ΠΟΙΟΣ “ΑΝΑΒΕΙ” ΤΑ ΦΩΤΑ ΣΤΗ ΣΚΗΝΗ;

Η Jennifer Tipton (Τζένιφερ Τίπτον) είναι μία από τις μεγαλύτερες εκπροσώπους στην Τέχνη του φωτισμού. Ο φωτισμός της για το θέατρο, τις συναυλίες, την όπερα και τον χορό είναι τόσο θρυλικός που πλέον ανήκει στα λίγα ονόματα που έχει γνωρίσει την απόλυτη αποδοχή από όλους.

Δούλεψε χρόνια με τον Paul Taylor και ακολούθως με την Paul Taylor Dance Company, ενώ έχει συνεργαστεί με χορογράφους όπως ο Μιχαήλ Μπαρίσνικοφ, Τζίρι Κίλιαν, Ντάνα Ράιτζ, Τζερόμ Ρόμπινς, Πολ Τέιλορ, ενώ έχει τιμηθεί με πάρα πολλά διεθνή βραβεία φωτισμού- ανάμεσά τους και δύο Tony. Η δουλειά της έχει εμπνεύσει πολλούς νεότερους φωτιστές, ενώ και η ίδια δε σταματά να μεταλαμπαδεύει τη γνώση και την εμπειρία της στους νεώτερους (επί 40 χρόνια δίδασκε την Τέχνη του φωτισμού στο Yale School of Drama).

Κάθεται στο σκοτάδι και δημιουργεί τη δική της ηλιαχτίδα…

“Κάθομαι στο σκοτάδι και δημιουργώ τη δική μου ηλιαχτίδα”, της αρέσει να λέει, ενώ σε συνέντευξή της έχει δηλώσει πως “αισθάνομαι ότι το φως είναι σαν τη μουσική. Με κάποιο αφηρημένο, συναισθηματικό, μη γνωστικό, μη λογοτεχνικό τρόπο, μας κάνει να νιώθουμε, να βλέπουμε, να σκεφτόμαστε, χωρίς να ξέρουμε ακριβώς πώς και γιατί” και από τις λέξεις της αυτές καταλαβαίνεις πως η γυναίκα αυτή από το 1958 που αποφοίτησε από το πανεπιστήμιο του Cornell είχε δει στον φωτισμό κάτι που οι άλλοι δεν έβλεπαν.

H πόλη της Αθήνας από τις 26 έως και τις 28 Μαΐου θα γεμίσει με τέχνη καλλιτεχνικές σκηνές, γκαλερί, αλλά και δημόσιους χώρους για μια ολόκληρη εβδομάδα στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Τεχνών της Rolex του διάσημου προγράμματος υποτροφιών που στόχο έχει να τιμήσει την αριστεία και να συνεισφέρει στη συνέχιση της καλλιτεχνικής κληρονομιάς, δημιουργώντας έναν σύνδεσμο ανάμεσα στο παρελθόν, το παρόν και το μέλλον.

Η Rolex επέλεξε την Αθήνα ως τον απόλυτο πολιτιστικό προορισμό για την επέτειο αυτή των 20 ετών του προγράμματος και συνεργάζεται με ελληνικούς φορείς, δημόσιους και ιδιωτικούς και με διακεκριμένους Έλληνες επαγγελματίες του χώρου, για να οργανώσει ένα Φεστιβάλ Τεχνών και ένα προ-φεστιβάλ που θα γεμίσει την πρωτεύουσα (από το Ωδείο Αθηνών και το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης μέχρι το Μέγαρο και το Μουσείο Μπενάκη) με περισσότερες από 30 εκδηλώσεις: παραστάσεις θεάτρου και χορού, συναυλίες, εκθέσεις, προβολές, αναγνώσεις από ταλαντούχους καλλιτέχνες και δημιουργούς απ’ όλο τον κόσμο προβάλλοντας μια γενιά από εξαιρετικούς διεθνείς καλλιτέχνες που έχουν προωθήσει το έργο τους.

