ΠΟΣΟ ΝΑΖΙΣΤΙΚΟ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΤΑΓΜΑ ΑΖΟΦ;
Tο Τάγμα του Αζόφ δεν θα υπήρχε -και δεν θα δρούσε- αν δεν το βοηθούσαν το ΝΑΤΟ, οι ΗΠΑ και φυσικά οι κυβερνήσεις της Ουκρανίας. Πώς έγιναν εξουσία οι νεοναζί εγκληματίες πολέμου.
Tα ξημερώματα της Δευτέρας 4/4 (Ελλάδας) ο Βολόντιμιρ Ζελένσκι εμφανίστηκε στην τελετή απονομής των Grammy Awards και συγκίνησε, μιλώντας για όσα περνάει η χώρα του, με λυρικό τρόπο.
Το μεσημέρι της Πέμπτης 7/4 είχε προγραμματίσει σύνδεση με το ελληνικό Κοινοβούλιο. Αυτόν τον τηλεοπτικό χρόνο, τον μοιράστηκε με “μαχητές Ελληνικής καταγωγής της Μαριούπολης”. Το βίντεο είχε σταλεί μια ώρα νωρίτερα. Και το επιθεώρησαν μέλη της Βουλής. Μόνο που δεν υπήρχε μετάφραση (από τα ουκρανικά έστω στα αγγλικά) και για κάποιον λόγο ήταν αδύνατο να βρεθεί μεταφραστής, πριν γίνουμε διεθνώς ρεζίλι. Xαρακτηριστικό είναι το δημοσίευμα του Reuters.
Στη live λοιπόν, μετάδοση εμφανίστηκε στην οθόνη μέλος του Τάγματος του Αζόφ, του οποίου ο πατέρας είχε πολεμήσει αυτούς που τιμούσε ο γιος του: τους ναζί.
Ο Γιάννης Τριάντης έγραψε για την κουτοπονηριά του Προέδρου της Ουκρανίας, αλλά και για τη βαριά κυβερνητική ευθύνη.
Εδώ θα ‘μιλήσουμε’ για κάτι που υπήρχε εκεί έξω από την ημέρα της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία (το νεοναζισμό και την ακροδεξιά), αλλά στην ουσία του: βετεράνοι του Τάγματος βρίσκονται σε όλα τα κέντρα εξουσίας της χώρας -με τις συνέπειες να είναι τραγικές- και όλο αυτό είναι έργο της Δύσης.
Τα βασικά για το Τάγμα του Αζόφ τα διάβασες στο Magazine από την εκκίνηση του πολέμου το πλαίσιο στο οποίο ‘δομήθηκε’ και τη συνεργασία του με τους ακροδεξιούς.
Παρεμπιπτόντως, τα κορυφαία μέλη του Τάγματος αρνούνται την όποια σχέση με τους ναζί και τους φασίστες, επιμένοντας πως “απλά είμαστε άνθρωποι που αγαπάμε τη χώρα μας”. Ουκ ολίγα γεγονότα βέβαια, τους διαψεύδουν -πανηγυρικά.
Επισήμως, το 2014 δημιουργήθηκε ο σύνδεσμος φανατικών οπαδών της FC Metalist Kharkiv, Sect 82 -με το 82 να είναι το έτος ίδρυσης του συνδέσμου. Έως το Σεπτέμβριο του 2013 αυτό ήταν το όνομα του συνδέσμου οργανωμένων οπαδών της FC Spartak Moscow. Οι δυο τους προφανώς και είχαν συμφωνήσει να μοιραστούν το όνομα, αφού είχαν συμφωνήσει να γίνουν ‘συνεργάτες’. Για την ακρίβεια, το ‘τμήμα’ του Kharkiv συνεργάστηκε με την πιο ριζοσπαστική ομάδα αυτού στη Μόσχα, τους Shkola. Στους καβγάδες ήταν πάντα ενωμένοι -έναντι άλλων οργανωμένων οπαδών.
Στα τέλη Φεβρουαρίου 2014, όταν εμφανίστηκε το αυτονομιστικό κίνημα στο Χάρκοβο, το Sect 82 κατέλαβε το κτίριο της περιφερειακής διοίκησης και το έκανε αρχηγείο της τοπικής αυτοάμυνας. Μέλη του συνδέσμου επιστρατεύτηκαν για τη δημιουργία του Ανατολικού Στρατιωτικού Σώματος, το οποίο πολύ γρήγορα έγινε μέρος του Υπουργείο Εσωτερικών. Ανέλαβε να προστατεύσει το Kharkiv, σε περίπτωση πολέμου.
