ΠΕΡΙΗΓΗΘΗΚΑΜΕ ΣΤΙΣ 5 ΝΕΕΣ ΕΚΘΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΜΣΤ- ΑΠΟ ΤΟ “ΒΑΘΥ” ΚΡΑΤΟΣ ΜΕΧΡΙ ΤΟΝ ΗΧΟ ΕΝΟΣ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ

Νέα αρχή, καινούρια εποχή, δυναμική επανεκκίνηση. Ένα μουσείο πιο συμπεριληπτικό, πιο επισκέψιμο, ένα μουσείο που θα βοηθά το κοινό να ξεπερνά μέσω της Τέχνης οποιοδήποτε εμπόδιο. Με αυτές τις φράσεις η καλλιτεχνική διευθύντρια του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ), Κατερίνα Γρέγου, εγκαινίασε -εμφανώς συγκινημένη- το νέο Καλλιτεχνικό Πρόγραμμα του Μουσείου.

Εκεί, δίπλα στο πολύχρωμο Δέντρο της Πλατείας του Stephan Goldrajch, ένα δέντρο φτιαγμένο από 300 ανθρώπους διαφορετικών ηλικιών και κοινωνικών ομάδων που ζουν ή εργάζονται στις γειτονιές γύρω από το μουσείο, αλλά και ένοικοι σε οίκους ευγηρίας ή πρόσφυγες σε παρακείμενες δομές. Ένα δέντρο που θυμίζει τον παραδοσιακό Πλάτανο της Πλατείας των ελληνικών χωριών μας μίλησε για ακόμη μία φορά για το όραμά της και για τον πολιτικο-κοινωνικό προσανατολισμό του Μουσείου.

“Ως ΕΜΣΤ έχουμε την τύχη να έχουμε το Κράτος από πίσω, συνεπώς πρέπει να παίρνουμε θέση. Δεν μπορώ να δω την Τέχνη έξω από τον πολιτικό λόγο που πρέπει να αρθρώσει στην κοινωνία” είπε χαρακτηριστικά.

Νέα εποχή με κατάργηση της μόνιμης συλλογής

Η καινούρια εποχή του Μουσείου ξεκινά με βελτιώσεις στην έκθεση της συλλογής του. “Για την ώρα έγιναν μικρές παρεμβάσεις, ένας εξορθολογισμός και στο τέλος του χρόνου θα κατέβει η συλλογή. Καταργούμε τη μόνιμη συλλογή. Είμαστε ένας ζωντανός οργανισμός, θα βγάλουμε τα έργα από τις αποθήκες να αναπνεύσουν”, είπε χαρακτηριστικά .

Πιο συγκεκριμένα, η έκθεση της συλλογής, εν όψει της ριζικής της ανανέωσης στο τέλος του έτους και της ενσωμάτωσης σε αυτήν μέρους της δωρεάς έργων από τη Συλλογή Δ. Δασκαλόπουλου, έχει αποκτήσει μεγαλύτερη θεματική και μορφολογική συνοχή με επικεντρωμένες μετακινήσεις και αφαιρέσεις έργων.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον επίσης παρουσιάζει το γεγονός πως ο Δ. Δασκαλόπουλος εξασφάλισε αποκλειστική συνεργασία με την Tate Modern.

Για πρώτη φορά 7 εκθέσεις με εσωτερική συνάφεια, παραγωγής του ίδιου του μουσείου. Όπως έπρεπε να γίνει.

Ως προς το εκθεσιακό πρόγραμμα, για πρώτη φορά το ΕΜΣΤ διοργανώνει συγχρόνως εφτά περιοδικές εκθέσεις οι οποίες διαθέτουν εσωτερική συνάφεια και υπηρετούν την ευρύτερη παιδαγωγική, πολιτική και εννοιολογική αποστολή του Μουσείου.