Ο νευραλγικός ρόλος του μέντορα

Η Jennifer Tipton συμμετείχε στο πρόγραμμα Rolex Mentor and Protégé Arts Initiative ως μέντορας του νεαρού Μεξικανού καλλιτέχνη Sebastián Solórzano Rodríguez (Σεμπαστιάν Σολόρζανο Ροντρίγκες). Ο Rodríguez εστιάζει τη δουλειά του στον σχεδιασμό φωτισμού, τις παραστατικές τέχνες και τον πειραματικό κινηματογράφο. Έκανε τους πρώτους του πειραματισμούς με το φως το 2008 και από το 2015 πραγματοποιεί έρευνα στον σχεδιασμό φωτισμού ως πρακτική χορογραφίας, με την αφαίρεση, τον ερωτισμό και τη μαγεία ως θέματα τα οποία επανέρχονται στην καλλιτεχνική του γλώσσα.

Παρατηρώντας το έργο της θρυλικής αυτής καλλιτέχνιδας, ο Rodríguez βίωσε το πλήρες φάσμα της μοναδικής ικανότητας του φωτισμού να ενοποιεί και να διευκρινίζει τις εκφραστικές τέχνες. Ο ταλαντούχος αυτός καλλιτέχνης θα μοιραστεί με το ελληνικό κοινό το Σάββατο 27 Μαΐου στο Ωδείο Αθηνών, μια ζωντανή παράσταση του σόλο έργου του [÷] v.0.8 : Boléro, ειδικά προσαρμοσμένο στο χώρο Εγκαταστάσεων στον Πολυχώρο Ω2. Χρησιμοποιώντας αποκλειστικά το φως, τη σκιά και τον ήχο της αναπνοής του, ο καλλιτέχνης δημιουργεί μια δραματική ατμόσφαιρα που περιβάλλει το κοινό.

Ο φωτισμός τότε και τώρα…

Η Jennifer Tipton μιλά στο NEWS 24/7 για τη σπουδαιότητα της Τέχνης του φωτισμού λέγοντας πως “ο φωτισμός είναι αυτός που αναδεικνύει και καθορίζει το στυλ του έργου που φωτίζεται, μεταξύ πολλών άλλων πραγμάτων”.

Και συνεχίζει “η επιθυμία μου πάντα ήταν να έχει ο φωτισμός τη θέση που πρέπει στον κόσμο του θεάτρου, καθώς είναι μία Τέχνη. Ωστόσο, αυτό δεν επιτεύχθηκε. Ακόμα και σήμερα, θεωρείται από τους περισσότερους ως κάτι που επιτελείται από έναν τεχνικό. Υπάρχουν μερικοί – πιθανότατα περισσότεροι από ό,τι όταν ξεκίνησα – άνθρωποι που θεωρούν τον φωτισμό Τέχνη, αλλά δυστυχώς δεν είναι πολλοί”.

Έχουν σημειωθεί αλλαγές στον χώρο του φωτισμού από το 1969 που έκανε τον πρώτο της φωτισμό; “Με το πέρασμα του χρόνου έχουν σημειωθεί πολλές αλλαγές στο χώρο από τότε που ξεκίνησα. Τα πρώτα χρόνια χρησιμοποιούσαμε χειροκίνητους ρυθμιστές (ντίμερ) και δεν μπορούσα να στήσω σκηνές με αλλαγές φωτισμού να διαρκούν πάνω από 30 δευτερόλεπτα. Σήμερα τα πάντα ελέγχονται από τις κονσόλες, από υπολογιστές δηλαδή και αυτό έχει αλλάξει για πάντα τον τρόπο της δουλειάς μας. Πολύ σημαντικό είναι επίσης το γεγονός πως πλέον τα φώτα δεν ανεβάζουν υψηλές θερμοκρασίες και έχουν μεγαλύτερη διάρκεια ζωή” απαντά η Tipton.

Από τις μέχρι τώρα συνεργασίες της ξεχωρίζει “αυτή με τον Paul Taylor και μετά τον θάνατό του η συνεργασία μου με την ομάδα του ήταν ένας από τους σημαντικότερους σταθμούς της καριέρας μου. Έμαθα επίσης πολλά από τη συνεργασία μου με την Twyla Tharp, τον Mike Nichols, τον Jerome Robbins, ανάμεσα σε πολλούς άλλους”.