Η εθελοντική πολιτοφυλακή έγινε μέλος της Εθνικής Φρουράς το Νοέμβριο του 2014.
Ο υπουργός Εσωτερικών, Arsen Avakov είχε αποκαλέσει τα αρχηγεία “τις μαύρες εκατονταρχίες του Kharkiv”. Ο πόλεμος δεν έγινε και το σώμα μετακινήθηκε στο Ντονμπάς, με εθελοντές του να παίρνουν μέρος στην απελευθέρωση της Μαριούπολης -τον Ιούνιο του 2014- και τις μάχες για το Ιllovaisk και το Shirokino, πριν γίνουν το Τάγμα του Αζόφ, τον Αύγουστο το 2015. Η έδρα δημιουργήθηκε στη Μαριούπολη, παράκτια περιοχή της Θάλασσας του Αζόφ (βλ. το βόρειο τμήμα της Μαύρης Θάλασσας που έχει βόρεια την Ουκρανία, ανατολικά τη Ρωσία και δυτικά την Κριμαία).
Ο επικεφαλής ‘ξέπλυμα’
Οι “μικροί μαύροι άνδρες” (αυτό είναι το χρώμα των στολών τους -συν του ότι οι αντίστοιχοι Ρώσοι ονομάζονται ‘μικροί πράσινοι άνδρες’) έχουν από το 2016 ως επικεφαλής τον Nazar Kravchenko (για τους φίλους Jura, για όλους πτυχιούχος αεροπορίας, ιδιοκτήτης εταιρίας μηχανικών και πρώην μέλος των Dynamo Ultras).
Aυτός εξήγησε σε συνέντευξη του πως το σύμβολο του Τάγματος του Αζόφ που υπάρχει στις εμφανίσεις (το αγκρίστρι του λύκου Wolfsangel) και είναι για όλον τον πλανήτη σύμβολο των νεοναζί “για εμάς είναι συντομογραφία της φράσης “Idea of the Nation“.
Δεν είχε να πει κάτι για τα συνθήματα που διακρίνονται στα tattoos των μελών (και είναι ναζιστικά, όπως και οι χαιρετισμοί που έχουν καταγραφεί σε βίντεο και φωτογραφίες -ενώ μεμονωμένα μέλη έχουν ομολογήσει πως είναι νεοναζί).
Επέμεινε ότι “προσπαθούμε να αποστασιοποιηθούμε από τα ναζιστικά σύμβολα. Το θέμα μας είναι οι εθελοντές που έρχονται και η βοήθεια που δίνουν. Όλα τα άλλα είναι δευτερεύοντα. Μεταξύ μας σίγουρα θα υπάρχουν και κάποιοι περίεργοι. Είναι μαθηματικά. Οι ένοπλες δυνάμεις της Ουκρανίας έχουν ζήσει αντίστοιχες στιγμές, αλλά δεν μιλάει κανείς για αυτές”.
Οι τακτικές που είχε και διατηρεί το Τάγμα του Αζόφ για να κάνει ό,τι ‘έπρεπε’ να κάνει, συχνά οδηγούν σε συγκρούσεις με την αστυνομία. “Όταν οι αρχές δεν θέλουν να ακούσουν ό,τι λέει ο κόσμος, θα καταφεύγουμε σε αυτές τις λύσεις. Όλες οι ενέργειες που πραγματοποιούν οι Αζόφ είναι δομημένες και αρχίζουν από τις διαμαρτυρίες”. Η τοποθέτηση για τους πρόσφυγες ήταν ξεκάθαρη: “Θέλουμε τον περιορισμό της μετανάστευσης”.
Παρεμπιπτόντως, τη συνέντευξη την είχε δώσει γιατί θα κατέβαινε στις εκλογές (με το κόμμα του, το National Corps). “Το πρόγραμμα του κόμματος είναι το φουτουριστικό όραμα του τι σκοπεύουμε να επιτύχουμε”.
