ΠΩΣ ΦΤΙΑΧΝΕΙΣ ΔΥΟ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΣΤΟ ΠΕΔΙΟΝ ΤΟΥ ΑΡΕΩΣ; ΟΙ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ ΤΩΝ ΕΠΙΒΛΗΤΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ ΜΑΣ ΕΞΗΓΟΥΝ
Δύο μεγάλα ουράνια… πλάσματα φωτίζουν την Αθήνα κάθε βράδυ και ρωτήσαμε τους δημιουργούς τους να μας βάλουν στον κόσμο των "πλανητών" τους.
Ένας επιβλητικός πορφυρός πλανήτης ύψους 20 μέτρων στο πλάτωμα Οικονομίδη, κι ένα ρομαντικό τεχνητό φεγγάρι από ακτίνες laser που υψώνεται στα 70 μέτρα πάνω από το Πεδίον του Άρεως στον χώρο του αγάλματος της θεάς Αθηνάς.
Ο λόγος για το “Divided” του Ισπανού καλλιτέχνη SpY, μία τεράστια, φωτεινή σφαίρα με έντονο κόκκινο χρώμα, χωρισμένη σε δύο μέρη και στηριζόμενη από σκαλωσιά ύψους 25 μέτρων και το “Another moon” των Kimchi and Chips που αποτελείται από 40 ηλιακούς πύργους που συλλέγουν ηλιακή ενέργεια κατά τη διάρκεια της ημέρας και τη νύχτα την “επιστρέφουν” στον ουρανό, δημιουργώντας ένα δεύτερο φεγγάρι.
Είναι τα δύο πιο εντυπωσιακά και ενδιαφέροντα έργα της έκθεσης “Plásmata: Bodies, Dreams, and Data” που λαμβάνει χώρα στο Πεδίον του Άρεως και αποτελείται από 25 διεθνή έργα μεγάλων διαστάσεων, ενώ νέες αναθέσεις, περισσότερα από 250 τετραγωνικά μέτρα έργων LED, βίντεο, διαδραστικές εγκαταστάσεις, 3D scanning, γλυπτά, φωτιστικές εγκαταστάσεις, mapping, ψηφιακές ταινίες και animation αποτυπώνουν τον τρόπο που επιβιώνουμε μέσα σε ένα ψηφιακό περιβάλλον, που βλέπουμε τον εαυτό μας μέσα από την αντανάκλαση που εμείς οι ίδιοι δημιουργούμε, σε γνωστές διαδρομές, αλλά και στα πιο απρόσμενα σημεία του πάρκου.
Δύο κόκκινα ημισφαίρια κι ένας διάδρομος
Στο Divided, oι θεατές μπορούν να διασχίσουν τον γεμάτο φως διάδρομο εντός του έργου, με αποτέλεσμα να γίνουν και οι ίδιοι μέρος της καλλιτεχνικής εγκατάστασης και να αναζητήσουν τη δική τους, προσωπική και συλλογική εμπειρία.
“Το έργο αυτό είναι ένας μεταφορικός τρόπος προκειμένου να απεικονίσω τον κόσμο μας, τον τόπο δηλαδή που ζούμε όλοι. Στόχος μου; Να “μεταφέρω” ένα μήνυμα για τον ρόλο που παίζει η ανθρώπινη δραστηριότητα στον πλανήτη μας, αλλά και για τον τρόπο που σχετιζόμαστε εμείς οι άνθρωποι μεταξύ μας” αναφέρει στο Magazine o SpY.
Το έργο αυτό θέλει συμβολικά να “μεταφέρει” ένα μήνυμα επικοινωνίας.
Και συνεχίζει εξηγώντας μας τη λογική που κρύβεται πίσω από το Divided “με την απεικόνιση μιας διαιρεμένης γης, θέλησα να δημιουργήσω τη δική μου εκδοχή για τις μεταξύ μας διαχωριστικές γραμμές και για το πώς θα μπορούσαν αυτές να γίνουν κατανοητές όχι ως μια μορφή διαχωρισμού, αλλά ως μία μορφή συμπληρωματικότητας.