Η μεγάλη έκθεση “Statecraft: Διαμορφώνοντας το κράτος”, η ατομική έκθεση του Έλληνα καλλιτέχνη της διασποράς Αντώνη Πίττα, “jaune, geel, gelb, yellow, πράξεις μοντερνισμού με τον Theo van Doesburg”, ο φωτογραφικός διάλογος της Ειρήνης Βουρλούμη “Στον ίδιο χώρο” με τον ζωγράφο Ανδρέα Βουρλούμη, η παρουσίαση της Jennifer Nelson, “Απόβλητα (Κληρονομιά)” και η παρουσίαση για πρώτη φορά στην Ελλάδα του πολυβραβευμένου καλλιτέχνη Lawrence Abu Hamdan πραγματεύουνται σημαντικά ζητήματα της σημερινής κοινωνικοπολιτικής συνθήκης, της μεταδημοκρατίας και της ανθρωποκαίνου, δημιουργώντας μια διαδρομή στοχασμού και ενσυνείδησης εντός του Μουσείου.

Επιπλέον, ενεργοποιούνται καινούργιες εκθεσιακές πρακτικές και δομές, όπως η διάθεση δύο Project Rooms εντός του Μουσείου, η εισαγωγή της ιδέας του Καλλιτέχνη εν δράσει (Artist at Work) και η διοργάνωση εκθέσεων εκτός του Μουσείου, υπό τον γενικό τίτλο Extra Muros, που ξεκινά με την έκθεση Αμαζόνιος του Δημήτρη Τσουμπλέκα.

Ας κάνουμε όμως μία νοερή περιήγηση στις 5 εκθέσεις που εγκαινιάστηκαν την Πέμπτη 16/6.

STATECRAFT – Διαμορφώνοντας το κράτος

Πρόκειται για την κεντρική και μεγαλύτερη έκθεση του Μουσείου, την οποία μάλιστα έχει επιμεληθεί η Κατερίνα Γρέγου, και διερευνά τους υποκείμενους μηχανισμούς στη διαμόρφωση του έθνους-κράτους, όπως το γνωρίζουμε σήμερα, καθώς και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει στον σημερινό παγκοσμιοποιημένο και δικτυωμένο κόσμο.

39 καλλιτέχνες – πολλοί από τους οποίους εκθέτουν για πρώτη φορά στην Ελλάδα- αποτυπώνουν ο καθένας με τον δικό του προσωπικό τρόπο την άποψή του για τα όρια της κρατικής εξουσίας και σκιαγραφούν τη νέα πολιτική πραγματικότητα που διαμορφώνεται στην Ευρώπη, αλλά και πέρα από αυτή.

Η πλειοψηφία των έργων κάνει σαφή νύξη στην άνοδο του εθνικισμού που αναζωπυρωμένος από την ευρωπαϊκή οικονομική κρίση, την άνοδο των ανισοτήτων, τη συρρίκνωση των κοινωνικών παροχών και τη μαζική μετανάστευση από τις εμπόλεμες ζώνες, τους αυταρχικούς ηγέτες, τη φτώχεια και την κλιματική αλλαγή, ενώ ο εθνικισμός του 21ου αιώνα απειλεί την ευρωπαϊκή συνοχή και δοκιμάζει τις σχέσεις μεταξύ των κρατών της ηπείρου.

Ενδεικτικά αναφέρουμε μερικά από τα έργα της έκθεσης Statecraft του ΕΜΣΤ.

Ένα άλλου τύπου αλεξίσφαιρο γιλέκο

Στο πλαίσιο της έκθεσης η καλλιτέχνις Ewa Axelrad χρησιμοποιεί για τα έργα της τη λέξη “Shtamah”, που στα πολωνικά εκφράζει αλληλεγγύη και μπορεί να μεταφραστεί ως “σχέση μεταξύ φίλων ή συντρόφων που βασίζεται στην αλληλοβοήθεια”. Η ετυμολογία της ανάγεται στη γερμανική λέξη der Stamm: η φυλή.

Το έργο της Ewa Axelrad επιχειρεί να αποκαλύψει τους μηχανισμούς που ωθούν τους ανθρώπους να συσπειρώνονται επιθετικά εναντίον άλλων που δεν ανήκουν στην ομάδα τους. Εκεί οι ηθικοί κώδικες επαναπροσδιορίζονται ή και αλλοιώνονται. Στο βίντεο Shtamah #1, ένα αλεξίσφαιρο γιλέκο απεικονίζεται σαν να ήταν μουσειακό έκθεμα ή ιερό κειμήλιο. Οι ράβδοι που τρυπούν το γιλέκο μοιάζουν με αυτές που χρησιμοποιεί η εγκληματολογική υπηρεσία για να υποδείξει τη διεύθυνση της βολής της σφαίρας. Ωστόσο, εδώ οι ράβδοι παραπέμπουν στο μαρτύριο του Αγίου Σεβαστιανού. Στο βίντεο ένας νεαρός άνδρας ψηλαφεί την πληγή στο γιλέκο, σαν άλλος Άπιστος Θωμάς.