Και τι ήταν αυτό;
“Οι σχέσεις με τη Δύση -δεν είμαστε ευρωαισιόδοξοι και είμαστε κατά της ένταξης στο ΝΑΤΟ- Η πρώτη προϋπόθεση είναι ο έλεγχος των συνόρων- και η εθνικοποίηση -χρειαζόμαστε την εθνικοποίηση στρατηγικά σημαντικών αντικειμένων. Επίσης παλεύουμε για την προστασία του εργαζομένου”. Δεν απάντησε ποτέ στην ερώτηση αν στις εθνικοποιήσεις περιλαμβανόταν εταιρία ευεργέτη τους.
Είχε διευκρινίσει πως ο ιδεολογικός ηγέτης ήταν ο Andriy Biletsky. Κάτσε να σου μιλήσω λίγο για αυτόν.
Ο πρώτος διοικητής του Τάγματος του Αζόφ (ναι, ο Biletsky) ανήκε σε εθνικιστικά κινήματα από όταν πήγαινε σχολείο και μετά στο Πανεπιστήμιο του Χάρκοβο (έχει δίπλωμα ιστορικού). Ήταν βουλευτής από το 2014 -έως το 2019. Είχε κάνει την πρώτη απόπειρα να μπει στο Κοινοβούλιο, το 2006. Είχε ιδρύσει και το “Patriot of Ukraine” αφότου έφυγε από τη ριζοσπαστική οργάνωση Trident και το Σοσιαλιστικό Εθνικό Κόμμα γιατί άλλαξε όνομα και έγινε πιο ‘ανοιχτό’.
Ο διακεκριμένος στις πολεμικές τέχνες και την πυγμαχία, είχε δεχθεί πυροβολισμούς το Νοέμβριο του 2011, με την αστυνομία να αποδίδει το συμβάν στο χουλιγκανισμό. Επιβίωσε της επέμβασης, πήρε εξιτήριο και το Δεκέμβριο του 2011 συνελήφθη με την ίδια κατηγορία και πέρασε 28 μήνες υπό κράτηση.
Η Ουκρανία έχει ως στόχο να οδηγήσει όλες τις λευκές φυλές του κόσμου σε οριστική σταυροφορία εναντίον των κατώτερων φυλών.
Οι υποστηρικτές των κοινωνικών-εθνικών κινημάτων χαρακτήρισαν τις συλλήψεις (με τον Biletsky συνελήφθησαν κι άλλοι) ως ‘καταστολές με πολιτικά κίνητρα’ και έγιναν εθνικιστικές διαδηλώσεις σε αρκετές πόλεις της Ουκρανίας. Αθωώθηκε το Φλεβάρη του 2014 και ένα μήνα μετά έγινε αρχηγός κόμματος σε ειδικές αποστολές, του “Δεξιού Τομέα”.
Το Μάιο ίδρυσε το Τάγμα του Αζόφ. Πέραν των μελών της Sect 82, αγκάλιασε και μέλη του πρώτου κόμματος που ίδρυσε (Patriot of Ukraine) και του δεύτερου (το νεοναζιστικό SNA). Ειρήσθω εν παρόδω, μετά το 2019 όταν δεν πήρε έδρα (στις προεδρικές η υποψηφιότητα του θεωρήθηκε άκυρη) ίδρυσε και τρίτο κόμμα (το ακροδεξιό National Corps που έχει ως βασικά μέλη τη ‘σειρά’ του στο Τάγμα του Αζόφ).
Όσοι ενδεχομένως δεν είχαν καταλάβει τι μπορεί να πρεσβεύει (πράγμα αδύνατο, αλλά λέμε) το 2010 απέκτησαν ξεκάθαρη άποψη. Ήταν τότε που είπε πως “η Ουκρανία έχει ως στόχο να οδηγήσει όλες τις λευκές φυλές του κόσμου σε οριστική σταυροφορία εναντίον των κατώτερων φυλών”.
Ο Biletsky ηγήθηκε της επιτυχούς απελευθέρωσης της Μαριούπολης, στις 13/6 του 2014 από τους Ρώσους αυτονομιστές. Ξεχώρισε για τη ψυχραιμία και την ηρεμία στις εντολές. Έγινε Ταγματάρχης και παρασημοφορήθηκε για το θάρρος του. Έγινε και αντισυνταγματάρχης της αστυνομίας και μετά τον δέχθηκαν στο στρατιωτικό συμβούλιο του Λαϊκού Μετώπου.