Αυτό δεν είναι απλό να το καταλάβει κανείς κοιτώντας το έργο. Αν ωστόσο “αγνοήσει” αυτήν την εκ πρώτης όψεως αμοιβαία απόρριψη που αυτό αποπνέει, θα δει πως οι ιδιότητες του ενός στοιχείου δίνουν έμφαση στις ιδιότητες του άλλου”.
Τι είναι όμως αυτό που ιντριγκάρει περισσότερο τον Spy;
Ο ίδιος ομολογεί πως “με ενδιαφέρει πολύ να κατανοήσω και να εργαστώ πάνω στη σύγχρονη ανθρώπινη συμπεριφορά, λαμβάνοντας υπόψη αυτή τη νέα ψηφιακή τάξη που “αφυδατώνει” τα πάντα από το ανθρώπινο τους στοιχείο και που μετατρέπει τα ανθρώπινα συναισθήματα σε κομμάτια ενός ψηφιακού κώδικα.
Οι αλγόριθμοι έχουν καταλάβει πολλές πτυχές της ζωής μας. Διάφορα εργαλεία πρόβλεψης των “επιθυμιών” μας που λειτουργούν μέσω της τεχνητής νοημοσύνης, μπορεί να είναι ευεργετικά σε τομείς όπως οι επικοινωνίες, η έρευνα, η ιατρική ή η τέχνη, αλλά την ίδια στιγμή απειλούν τον ίδιο τον αυτοπροσδιορισμό μας, όταν χρησιμοποιούνται με ανήθικο τρόπο.
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και οι διαφημίσεις χρησιμοποιούν αυτόν τον μηχανισμό “πρόβλεψης” για να τραβήξουν την προσοχή μας και μας αφήνουν έκθετους σε ένα τσουνάμι πληροφοριών δημιουργώντας μας την αίσθηση πως διαρκώς χάνουμε κάτι. Έτσι, παρασυρόμαστε σε αυτές τις πληροφορίες, εξαντλούμαστε και δεν έχουμε αρκετό χρόνο μερικές φορές ούτε για να σκεφτούμε τι πραγματικά θέλουμε.
Ο τρόπος που αλληλεπιδρούν οι άνθρωποι σήμερα έχει αλλάξει δραματικά λόγω αυτής της νέας πραγματικότητας. Δεν μας ενδιαφέρει πλέον τίποτα άλλο, παρά οι πληροφορίες και τα δεδομένα. Όπου παλιά υπήρχε συγκέντρωση, τώρα κυριαρχεί η διάσπαση προσοχής και τη θέση του υγιούς προβληματισμού την κατέλαβε μία αυτόματη/αντανακλαστική αντίδραση. Και, ακόμα πιο σημαντικό, η αντιπαράθεση και η απομόνωση έχουν πάρει τη θέση της ενσυναίσθησης”.
Στόχος του;
“Με αυτό το έργο θέλω να χαρίσω στον επισκέπτη μία ευκαιρία να ξεφύγει από τη νέα πραγματικότητα και να βιώσει ψυχή τε και σώματι με μια πραγματική εμπειρία ζωής, να αδράξει την ευκαιρία να προβληματιστεί. Και, όπως ανέφερα παραπάνω, το έργο αυτό θέλει συμβολικά να “μεταφέρει” ένα μήνυμα επικοινωνίας. Η νέα ψηφιακή πραγματικότητα μπορεί να διευρύνει το χάσμα μεταξύ όλων μας, αλλά εξακολουθούμε να είμαστε μέρος ενός μοναδικού όντος. Αλληλοσυμπληρωνόμαστε και αυτό κάνει τον καθένα μας κάτι πολύ περισσότερο από ένα μόνο άτομο.