Πορτρέτα για την κατασκευή ταυτότητας

Ένα ιδιαίτερο έργο στο πλαίσιο της έκθεσης “Statecraft: Διαμορφώνοντας το κράτος” είναι αυτό της Tanja Muravskaja με τίτλο “Ours”. Η καλλιτέχνις με το έργο της “σχολιάζει” θεματικές που αφορούν την εθνική ασφάλεια και τις δραστηριότητες εθνικής ταύτισης και αλληλεγγύης, όπως είναι ο προσκοπισμός. Στη σειρά Ours (Δικοί μας), 2018, τα υποκείμενα είναι στρατιώτες του ΝΑΤΟ και “θυγατέρες της πατρίδας”: νεαρά κορίτσια που έχουν διδαχθεί πατριωτικές αξίες καιέχουν λάβει εκπαίδευση για το πώς να αντιδράσουν σε περίπτωση που απειληθεί η ανεξαρτησία της Εσθονίας.

Τόσο οι στρατιώτες όσο και οι “θυγατέρες της πατρίδας” φορούν στολές και διδάσκονται στοιχεία εθνικής άμυνας, ωστόσο τα κορίτσια δεν εκπαιδεύονται στη χρήση όπλων, αλλά στην επιβίωση στη φύση και στην παροχή βοήθειας. Ο τίτλος “Ours” δείχνει πως η καλλιτέχνις τοποθετεί τα κορίτσια και τους στρατιώτες σε διάλογο, μειώνει την απόσταση μεταξύ τους και τους παρουσιάζει ως σύγχρονους ήρωες.

Μία παρέλαση παρρησίας

Την προσοχή μας κέντρισε στο πλαίσιο της έκθεσης Statecraft και το έργο “Casting Call (ανοιχτή οντισιόν), 2017-” της Ελένη Καμμά, ένα έργο καλλιτεχνικής έρευνας. Πρόκειται για μια πολυμεσική εγκατάσταση που διερευνά, μέσα από μια κωμική, εξεζητημένη προσέγγιση, την έννοια της παρρησίας, δηλαδή του θάρρους της γνώμης.

Η Ελένη Καμμά που ήταν παρούσα στην ξενάγησή μας, είπε πως την εγκατάσταση αυτή εμπνεύστηκε από τη διαδήλωση στο Πάρκο Γκεζί στην Κωνσταντινούπολη το 2013, όπου οι διαδηλωτές εξέφραζαν ανοιχτά τις απόψεις τους. Παράλληλα ανέφερε πως χρησιμοποιεί τεχνικές των επιτελεστικών τεχνών, σκηνοθετεί συμβάντα και οικειοποιείται εργαλεία από το θέατρο ώστε να διατυπώσει με τρόπο παιγνιώδη κρίσιμα ερωτήματα σχετικά με τους κανόνες που διέπουν την κοινή ζωή, τον ρόλο του δημόσιου χώρου και επίκαιρα ζητήματα που αφορούν την ελευθερία της έκφρασης και τη διακυβέρνηση στην Ευρώπη του σήμερα.

Η Καμμά περιγράφει αυτή τη διαδικασία ως “παρέλαση παρρησιαστικού θεάτρου”. Η παρέλαση αυτή είναι μια πολιτισμική αλληγορία της σύγχρονης Ευρώπης και παίρνει συχνά τη μορφή της επίκλησης προς μια αρχαία παρρησιαστική κοινότητα κωμικών. Πρόκειται για ένα επινοημένο θεατρικό είδος, όπου γεγονότα, δράσεις, επιτελέσεις σκηνοθετούνται και εκδραματίζονται από είκοσι πέντε διαφορετικούς τύπους χαρακτήρων που επιχειρούν να εκφράσουν θαρραλέα τις απόψεις τους μέσα από σκηνές υπερβολής, παραλογισμού και γέλιου, οι οποίες μπορούν να θεωρηθούν εργαλεία αντίστασης και συγχρόνως παιχνιδιού.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει και το έργο της Navine G. Khan-Dossos που βρίσκεται δίπλα στο έργο της Καμμά. Στο “No Such Organisation” (2018-2020) (Δεν υπάρχει τέτοιος οργανισμός), η καλλιτέχνις αποφάσισε να εικονοποιήσει τα άρθρα τα οποία δημοσιεύτηκαν στο ίντερνετ σχετικά με τη δολοφονία του Σαουδάραβα αντιφρονούντα Τζαμάλ Κασόγκι, το 2018. Το αποτέλεσμα είναι πολύ εντυπωσιακό!