Δεν τον δέχθηκαν και ως μέλος του κόμματος και έτσι ‘κατέβηκε’ ως ανεξάρτητος στις κοινοβουλευτικές εκλογές -μετά την απομάκρυνση του Προέδρου Viktor Yanukovych από τη χώρα, με τις ευλογίες της Δύσης. Πήρε το 33.7% των ψήφων και έγινε βουλευτής. Την ίδια ημέρα ανακοίνωσε πως αποχωρεί από το Τάγμα του Αζόφ “καθώς ως αιρετός, δεν μπορώ να ανήκω και στον στρατό”.
Ο φάρος της δημοκρατίας που έγινε λαμπαδηφορία
Το τέλος του Yanukovych πανηγυρίστηκε ως νίκη της Δημοκρατίας, καθώς έφυγε ο άνθρωπος του Πούτιν από την Ουκρανία. Όπως γράφει το The Nation “πέντε χρόνια μετά το Μαϊντάν, ο φάρος της δημοκρατίας μοιάζει περισσότερο με λαμπαδηφορία”.
Μετά το Μαϊντάν, η Ουκρανία είναι το μόνο έθνος στον κόσμο που έχει νεοναζιστικό σχηματισμό στις ένοπλες δυνάμεις της.
Η εκκίνηση δόθηκε με τις διαδηλώσεις της 21ης Νοεμβρίου του 2013 και τις ταραχές, όταν η κυβέρνηση τερμάτισε τις διαπραγματεύσεις για την ένταξη της χώρας στην ΕΕ. Τη συνέχεια έδωσαν οι εχθροπραξίες στην ανατολική Ουκρανία. Αυτές προκάλεσαν ρήγμα στους ακραίους, με τους εθνικιστές να πηγαίνουν να πολεμήσουν με το Ντονμπάς και τους νεοναζί να επιλέγουν την Ουκρανία.
Εγκληματίες πολέμου και παραβάτες ανθρωπίνων δικαιωμάτων
Από την κυριαρχία του Τάγματος (που πάτησε στη λαϊκή απογοήτευση για τα υπάρχοντα κόμματα και τη διαφθορά που είχε διαλύσει τα πάντα), η γενικότερη συνθήκη στην Ουκρανία είναι τα πονγκρόμ κατά των Ρομά (το τελευταίο έγινε την περασμένη άνοιξη και περιλάμβανε τουλάχιστον έξι επιθέσεις σε δυο μήνες), οι επιθέσεις σε φεμινίστριες, ομάδες LGBT και Εβραίους, οι απαγορεύσεις βιβλίων (που είναι εναντίον της Ουκρανίας -δηλαδή γράφουν πράγματα που δεν είναι σύμφωνα με το αφήγημα της κυβέρνησης) και η εξύμνηση συνεργατών των Ναζί.
Προφανώς γίνονται επιθέσεις και σε δημοσιογράφους (το Φεβρουάριο του 2018 αστυνομικοί με μάσκες παραβίασαν πόρτες και κατάσχεσαν περιουσία μέσων, πριν πετάξουν δακρυγόνα και φύγουν, ενώ το περασμένο φθινόπωρο πήγαν στο δικαστήριο δημοσιογράφο που ασχολήθηκε με τη διαφθορά). Και όλα αυτά συμβαίνουν υπό την αιγίδα του κράτους, που ετοιμάζεται να περάσει νόμο για την υποχρεωτική χρήση της ουκρανικής γλώσσας στους περισσότερους τομείς της δημόσιας ζωής. Οι παραβάτες θα τιμωρούνται αυστηρά.
Σημείωση: μεταξύ των απαγορευμένων βιβλίων είναι το The Book Thieves του Σουηδού συγγραφέα, Anders Rydell. Γράφει για την απαγόρευση της λογοτεχνίας από τους Ναζί.
Όχι βάσει όσων λέει η Μόσχα, αλλά σύμφωνα με όσα έχουν αναφέρει το Radio Free Europe (RFE), εβραϊκές οργανώσεις, η Διεθνής Αμνηστία, η Human Rights Watch και η Freedom House. Οι τρεις τελευταίοι εξέδωσαν κοινή έκθεση, προειδοποιώντας ότι το Κίεβο χάνει το μονοπώλιο στη χρήσης δύναμης στη χώρα, καθώς οι ακροδεξιές συμμορίες λειτουργούν ατιμώρητα.