Στόχος μου είναι να απευθυνθώ στο κοινό με άμεσο τρόπο ώστε να δημιουργήσω κάποιου είδους διάλογο και προβληματισμό. Θέλω να παρέμβω στον θεατή ως ενεργό υποκείμενο, όχι ως παθητικό. Από αυτή την άποψη, ο δημόσιος χώρος είναι το ιδανικό περιβάλλον για τη δουλειά μου”, επισημαίνει.
Θέλω να παρέμβω στον θεατή ως ενεργό υποκείμενο, όχι ως παθητικό. Από αυτή την άποψη, ο δημόσιος χώρος είναι το ιδανικό περιβάλλον για τη δουλειά μου
“Σήμερα, φαίνεται πως όλα πρέπει να αγοράζονται και να πωλούνται. Όλα πρέπει να είναι μια εμπειρία που ταιριάζει σε μια συγκεκριμένη προγραμματισμένη ώρα, πρέπει να τεκμηριώνεται και να κοινοποιείται, και όλα καταλήγουν να φαίνονται κάπως ρομποτικά. Από αυτή την άποψη, μια δημόσια έκθεση όπως τα Πλάσματα είναι ως επί το πλείστον μια πρόσκληση για να απολαύσετε ελεύθερα τον χώρο ενός πάρκου. Δεν περιορίζεται σε χώρο μέσα σε τέσσερις τοίχους, δεν απαιτείται κράτηση, δεν απαιτείται κωδικός QR για πρόσβαση” καταλήγει.
Ένα άυλο φεγγάρι
To Another Moon των των Kimchi and Chips είναι τοποθετημένο πάνω από το κενοτάφιο με το άγαλμα της Αθηνάς για τους στρατιώτες της Βρετανικής Κοινοπολιτείας: το απόν σώμα του ξένου στρατιώτη κάτω από το άγαλμα της θεάς του γνωσιακού πολέμου και της σοφίας σκεπάζεται από ένα τεχνητό πλανητικό σώμα από laser που έχει δημιουργηθεί με την ενέργεια του Αττικού ήλιου που συγκεντρώνεται όλη την ημέρα για να είναι ορατή τη νύχτα. Κάθε βράδυ τα λέιζερ σβήνουν ένα προς ένα, καθώς οι μπαταρίες τους εξαντλούνται, ανάλογα με την ηλιοφάνεια της ημέρας.
Ο Elliot Woods από τους Kimchi and Chips αναφέρει χαρακτηριστικά στο Magazine για το έργο αυτό: “Μου πήρε επτά χρόνια η ανάπτυξη του Another Moon, από το πρώτο σχεδίασμά του μέχρι την πρεμιέρα του πέρσι στο παροπλισμένο ανθρακωρυχείο του Zeche Zollverein στη Γερμανία. Σε αντίθεση με το ανθρακωρυχείο, η εγκατάσταση [εδώ στο Πεδίον του Άρεως] συλλέγει τη δική της ενέργεια στη διάρκεια της ημέρας από τον ήλιο και κατόπιν αντανακλά αυτό το φως πίσω στον ουρανό τη νύχτα.
Οι άνθρωποι χρειάζεται να εγκαταλείψουν την επιθυμία τους να ελέγχουν τα πάντα ανάλογα με τη βούλησή τους, αν θέλουμε να ξεπεράσουμε την κλιματική κρίση.
Η διάρκεια του εκθέματος κάθε νύχτα εξαρτάται αποκλειστικά από το πόση ενέργεια κατάφερε να συγκεντρώσει η εγκατάσταση, κάτι το οποίο είναι πέρα από τον έλεγχό μας. Οι άνθρωποι χρειάζεται να εγκαταλείψουν την επιθυμία τους να ελέγχουν τα πάντα ανάλογα με τη βούλησή τους, αν θέλουμε να ξεπεράσουμε την κλιματική κρίση. Το Another Moon μπορεί να είναι ένα θέαμα άφθονης ενέργειας, αλλά μια συννεφιασμένη και βροχερή νύχτα θα λειτουργήσει μονάχα για λίγα λεπτά προτού ξεμείνει από ισχύ. Η αντιπαράθεση ανάμεσα στο θέαμα και στην εγκατάλειψη του ελέγχου έχει κεντρική θέση στο έργο”.
