντινή απόσταση, από ό,τι στο πυκνό υγρό). Κράτα το αυτό.

Το ωστικό κύμα είναι κύμα κρούσης (η ταχύτητα του υπερβαίνει την τοπική ταχύτητα του ήχου). Με την ανάφλεξη της εκρηκτικής ύλης, γίνεται έκρηξη και αποσύνθεση. Η ταχύτητα εξαρτάται από την πίεση που δημιουργούν τα αέρια που αποσυντίθενται κατά την έκρηξη. Και αυτή είναι η ταχύτητα έκρηξης (των θραυσμάτων), που εξαρτάται από την πυκνότητα της εκρηκτικής ύλης. Η ταχύτητα της έκρηξης νιτρογλυκερίνης είναι 1200 με 1600 μέτρα το δευτερόλεπτο. Της βαμβακοπυρίτιδας 6.000 μέτρα το δευτερόλεπτο.

“Μετά το αρχικό κύμα θετικής πίεσης του κρουστικού κύματος και την απελευθέρωση συμπιεσμένων αερίων, υπάρχει ταχεία φάση αρνητικής πίεσης. Αυτή ‘αναρροφά’ ό,τι βρίσκεται κοντά στο κέντρο της έκρηξης, στη σύντομη χρονική περίοδο που είναι στον αέρα και η πίεση είναι σε αρνητικά επίπεδα.

Το μέτωπο καύσης κινείται σε όλο το εκρηκτικό, πολύ πιο γρήγορα από τον ήχο. Όλα συμβαίνουν πολύ γρήγορα, ώστε τα προϊόντα των αερίων που δημιουργούνται από την έκρηξη να εξαπλώνονται προς τα έξω, φυσικά.

Το υλικό καίγεται και εξαφανίζεται, προτού οι μπάλες να μπορέσουν να ταξιδέψουν μόνες τους προς τα έξω και να πέσουν στις γειτονικές, με τη φυσική τους ταχύτητα“.

Στην πιο καθαρή του μορφή, το ωστικό κύμα πηγαίνει κατευθείαν από το μηδέν στη μέγιστη πίεση του, σε μια στιγμή. Αν ήταν αυτοκίνητο, θα πήγαινε από τα μηδέν στα 60 χιλιόμετρα, σε μηδέν δευτερόλεπτα.

“Σε υψηλές πιέσεις, αυτά τα κύματα διαλύουν τα πάντα στο πέρασμα τους -σαν ένα φλιτζάνι που γίνεται χίλια κομμάτια όταν πέσει σε τσιμεντένιο πάτωμα”.

To Wired επισήμανε ότι “το μεγαλύτερο μέρος του ανθρώπινου σώματος χειρίζεται τα ήπια έως μέτρια επίπεδα σοκ πολύ καλά. Οι έντονες πιέσεις θα προκαλέσουν διάσπαση των ιστών -ευγενική φράση που περιγράφει μια φρικτή έννοια. Ωστόσο, τα κρουστικά κύματα χαμηλότερης πίεσης μπορούν να ταξιδέψουν στο μεγαλύτερο μέρος της ανατομίας μας, χωρίς μας βλάψουν.

Αυτά τα κύματα μπορούν να κινηθούν κατευθείαν μέσα στο νερό χωρίς χάος και αναστάτωση -και είναι γνωστό πως τα ανθρώπινα σώματα αποτελούνται κυρίως από νερό. Το στοιχείο που προκαλεί το πραγματικό δράμα, είναι οι θόλοι αερίων που υπάρχουν σε όργανα μας.

Στο τοίχωμα του θώρακα (που είναι κυρίως από νερό) ο ήχος κινείται με 1.540 μέτρα ανά δευτερόλεπτο. Στους θόλους αερίων (που είναι… αέρας) κινείται με 343 μέτρα το δευτερόλεπτο. Ως εκ τούτου, τα κύματα που κινούνται μέσα στο σώμα, όταν ‘χτυπούν’ στους θόλους επιβραδύνουν κατά 80%. Στους πνεύμονες επιβραδύνουν κατά 98%.

Όπως ‘ρίχνουν’ ταχύτητα, η ενέργεια μεταφέρεται αλλού: στους ευαίσθητους ιστούς που σχηματίζουν τα τοιχώματα των πνευμόνων, τα οποία σπάνε και τεμαχίζονται. Το αίμα ‘ψεκάζεται’ στις κυψελίδες και γεμίζει τους πολύτιμους θόλους αερίων που ‘αναζητούν’ την ανάσα τους. Αυτό λέγεται ‘θρυμματισμός της επικάλυψης σκυροδέματος’.