Ενώ οι Αζόφ αντιμετώπιζαν κατηγορίες για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων -συμπεριλαμβανομένων των βασανιστηρίων-, από το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και τα Ηνωμένα Έθνη, το φθινόπωρο του 2014 ενσωματώθηκαν στην Εθνοφρουρά της Ουκρανίας.
Η έκθεση των Ηνωμένων Εθνών που δημοσιεύτηκε το 2016 ανέφερε ότι οι Αζόφ μετείχαν σε λεηλασία περιουσίας των κατοίκων του Σιροκίνο και κακομεταχειρίστηκαν κρατουμένους στη Μαριούπολη. Έκθεση του Human Rights Watch ανέφερε βασανιστήρια και άλλες χονδροειδείς παραβιάσεις. Οι ταγματάρχες του έλεγαν πως όλες οι κατηγορίες είναι ανυπόστατες.
Τον Ιανουάριο του 2018, Το Τάγμα δημιούργησε την Εθνική μονάδα οδικής περιπολίας (Druzhina), τα μέλη της οποίας ορκίστηκαν προσωπική πίστη στον Biletsky. Δεσμεύτηκαν να ‘αποκαταστήσουν την ουκρανική τάξη’ στους δρόμους και γρήγορα έγιναν γνωστά σε όλον τον πλανήτη, για πογκρόμ κατά των οργανώσεων των Ρομά και των LGBTQ.
Ποιος στηρίζει οικονομικά το Τάγμα του Αζόφ
Την άνοιξη του 2014 ο Biletsky αναζητούσε οικονομική και πολιτική υποστήριξη για τα 2.000 σταθερά μέλη του Τάγματος, με τους εθελοντές και τους υποστηρικτές να φτάνουν τους 8.000. Στην πλειοψηφία είναι ultras και αθλητές που περνούν από τη σχολή που έχει δημιουργήσει ο τελευταίος ηγέτης -από το 2015.
“Προσπαθήσαμε να βρούμε μέλη, από την αίρεση του μίσους” εξήγησε ο Nazar. Υπάρχει διαρκές κύμα νέων μελών, από στρατιωτικά πατριωτικά στρατόπεδα -έφηβοι από 15 χρόνων και πάνω διδάσκονται πρακτικές πολιτικής άμυνας και στρατιωτικές τακτικές, ενώ ακούν διαλέξεις για τον ουκρανικό εθνικισμό. Νέα μέλη προσελκύονται και κατά τις ‘περιοδείες πατριωτικών συναυλιών’ σε όλη τη χώρα.
Επίσης, γίνεται recruiting νεοναζί που ζουν στη Γερμανία, τη Μεγάλη Βρετανία, τη Σουηδία και φυσικά τις ΗΠΑ. Τα μεγαλύτερα κέντρα βρίσκονται στο Κίεβο, το Χάρκοβο, τη Ζαπορίζια, το Ντνίπρο και το Τσερκάσι. Εκτιμάται πως κάθε καλοκαίρι περνούν από εκεί 2.000 νέοι άνθρωποι.
Το Τάγμα είχε από την αρχή την στήριξη του υπουργού Εσωτερικών της χώρας, οπότε του χτύπησε για άλλη μια φορά την πόρτα -για να βοηθήσει με τα έξοδα. Χτύπησε κι εκείνη του συμβούλου του, Anton Gerashchenko. Άνοιξαν και δυο και πρόσφεραν μια βάση, εξοπλισμό και δημόσιες σχέσεις. Οι μήνες περνούσαν και κάποια στιγμή εμφανίστηκαν δημοσιεύματα, που ανέφεραν ότι ο Avakov έχει προσωπικό στρατό “που είναι απέναντι στον πρόεδρο Poroshenko”. Ο Biletsky αρνείτο τα πάντα -είχε και ψυχρές σχέσεις με τον υπουργό.
Ο πρόεδρος είχε δηλώσει δημόσια ότι “δεν αντιλαμβάνομαι ως απειλή το Αζόφ”.
Ο σύμβουλος του προέδρου, Yuriy Biryukov πρόσθεσε ότι “εάν παραβιάσουν το νόμο, θα υπάρξουν συνέπειες σε νομικό επίπεδο. Ποιος λέει ότι το Αζόφ μπορεί να πάει κόντρα στην κυβέρνηση; Ο Βουλευτής Biletsky, ο οποίος ήταν παρών μόνο σε 3 από τις 228 συνεδριάσεις του Κοινοβουλίου; Κάποιοι βουλευτές μας λένε ό,τι ανοησία του έρχεται”.