Καρέκλες με κατόψεις φυλακών

Σε απόσταση αναπνοής από το έργο της Ελένης Καμμά βλέπουμε 7 εντυπωσιακές καρέκλες, που φωτίζονται από ψηλά, και μέσα από το κάθισμά τους απεικονίζονται στο πάτωμα 7 κατόψεις φυλακών της Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής. Πρόκειται για το έργο “Maison de Force” (Επανορθωτικό ίδρυμα, 1991) από τη συλλογή Δ. Δασκαλόπουλου.

Η καρέκλα μεσολαβεί μεταξύ του σώματος και του κτιρίου, ενώ η διαρρύθμιση της επίπλωσης εντός ενός δωματίου αντανακλά τις σχέσεις των ανθρώπων που κατοικούν στον συγκεκριμένο χώρο: ένα κοινοβούλιο, μια αίθουσα δικαστηρίου, μια σχολική αίθουσα ή μια φυλακή.

Τα αρχιτεκτονικά σχέδια των φυλακών προβάλλονται ως σκιές στο πάτωμα φέρνοντας στον νου τον τρόπο που οι κατόψεις των κτιρίων εντυπώνονται μέσα μας, καθώς τα χρησιμοποιούμε.

Allagi από το Μοναστηράκι

Το έργο του Βαγγέλη Βλάχου “1981 (Allagi)” έχει αγοραστεί για την ιδιωτική συλλογή του ΕΜΣΤ και ο ίδιος ο καλλιτέχνης μας είπε στο πλαίσιο της ξενάγησης ότι: “βασίζεται σε υλικό που βρέθηκε στο αρχείο της εφημερίδας ‘Ελεύθερος Κόσμος’ μία εφημερίδα ενεργή από το 1966 μέχρι τον Ιούνιο του 1992. Υλικό που καλύπτει ειδησεογραφικά το διάστημα από τον Οκτώβριο του 1981 μέχρι το κλείσιμο του εντύπου, τον Ιούνιο του 1982 μπήκε σε σειρά σαν ένα είδος ημερολογίου. Το βρήκα κλεισμένο σε τριάντα μεγάλες κούτες, τυχαία, στο Μοναστηράκι. Αρχειοθετήθηκε εκ νέου και προέκυψαν τρία πρότζεκτ, ένα από τα αυτά είναι η Allagi”.

Ο καλλιτέχνης καλεί τους θεατές να παρατηρήσουν μαζί του αυτό το φωτογραφικό αρχείο ως υλικό τεκμηρίωσης και αποτίμησης της πρώτης σοσιαλιστικής κυβέρνησης που σχηματίστηκε στην Ελλάδα, μετά την εκλογική νίκη του Πανελλήνιου Σοσιαλιστικού Κινήματος τον Οκτώβριο του 1981.

Αντώνης Πίττας, jaune, geel, gelb, yellow, πράξεις μοντερνισμού με τον Theo van Doesburg

Η δεύτερη από τις πέντε εκθέσεις του ΕΜΣΤ στην οποία ξεναγηθήκαμε είναι η έκθεση του Αντώνη Πίττα. Μια από τις πιο ενδιαφέρουσες του Μουσείου, καθώς εξετάζει την αποτυχία, την κατάρρευση και την ιστορικοποίηση των μοντερνιστικών ιδεωδών, σε συνάρτηση με το πολιτικό σκηνικό των ευρείας κλίμακας διαμαρτυριών του κινήματος των κίτρινων γιλέκων στη Γαλλία.