Πού συναντιέται η αριστεία με την ευτυχία

Πώς αισθάνεται που είναι μέρος της κοινότητας της Rolex; Η Jennifer Tipton απαντά πως “Η Rolex μου επιτρέπει να είμαι μέρος μιας κοινότητας καλλιτεχνών που είναι μεγαλύτερη από αυτή του θεάτρου. Είμαι εξαιρετικά χαρούμενη και περήφανη που είμαι μέρος της κοινότητας αυτής. Και όχι, δεν φοβήθηκα ποτέ μήπως ταυτιστώ με το προϊόν”.

Ο Sebastián Solórzano Rodríguez προσθέτει στο NEWS 24/7 πως “το πρόγραμμα έχει διαμορφωθεί με τέτοιο τρόπο, ώστε προτεραιότητά του να είναι η αποτελεσματικότητα αυτού του mentorship μέσα σε ένα πλαίσιο ελευθερίας. Όλα αυτά δίνουν την αίσθηση ότι η Rolex είναι ο ενδιάμεσος που διευκολύνει όχι το επίκεντρο. Νομίζω ότι κάτι άλλο επιτυχημένο στον σχεδιασμό του προγράμματος είναι ότι οι καλλιτέχνες ταυτίζονται περισσότερο με το πρόγραμμα αυτό παρά με το εμπορικό προϊόν αυτό καθαυτό. Μετά το πέρας του mentorship η κοινή εμπειρία με πρώην μέντορες και προτεινόμενους κατά τη διάρκεια των Σαββατοκύριακων Τεχνών προσφέρει μια ωραία ευκαιρία για δημιουργική και προσωπική σύνδεση με μεγάλους καλλιτέχνες”.

To mentorship με τον Sebastián Solórzano Rodríguez ήταν εξαιρετική εμπειρία και για την ίδια την Tipton. “Η πιο δυνατή στιγμή για μένα ήταν όταν πήγα στο Μεξικό και είχα την ευκαιρία να δω το έργο του Sebastian” .

Δική του πιο σημαντική στιγμή από το mentorship αυτό; “Βλέποντάς το τώρα από την απόσταση, ολόκληρη αυτή η εμπειρία ήταν πορεία ανακάλυψης της δύναμης του μη εμφανούς, ακόμη και κάτι υποτιμημένου. Η σχέση μας ήταν σαν μία πλεύση μέσα σε μία ήρεμη λίμνη, μία πλεύση γεμάτη άνετες σιωπές και χαρούμενη σκέψη. Μπορώ να ανακαλέσω τώρα, το τελευταίο μας κοινό ταξίδι, όπου η Jennifer φώτιζε ένα σόλο πιάνο συναυλίας.

Ο κομψός και ακριβής συγχρονισμός αισθητικής και χρώματος ήταν πραγματικά απίστευτος, μιλάμε για τη δημιουργία ενός zen τοπίου που δημιουργούσε μία μοναδική ένταση. Στο ίδιο ταξίδι, σε μία συζήτησή μας κατά τη διάρκεια ενός γεύματος μου έδωσε την τελική ώθηση να πιστέψω στην καλλιτεχνική μου πορεία. Διατηρώ τις αναμνήσεις όλης αυτής της συνάντησης με αγάπη και ευγνωμοσύνη, αλλά αυτή η τελευταία επαφή ήταν πραγματικά ξεχωριστή.”

Δύο από τις βασικές αξίες της Rolex είναι η υποστήριξη της καλλιτεχνικής αριστείας και η ενθάρρυνση της μετάδοσης των γνώσεων στις μελλοντικές γενιές. Πώς υιοθετείτε αυτές τις ιδέες;

Η Jennifer Tipton απαντά “καταρχάς, το έργο μου αφορά τη δημιουργία τέχνης και πάντα αξιολογώ την κατάσταση υπό αυτή την οπτική. Κατά την επιλογή των δραστηριοτήτων μου, έχω λάβει υπόψη μου την ποιότητα του έργου που ζητείται και όχι τα χρήματα, τη φήμη ή την επιτυχία. Δίδαξα την τέχνη του φωτισμού στο Yale School of Design για 40 χρόνια και είμαι απολύτως αφοσιωμένη στο να μεταδώσω στις νεότερες γενιές τις γνώσεις μου ώστε να εξελιχθούν στην Τέχνη του φωτισμού”.