Aλλά γιατί… φεγγάρι;
Ο Eliot Woods εξηγεί γιατί επέλεξε να χρησιμοποιήσει το μοτίβο του φεγγαριού: “Όταν οι άνθρωποι βλέπουν το φεγγάρι, ξέρουν ότι πρόκειται για μια αντανάκλαση του κόσμου στον οποίο ζουν (ένας βραχώδης όγκος που είναι περίπου στρογγυλός, ο οποίος ίπταται στο Διάστημα με τη σκιά του ήλιου να περνάει γύρω του). Όταν υπάρχει ένα δεύτερο φεγγάρι με μια διαφορετική προσωπικότητα, αυτό σηματοδοτεί ότι έχετε εισέλθει σε μια νέα πραγματικότητα.
Πάνω από το πάρκο τη νύχτα, παρουσιάζουμε ένα άυλο φεγγάρι που συγκροτείται από το ηλιακό φως που έχει μετατοπιστεί χρονικά.
Αυτό το φεγγάρι είναι ένα μετασύμπαν [metaverse], όχι όμως μέσα από κάποια εικονική πραγματικότητα [VR], αλλά κάποιο που έχει ήδη υπερτεθεί πάνω από τον κοινό μας φυσικό κόσμο και το οποίο μπορεί να μετασχηματιστεί ταχύτερα απ’ ό,τι είμαστε εμείς σε θέση να μάθουμε να πλοηγούμαστε σε αυτό.
Όταν οι άνθρωποι βλέπουν το Another Moon, αντικρίζουν ένα είδος αντικειμένου που δεν έχουν βιώσει ποτέ ξανά στο παρελθόν, ένα είδος που είναι γηγενές αυτής της νέας πραγματικότητας. Τα μάτια και ο εγκέφαλός τους πρέπει να διαμορφώσουν νέα μοτίβα για να το κατανοήσουν, να διαμορφώσουν νέα ένστικτα και αισθήσεις για να κατανοήσουν αυτό τον κόσμο. Εντέλει, ο σύγχρονος κόσμος δεν ακολουθεί τους ίδιους κανόνες φυσικής όπως στο παρελθόν και μπορούμε να ανοικοδομηθούμε προκειμένου να τον κατανοήσουμε. ”
Πάνω από το πάρκο τη νύχτα, παρουσιάζουμε ένα άυλο φεγγάρι που συγκροτείται από το ηλιακό φως που έχει μετατοπιστεί χρονικά.
Το μέσο και το…μήνυμα
“Με ενδιαφέρει η δημιουργία τέχνης που κάνει κάτι περισσότερο από την τέχνη που λέει κάτι. Θέλω να χρησιμοποιήσω τις εξηγήσεις και τις συζητήσεις γύρω από το έργο ως έναν τρόπο για να προετοιμάσω τους ανθρώπους για την εμπειρία, παρά να την αντικαταστήσω.
Όλη αυτή η συζήτηση είναι σαν τους ήχους που βγάζει ένα μόντεμ για σύνδεση στο Ίντερνετ μέσω τηλεφωνικής κλήσης [dial-up] προτού ξεκινήσει η κανονική σύνδεση, η απευθείας σύνδεση μεταξύ του κοινού και του καλλιτεχνικού έργου” προσθέτει ο καλλιτέχνης.