Η απάντηση του Biletsky δόθηκε στην πορεία για τις Απαιτήσεις του Έθνους -ενώ υπήρχε το ενδεχόμενο για εκλογές στο Ντονμπάς- και ήταν η εξής: “Δεν έχει νόημα να μιλάμε με τους βουλευτές. Αν μας δουν, αν ξέρουν ότι σε περίπτωση απόπειρας να γίνουν προδοτικές εκλογές, θα περάσουμε αυτό το Συμβούλιο και θα βρούμε νέους βουλευτές και θα πάμε στο Τάγμα του Αζόφ. Θα πολεμήσουμε, θα ενώσουμε τις τάξεις μας σε ένα ενιαίο ιδεολογικό κίνημα. Αυτή είναι μια προειδοποίηση προς αυτούς.
Οι άνθρωποι έχουν το δικαίωμα να υπερασπιστούν τον εαυτό τους, να υπερασπιστούν την επικράτειά τους και τις ζωές τους με οποιοδήποτε μέσο.
Από τις πρώτες ημέρες του Αζόφ, στήριζε τις ενέργειες του ο επιχειρηματίας Serhiy Taruta, ο οποίος τον Μάρτιο του 2014 έγινε επικεφαλής της περιφερειακής διοίκησης του Ντόνετσκ. Το Τάγμα εγκαταστάθηκε στην ιδιαίτερη πατρίδα του, τη Μαριούπολη. “Συμφωνήσαμε να τους μεταφέρω εκεί και να βρω ένα καλό μέρος. Νωρίτερα, θα τους πηγαίναμε στο Κίεβο και θα τους δίναμε εκπαιδευτές”.
Η εκπαίδευση ξεκίνησε στο χώρο εκπαίδευσης της Εθνικής Φρουράς στο Νόβι Πετρίβτσι -κοντά στο Κίεβο. Εκπαιδευτές έγιναν Γεωργιανοί επαγγελματίες. Μετά προστέθηκαν οι Αμερικανοί που έδιναν και όπλα -πέραν των γνώσεων. Ερευνητές διαπίστωσαν πως είχαν στην κατοχή τους εκτοξευτές χειροβομβιδών από τις ΗΠΑ και βίντεο έδειχναν εκπροσώπους του ΝΑΤΟ να γίνονται δάσκαλοι των Αζόφ.
Υπήρχαν φήμες πως η χρηματοδότηση για τις βασικές ανάγκες του Τάγματος γινόταν από τον -ολιγάρχη, πρώην πρόεδρο της Metalurh Donetsk και πρώην κυβερνήτη του Ντόνετσκ- Taruta. Εκείνος γελούσε κάθε φορά που την άκουγε και έλεγε “θα αποκαλύψουμε την αλήθεια, όταν τελειώσει ο πόλεμος”. Πρόσθετε πως “το Τάγμα του Αζόφ έχει ακροδεξιά ρητορική. Εγώ είμαι περισσότερο πραγματιστής και κεντρώος, όχι εθνικιστής. Έχουμε διαφορές, αλλά έχουμε και μια θαυμάσια σχέση. Τους συμβουλεύω όταν μπορώ. Πρέπει να αλλάξουν τη χώρα, γιατί είμαστε σε πολύ δύσκολη κατάσταση”.
Δεν σταμάτησε τη χρηματοδότηση, πριν δώσει τα περισσότερα από τα χρήματα του. Αυτό συνέπεσε με την αλλαγή ηγέτη. Και τότε υπήρξε ένα θέμα που έλυσαν άλλοι: οι κυβερνώντες και η Δύση -που τώρα κάνει πως δεν ξέρει, δεν βλέπει, δεν ακούει.
Για το τέλος σου άφησα ότι το Τάγμα του Αζόφ δεν είναι η μόνη ακροδεξιά οργάνωση που έχει τη βοήθεια της Δύσης και δρα στην Ουκρανία. Το 2014 η Διεθνής Αμνηστεία είχε κατηγορήσει το Τάγμα του Ντνιπρο για ενδεχόμενα εγκλήματα πολέμου (“οδηγούν στην ανέχεια αμάχους, ως μέθοδο πολέμου”).Έξι μήνες μετά, Αμερικανός γερουσιαστής επισκέφτηκε το τάγμα και το επαίνεσε.