Ο Sebastián Solórzano Rodríguez από την πλευρά του αναφέρει πως “η ιδέα της αριστείας είναι για μένα παρόμοια με την ιδέα της ευτυχίας. Είναι μια όαση που πάντα βρίσκεται μπροστά σου. Προχωράς προς αυτήν διαρκώς, δεν αποτελεί έναν τόπος όπου μπορείς πραγματικά να μείνεις. Αλλά καθώς συνεχίζεις να την ακολουθείς, αποκτάς τα εργαλεία και τη γνώση για να περπατάς καλύτερα με τον δικό σου τρόπο. Η μετάδοση αυτή και η λήψη γνώσης είναι μέρος της καλλιτεχνικής πρακτικής και είναι καίρια για να βρει κανείς τον δρόμο του περπατήματος. Μου αρέσει να τοποθετούμαι και στις δύο πλευρές της διαδικασίας μετάδοσης με τους καλλιτέχνες με τους οποίους συνεργάζομαι και με τους ανθρώπους που είχα την ευκαιρία να μεντορεύσω.

Η επαφή του με την Jennifer Tipton ανανέωσε/ εμπλούτισε τα εργαλεία του σαν καλλιτέχνη; “Ο χρόνος που πέρασα παρακολουθώντας το έργο της Jennifer σε διάφορες παραγωγές μουσικής, χορού, θεάτρου και όπερας σε μερικές πόλεις της Ευρώπης και των ΗΠΑ, μου έδωσε την ευκαιρία να εμβαθύνω στην καλλιτεχνική χρήση του φωτός και τη δύναμη που αυτό έχει να καθοδηγεί τα μάτια του κοινού στον χρόνο και τον χώρο, επηρεάζοντας άμεσα τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνονται τις σκηνές τόσο συνειδητά όσο και υποσυνείδητα. Όλο αυτό με βοήθησε να συνειδητοποιήσω πως τελικά ο φωτισμός είναι μια μορφή σύνθεσης. Ακολούθως η δουλειά μου ως σχεδιαστής φωτισμού και καλλιτέχνης έχει επηρεαστεί άμεσα από την εξερεύνηση των επιπτώσεων αυτής της ανακάλυψης”.

Διάβασα την δήλωσή σας ότι αυτο το mentoship “‘άλλαξε τη ζωή σας για πάντα”. Τι εννοούσατε με αυτό; Πώς η μελέτη σας στον φωτισμό αναζωογόνησε την αντίληψή σας ως σκηνοθέτης; “Το γεγονός πως η Jennifer με επέλεξε γι’ αυτό το πρόγραμμα αναβάθμισε αυτόματα την επαγγελματική μου καριέρα ως φωτιστή και μου παρείχε πολύτιμες εμπειρίες ζωής που διαφορετικά δεν θα μπορούσα ούτε καν να φανταστώ και μάλιστα σε μια δύσκολη στιγμή της ζωής μου που είχα καταρρεύσει ψυχολογικά. Η επιρροή της ήταν τόσο μεγάλη που συντελέστηκε μέσα μου μια αλλαγή : απέκτησα αυτοπεποίθηση ώστε να διαμορφώσω τη δική μου καλλιτεχνική έρευνα, η οποία εμβάθυνε στην κεντρική έννοια του φωτισμού ως χορογραφική πρακτική. Ξεκίνησα δημιουργώντας αφηρημένες μη ανθρώπινες παραστάσεις όπου το φως και οι αυτοματοποιημένοι οπτικοί μηχανισμοί ήταν οι χορευτές, και πρόσφατα τοποθέτησα το σώμα μου να κινείται μαζί με τα φώτα σε πολύ προσωπικές παραστάσεις μου”.

Φεστιβάλ Τεχνών Rolex
26-28 Μαϊου