Όταν η Τέχνη συναντά την Τεχνολογία…
“Έχουμε κυκλοφορήσει περισσότερα από διακόσια πρότζεκτ ανοιχτού κώδικα στη διάρκεια των δώδεκα ετών της καλλιτεχνικής μας δημιουργίας. Κάθε φορά προσπαθούμε να ωθήσουμε ελαφρά την προσωπικότητα της σύγχρονης τεχνολογίας προς κάποιες αγνοημένες κατευθύνσεις, πηγαίνοντας κόντρα στην τεράστια βαρύτητα του εμπορικού τεχνολογικού τομέα.
Όταν μοιραζόμαστε τον προγραμματιστικό κώδικά μας με άλλους, ο διάλογος ανάμεσα σε μας και σε άλλους καλλιτέχνες μπορεί να βαθύνει. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ο ένας τα άβαταρ του άλλου για να ολοκληρώσουμε τις δικές μας ημιτελείς ιδέες.
Όταν οι άνθρωποι βλέπουν το Another Moon, αντικρίζουν ένα είδος αντικειμένου που δεν έχουν βιώσει ποτέ ξανά στο παρελθόν, ένα είδος που είναι γηγενές αυτής της νέας πραγματικότητας.
Ποστάραμε ένα βίντεο reel στη σελίδα μας στο Instagram, όπου εξηγούμε όλες τις εσωτερικές λειτουργίες ενός από τους πύργους προβολών του Another Moon. Χρησιμοποιούμε το Instagram περισσότερο για παρασκηνιακά πλάνα παρά για την τεκμηρίωση ολοκληρωμένων έργων, διότι συχνά είναι πολύ περιοριστικό και αποπροσανατολιστικό να παρουσιάζεις εκεί κάτι που απαιτεί εμβύθιση. Τέλος πάντων, εκεί μπορείτε να δείτε πώς κατασκευάζεται ο κάθε πύργος, τις λεπτομέρειες για το πώς το λέιζερ δημιουργεί τη δέσμη, το πώς ελέγχεται η δέσμη, πώς τροφοδοτείται και πώς γίνεται η διαχείριση της ενέργειας ανάμεσα στους ηλιακούς συλλέκτες και στις μπαταρίες.
Το πιο περίπλοκο μέρος στην εφαρμογή του ήταν ο αλγόριθμος ευθυγράμμισης όλων των λέιζερ. Δημιουργήσαμε ένα είδος φωτογραμμετρίας που δουλεύει με δέσμες λέιζερ παρά με χαρακτηριστικά εικόνων. Κι αυτό επίσης είναι τώρα ανοιχτός κώδικας στη σελίδα μας στο GitHub” εξηγεί.
Και το…μέλλον
Ο Eliot Woods δε διστάζει να μιλήσει και για τα μελλοντικά του σχέδια: “Προσπαθούμε τώρα να κωδικοποιήσουμε περισσότερες από εκατό γλώσσες, που απειλούνται με εξαφάνιση, σε έναν ολογραφικό κύβο. Θα χρειαστούν εκατοντάδες υπολογιστές για τον σχεδιασμό και την κωδικοποίηση των γλωσσών μέσα στο αρχείο που θα επεξεργαστεί η τεχνητή νοημοσύνη, αλλά κατόπιν δεν θα χρησιμοποιούνται καθόλου υπολογιστές όταν θα το βλέπει το κοινό, παρά μόνο οι σκιές του ήλιου και η θέση του θεατή.
Ελπίζουμε ότι θα δείξουμε τον απαιτούμενο σεβασμό στους ποικίλους τρόπους ζωής και σκέψης όλων αυτών των διαφορετικών γλωσσών και ότι δεν θα τους τσουβαλιάσουμε μέσα από μια Δυτικοποιημένη ανθρωπολογική προοπτική.
Κάποια από τα πρότζεκτ μας μπορεί να μας πάρουν άλλα είκοσι χρόνια μέχρι να υλοποιηθούν, αλλά δεν βιαζόμαστε”.