Ο Αντώνης Πίττας χρησιμοποιεί ανακλαστικό φύλλο σε κίτρινο χρώμα, για να αναπαραστήσει τις σιλουέτες των διαδηλωτών, της αστυνομίας και τις αλληλεπιδράσεις τους κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων. “Το υλικό λέγεται πρισματικό αντανακλαστικό αυτοκόλλητο και χρησιμοποιείται στις πινακίδες δημόσιου χώρου. Εννοιολογικά λοιπόν ένα κομμάτι αντιπροσωπεύει την ‘προστασία’ και ένα άλλο τον ‘έλεγχο’” μας είπε ο καλλιτέχνης στο πλαίσιο της ξενάγησης.

Τις τοποθετεί μπροστά από επιλεγμένα σχέδια του Theo van Doesburg, ιδρυτή του κινήματος De Stijl και έναν από τους πιο επιδραστικούς καλλιτέχνες στη σύγχρονη ευρωπαϊκή ιστορία της τέχνης.

Μην παραλείψετε να φωτογραφήσετε με φλας τα έργα πάνω στο ανακλαστικό φύλλο σε κίτρινο χρώμα. Θα εκπλαγείτε όταν θα δείτε το αποτέλεσμα στην τελική φωτογραφία…

Ο Αντώνης Πίττας μας μίλησε και για το έργο “Mecano”. “Έχουμε ένα σημαντικό ιστορικό έργο του Theo van Doesburg, το “Mecano”. Είναι είναι η αφορμή και από εκεί δανείζομαι τον τίτλο της έκθεσης. Είναι το κίντρινο, ένα από τα τέσσερα βασικά χρώματα από τις τέσσερις διαφορετικές εκδόσεις. Όσο ορθολογιστικά λειτουργεί με τη δουλειά του στο κομμάτι της αισθητικής ή της εικαστικής του γλώσσας τόσο ντανταϊστικά έρχεται και αποδομεί τη γλώσσα ως ποιητής“.

Μεγάλο ενδιαφέρον έχει και το έργο του βασισμένο σε φωτογραφίες που έβγαλε περπατώντας στην Champs-Élysées. “Τράβηξα φωτογραφίες από τις σπασμένες βιτρίνες των πολύ ακριβών καταστημάτων. Όταν ο θεατής φωτογραφίσει με φλας την επιφάνεια του έργου βλέπει κάτι διαφορετικό και τότε ενεργοποιείται η εικόνα. Αυτό που ζητώ από τον θεατή είναι να επανεργοποιήσει την εμπειρία που είχα εγώ εκείνη τη στιγμή. Να γίνει αυτόπτης μάρτυρας μιας πράξης, μίας στιγμής” μας είπε.

Ειρήνη Βουρλούμη: Στον ίδιο χώρο. Ένας φωτογραφικός διάλογος με τον ζωγράφο Ανδρέα Βουρλούμη

Πρόκειται για ένα συγκινητικό καλλιτεχνικό διάλογο της φωτογράφου Ειρήνης Βουρλούμη (γενν. 1975) με το ζωγραφικό έργο του παππού της Ανδρέα Βουρλούμη (1910–1999). Η Ειρήνη Βουρλούμη παραθέτει δικές της φωτογραφίες, τραβηγμένες με κινητό τηλέφωνο κατά τις περιπλανήσεις της στην πόλη της Αθήνας – ένας φόρος τιμής δίπλα σε έργα που έκανε ο Ανδρέας Βουρλούμης πάνω από μισό αιώνα πριν: ζωγραφικούς πίνακες, υδατογραφίες, σχέδια και ποιήματα.

Είναι η ολοκλήρωση ενός εγχειρήματος που ξεκίνησε το 2014, στο πλαίσιο του οποίου η Ειρήνη Βουρλούμη “αναζήτησε” την ουσιαστική σχέση της με τον παππού της, συνειδητοποιώντας σε κάποια φάση της ζωής της το πόσο πολύ την έχει επηρεάσει.

Τα μέσα διαφέρουν, αλλά ο σκοπός είναι κοινός. Μέσα από τον συσχετισμό των εικόνων η φωτογράφος δημιουργεί γέφυρες μεταξύ της μεταπολεμικής Αθήνας, όπως την αποτύπωσε στα γρήγορα σχέδιά του ένας ιστορικής σημασίας ζωγράφος, και της ίδιας πόλης σήμερα, όπως την καταγράφει η ίδια στις δικές τις περιπλανήσεις.