Οι θόλοι αερίων στα έντερα ενδέχεται να προκαλέσουν παρόμοιο πρόβλημα, οδηγώντας σε μώλωπες και σχίσιμο του εντερικού σωλήνα. Το αυτό ισχύει και για ορισμένα εκ των μικρότερων οστών του κρανίου.

Εάν ένα ωστικό κύμα είναι αρκετά ισχυρό για να ρίξει ένα άτομο, τότε είναι αρκετά ισχυρό για να σκοτώσει αυτό το άτομο -μέσω βλάβης στους πνεύμονες.

Άνθρωποι που βίωσαν το ωστικό κύμα, έχουν αναφέρει ότι αισθάνθηκαν σαν να “πετάχτηκαν” από την γρήγορη αλλαγή πίεσης του ωστικού κύματος -που χειραγωγεί μέρη των αυτιών που ελέγχουν την ισορροπία και τον προσανατολισμό. Όσοι όντως, ‘πετάχθηκαν’ τότε δεν επιβίωσαν. Και εν αντιθέσει με ό,τι βλέπουμε στις κινηματογραφικές ταινίες, οι εκρήξεις -αυτής της συνθήκης- δεν αφήνουν ζωντανούς πίσω.

Το “κλειδί” της θερμοβαρικής βόμβας

Η τελευταία ‘λέξη’ στο είδος που λέγεται ‘βόμβες’ επιμηκύνει τη διάρκεια του ωστικού κύματος. Για να το πετύχει αυτό, βάζει στο μείγμα της εκρηκτικής ύλης τύπους καυσίμων που καίγονται πιο αργά -όπως το αλουμίνιο.

Εάν μια κανονική έκρηξη είναι σαν να ακουμπά έναν ηλεκτροφόρο φράχτη ο άνθρωπος, αυτή θερμοβαρικής βόμβας είναι σαν να γραπώνει ο άνθρωπος με το χέρι του -για ώρα- τα καλώδια. Εν τω μεταξύ, το επιμήκη ωστικό κύμα χτυπά τους ανθρώπινους πνεύμονες για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Ακόμα δεν έχει αποδειχθεί ότι οι θερμοβαρικές βόμβες ‘απορροφούν’ τον αέρα από τους πνεύμονες.

Οι βόμβες φωσφόρου

Το WebMD ενημέρωσε ότι ο λευκός φώσφορος είναι χημική ουσία που παράγεται από φωσφορικά πετρώματα. Σε συμπαγή μορφή έχει κηρώδη υφή και μυρίζει σαν σκόρδο. Μπορεί να έχει λευκό και κίτρινο χρώμα ή να είναι άχρωμη.

Είναι εξαιρετικά τοξική για τον άνθρωπο. Είναι και ασταθής. Σε ορισμένες μορφές, παίρνει φωτιά σε μόλις 10-15 βαθμούς πάνω από τη θερμοκρασία δωματίου, σε αντίδραση στο οξυγόνο. Οι κατασκευαστές χρησιμοποιούν λευκό φώσφορο για να κάνουν προϊόντα όπως τσιπάκια υπολογιστών, κράματα μετάλλων, λιπάσματα, χρώματα που λάμπουν στο σκοτάδι, ποντικοφάρμακο και πυροτεχνήματα.

Κάποιες κυβερνήσεις χρησιμοποιούν τον λευκό φώσφορο, για την κατασκευή στρατιωτικών πυρομαχικών, συμπεριλαμβανομένων των βομβών.

Πώς λειτουργούν

Οι βόμβες λευκού φωσφόρου είναι εμπρηστικά όπλα που ‘χρειάζονται’ το οξυγόνο: μαζί με την καταστροφική εκρηκτική τους δύναμη, μπορούν να εξαπλώσουν σε εκατοντάδες τετραγωνικά μέτρα, τη φωτιά που προκαλείται από την καύση της ουσίας. Η καύση συνεχίζεται έως ότου εξαφανιστεί η ποσότητα του φωσφόρου. Οι τραυματισμοί που προκαλούν είναι πιο σοβαροί και πιο δύσκολοι να αντιμετωπιστούν, από εκείνους των συμβατικών βομβών.

Ο λευκός φώσφορος προκαλεί πολύ επώδυνα εγκαύματα στο δέρμα, καθώς διαλύεται εύκολα στο λίπος και απορροφάται το ίδιο εύκολα μέσω του δέρματος, στο σώμα. Εγκαύματα σε ποσοστό μικρότερο του 10% του σώματος, μπορούν να οδηγήσουν σε θάνατο -λόγω βλάβης στα νεφρά, το συκώτι και την καρδιά. Σοβαρά προβλήματα προκαλούνται και από την εισπνοή της ουσίας. Η τακτική έκθεση σε λευκό φώσφορο μπορεί να καταστρέψει τα οστά της γνάθου και να προκαλέσει σοβαρή βλάβη στους κόλπους και τις ρινικές οδούς.