Από τις εικόνες αυτές αναδύεται ο διαχρονικός χαρακτήρας της πόλης, από την αρχιτεκτονική και το τοπίο ως τη ζωή των κατοίκων της, αλλά και μια εναλλακτική γενεαλογία απεικόνισης του αστικού τοπίου. Στην έκθεση βλέπουμε ζεύγη ή τριάδες εικόνων, άλλοτε σε αυθαίρετη σχέση μεταξύ τους και άλλοτε σε πολύ συγκεκριμένη αναλογία.

Jennifer Nelson – Πώς τα σκουπίδια ενός έτους γίνονται αντικείμενο μελέτης και τελικά… ένδυμα συνειδητοποίησης

Η καλλιτέχνις Jennifer Nelson ξεκίνησε να συγκεντρώνει τα σκουπίδια της οικογένειάς της το 2021, μέσα στην πανδημία. Μία ημέρα ο γιος της άνοιξε διερευνητικά τα συρτάρια του σπιτιού τους για να ανακαλύψει ότι ήταν γεμάτα με πλαστικά αντικείμενα. Αυτό την παρακίνησε να σκεφτεί πιο σφαιρικά τα “προϊόντα” που ανυποψίαστοι βάζουμε στο σπίτι μας και που τελικά μπορεί να “απειλούν’ την υγεία μας, αλλά και τη βιωσιμότητα του πλανήτη.

Όλο το 2021 μάζευε τις χρησιμοποιημένες συσκευασίες και τα στέρεα απόβλητα της οικογένειάς της. Στο τέλος, ο όγκος και η μάζα των σκουπιδιών, που συνέλεξε, ξεπέρασαν κατά πολύ τον όγκο και το βάρος της ίδιας! Από τον Ιούνιο έως τον Σεπτέμβριο του 2022 η Nelson θα βρίσκεται τις ώρες που λειτουργεί το Μουσείο στον χώρο του Project Room ΙΙ του ΕΜΣΤ και θα επεξεργάζεται “γλυπτικά” το υλικό αυτό μπροστά στο κοινό, φτιάχνοντας με τα σκουπίδια και τα οικογενειακά απόβλητα, διάφορες μορφές.

“Κάνουμε έρευνα για τα υλικά, που καταλήγουν, τόσο από χημικής πλευράς όσο και βιολογικά, στο σώμα μας. Διερευνούμε άρθρα τα οποία αναφέρουν ότι υλικά με τα οποία ερχόμαστε σε επαφή και μας έλεγαν ότι είναι ασφαλή, δεν είναι τελικά. Όχι μόνο τα πλαστικά, αλλά και από αλουμίνιο ή χαρτί” μας είπε στο πλαίσιο της ξενάγησης για το έργο της στο ΕΜΣΤ.

Το έργο “Απόβλητα (Κληρονομιά)” (“Waste / Inheritance. Α Public Negotiation with the Repressed” είναι μία σύνθετη μελέτη πάνω στο τι αγοράζουμε, τι πετάμε και πάνω στις ευθύνες μας. “Έχουμε τις καλύτερες προθέσεις να χρησιμοποιούμε τα σωστά υλικά στο σπίτι μας, αλλά δεν το κάνουμε τελικά. Μικρο-πλαστικό βρέθηκε ακόμα και μέσα σε θαλάσσιους οργανισμούς” μας είπε παρουσιάζοντας το έργο, το οποίο είναι εν εξελίξει.

Τελικά ο στόχος της Jennifer Nelson είναι τα αντικείμενα που έχουν συγκεντρωθεί από τα απορρίμματα της οικογένειας να πεπιεστούν και να γίνουν ένδυμα το οποίο θα αποπειραθεί να … φορέσει στο τέλος της έκθεσης. Μία περφόρμανς για το βάρος που φέρουμε στους ώμους μας από τον τρόπο της ζωής μας.

O “Ηχητικός Ντετέκτιβ” Abu Hamdan – Πώς μπορεί ο ήχος να βοηθήσει στη διαλεύκανση εγκλημάτων;

Το έργο του Lawrence Abu Hamdan, που γεννήθηκε στην Ιορδανία αλλά ζει και εργάζεται στη Βηρυτό, παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα και έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον, καθώς εξερευνά την πολιτική επίδραση της ακρόασης και του ήχου στα ανθρώπινα δικαιώματα και τον νόμο.

Ο καλλιτέχνης μάλιστα έχει συνεργαστεί με την ερευνητική ομάδα Forensic Architecture, που εδρεύει στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου και χρησιμοποιεί αρχιτεκτονικές τεχνικές και τεχνολογίες για τη διερεύνηση περιπτώσεων κρατικής βίας και παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε όλο τον κόσμο. Η ομάδα θυμίζουμε είχε εμπλακεί για να συνδράμει στην υπόθεση της δολοφονίας του Παύλου Φύσσα, αλλά και με τα ευρήματά της στη δολοφονία του Ζακ Κωστόπουλου.

Ο Abu Hamdan έχει συνεργαστεί μαζί τους σε διάφορες υποθέσεις, εστιάζοντας στον ήχο. Οι ηχητικές έρευνες του καλλιτέχνη έχουν χρησιμοποιηθεί ως αποδεικτικά στοιχεία στο Δικαστήριο Ασύλου και Μετανάστευσης του Ηνωμένου Βασιλείου, καθώς και για την υποστήριξη οργανώσεων όπως η Διεθνής Αμνηστία.

Ένα από τα δύο έργα του που λέγεται “Rubber coated bullets” αναφέρεται στην υπόθεση δολοφονίας δύο Παλαιστινίων εφήβων από την ισραηλινή αστυνομία σε επεισόδια στη δυτική όχθη. Η αστυνομία ισχυριζόταν ότι είχε πυροβολήσει με σφαίρες από καουτσούκ και ότι δεν σκότωσε τους έφηβους.Ο Abu Hamdan αναλύοντας τα ηχητικά ντοκουμέντα από κάμερες κατάλαβε ότι αυτό δεν θα μπορούσε να είναι καουτσούκ. Επειδή δεν έγινε ποτέ δίκη, το βίντεο αυτό έχει τη μορφή μιας πλασματικής δίκης, σαν να υπάρχει δικαστής σαν να υπάρχουν μάρτυρες. Όλοι μιλούν, αλλά το μόνο πράγμα που ακούγεται είναι ο ηχομονωμένος θάλαμος μιας εγκατάστασης που κάνουν βαλλιστικές δοκιμές.

Στο άλλο έργο του είναι ο ίδιος μέσα σε ένα ηχομονωμένο στούντιο ραδιοφώνου και μιλάει για τρεις υποθέσεις ποινικές, που η ετυμηγορία τους βασίστηκε σε μαρτυρίες που ήταν “πίσω από την πόρτα”. Η πιο γνωστή είναι η υπόθεση του Νοτιοαφρικανού Παραολυμπιονίκη Όσκαρ Πιστόριους που δολοφόνησε τη σύντροφό του και οι μόνες μαρτυρίες ακούγοντας πίσω από την… πόρτα. Πώς μπορεί ο ήχος να μας βοηθήσει στη διαλεύκανση εγκλημάτων;

Ο Lawrence Abu Hamdan, μεταξύ άλλων, έχει κερδίσει το Βραβείο Turner το 2019 και έχει συμμετάσχει σε δεκάδες μεγάλες εκθέσεις και διοργανώσεις διεθνώς, όπως η Μπιενάλε της Βενετίας και του Σίδνεϊ. Έργα του βρίσκονται στις συλλογές του MoMA, του Μουσείου Guggenheim, του Centre Pompidou και της Tate Modern.

*”Statecraft: Διαμορφώνοντας το κράτος” / Συμμετέχοντες καλλιτέχνες: Bani Abidi | Ewa Axelrad | Μαρία Βαρελά | Zanny Begg & Oliver Ressler | Βαγγέλης Βλάχος | Ειρήνη Βουρλούμη | Loulou Cherinet | Liu Chuang | Γιώργος Γύζης | Katya Ev | Köken Ergun | Marta Górnicka | Ivan Grubanov | Lise Harlev | Femke Herregraven | Ελένη Καμμά | Navine G. Khan-Dossos | Thomas Kilpper | Szabolcs KissPál | Πάνος Κοκκινιάς | Stéphanie Lagarde | Langlands & Bell | Ella Littwitz | Thomas Locher | Cristina Lucas | Tanja Muravskaja | Marina Naprushkina | Kristina Norman | Daniela Ortiz | Trevor Paglen | Αντώνης Πίττας | Jaanus Samma | Larissa Sansour | Jonas Staal | Αναστάσης Στρατάκης | Sasha Streshna | Αλέξης Φιδετζής