ΠΟΣΟ OK ΕΙΝΑΙ ΝΑ ΔΕΙΧΝΟΥΜΕ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΑΣ ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΑ ΖΩΑ- Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΧΙΜΠΑΤΖΗ

Αν σκέφτεσαι “έχω τόσα προβλήματα, θα ασχολούμαι με έναν χιμπατζή;” θα ήθελα λίγο από το χρόνο σου για να σου εξηγήσω πως ο λόγος της θανάτωσης του Μπαζού (στο Αττικό Ζωολογικό Πάρκο) σε αφορά. Το Magazine μίλησε με ανθρώπους που υποστηρίζουν ότι η εκτέλεση ήταν αποτέλεσμα αμέλειας και ‘εκπτώσεων’ που έχουν να κάνουν με την ανάγκη για μείωση του κόστους λειτουργίας.

Συνδυασμός που θα συμφωνείς ότι είναι πολύ συχνό. Και εκτός Πάρκου. Σε εκείνο είναι λίγο πιο έντονο, καθώς πρόκειται για χώρο που ζει από τους επισκέπτες και δεν τους είχε για μια διετία (με την πανδημία και το lockdown). Προφανώς υπήρχαν συνέπειες, με τα καμπανάκια του κινδύνου να ακούγονται όλο και πιο συχνά.

Θα τα δούμε όλα στην πορεία. Εκτός και αν ανήκεις στην παράταξη των ‘ναι, αλλά’ (πχ ‘ασχολείστε με τα ζώα, αλλά όχι με τους ανθρώπους’). Σε αυτήν την περίπτωση, μάλλον δεν θα συμφωνήσουμε κάπου.

Αν το δεις γενικότερα το θέμα, η θανάτωση ζώου που ανήκει σε είδος προς εξαφάνιση, από υπαλλήλους χώρου όπου έχουν ως ευθύνη να το φροντίζουν είναι τραγικό γεγονός. Μη ξεχνάς πως ένα πολιτισμός κρίνεται από το πως οι άνθρωποι συμπεριφέρονται στα ζώα. Κατηγορία στην οποία ανήκουμε.

Μετά τη δημοσίευση του συμβάντος, οι χρήστες των social media εκτόξευσαν πυρά κατά των υπευθύνων. Κάποιοι τους κατηγόρησαν πως δολοφόνησαν το ζώο “που ήθελε να ζήσει ελεύθερο και όχι σε αιχμαλωσία“. Όπως συμβαίνει συνήθως σε αυτές τις περιπτώσεις -στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης-, μέσα στην υπερβολή (και τις ακραίες τοποθετήσεις) απειλήθηκε η ουσία του γεγονότος: ο λόγος που το Αττικό Ζωολογικό Πάρκο προχώρησε στη θανάτωση ενός είδους που είναι υπό εξαφάνιση.

Το Πάρκο επιμένει πως ακολούθησε το διεθνές πρωτόκολλο ασφαλείας, την ώρα που διακεκριμένη Ελληνίδα επιστήμονας με γνώσεις και εμπειρίες από μελέτες χιμπατζήδων στο φυσικό τους περιβάλλον εξηγεί πως υπήρχαν τρόποι να σωθεί.

Η θανάτωση του χιμπατζή είναι πλημμέλημα ή κακούργημα;

Μετά το συμβάν, σχηματίστηκε δικογραφία αυτεπάγγελτα, όπως διώκονται πάντα τα αδικήματα κατά των ζώων. Με βάση το δικαίωμα που έχουν φιλοζωικά σωματεία να παρέμβουν (σε δίκες για κακοποίηση ζώων), εν προκειμένω παρενέβη η Ομοσπονδία Φιλοζωικών Σωματείων Αττικής και Σαρωνικού, δίνοντας την υπόθεση σε ποινικολόγο. Αυτός έκανε λόγο για ‘ποινικό αδίκημα’.

Όπως λέει στο Magazine η πρόεδρος της Πανελλαδικής Φιλοζωικής και Περιβαλλοντικής Ομοσπονδίας (ΠΦΠΟ), Nατάσα Μπομπολάκη “τώρα το θέμα είναι η νομική κρίση. Δηλαδή, το πώς θα χαρακτηριστεί η θανάτωση του ζώου από τον εισαγγελέα. Βάσει όσων έχουν συμβεί μέχρι σήμερα και αφορούν την εισαγγελέα προστασίας ζώων, ο πιθανότερος χαρακτηρισμός είναι αυτός της θανάτωσης από αμέλεια. Περίπτωση που ανήκει στην κατηγορία του πλημμελήματος.

Την ίδια ώρα, υπάρχουν στοιχεία που μπορούν να αποδείξουν πως δεν ελήφθη κανένα απολύτως μέτρο, προκειμένου να μην συμβεί ό,τι συνέβη. Γεγονός που δεν δικαιολογεί το πλημμέλημα και κάνει το αδίκημα ‘κακούργημα’. Είναι θέμα της νομικής κρίσης της εισαγγελέως“.

Τι έγινε με τον Μπαζού

Όπως αναφέρει o ιδρυτής του Αττικού Ζωολογικού Πάρκου, Ζαν Ζακ Λεσουέρ, ο Μπαζού ήταν 27 χρόνων και ζούσε στο Αττικό Πάρκο για 15 χρόνια (για 12 ήταν στο ζωολογικό πάρκο της Μποβάλ, στη Γαλλία, όπου και γεννήθηκε, ως μέλος τρίτης γενιάς γεννημένων σε ελεγχόμενο περιβάλλον).

Όπως και τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας, γεννήθηκαν σε ελεγχόμενο περιβάλλον (αυτό που οι χρήστες των social media ανέφεραν ως ‘αιχμαλωσία’) -δεν εκτέθηκαν ποτέ σε κινδύνους που κρύβει η ζωή της ζούγκλας.

Ήταν ο alpha male αγέλης 9 χιμπατζήδων. “Για λόγους που αφορούν καθαρά την δική τους μικροκοινωνία και όπως συμβαίνει και στην φύση τα άλλα μέλη αποφάσισαν να αλλάξουν αρχηγό, όταν βρέθηκε κάποιος νεότερος και δυνατότερος από τον Μπαζού.

Το Σάββατο 25/6 το πρωί άρχισαν να του επιτίθενται ομαδικά και ενορχηστρωμένα -σε ένα είδος πραξικοπήματος, ώστε να κυριαρχήσει ο πιο δυνατός. Σε κατάσταση έντονου στρες προσπάθησε να φύγει για να σωθεί. Έτσι πήδηξε τον ηλεκτροφόρο φράχτη.

Οι υπεύθυνοι του πάρκου ενεργοποίησαν τα πρωτόκολλα ασφαλείας και έκριναν πως ένα ζώο σε υπερδιέγερση, με τετραπλάσια δύναμη από έναν μέσο άνθρωπο, είναι μια φονική μηχανή που άθελα της θα μπορούσε να κάνει κακό σε όποιον συναντήσει στο διάβα του”.

Επισήμαναν πως δίπλα στο πάρκο υπάρχει εκπτωτικό χωριό και νεροτσουλήθρες και λίγο πιο μακριά σπίτια.

“Έπρεπε να γίνει ό,τι έγινε, για την ασφάλεια της ανθρώπινης ζωής, καθώς το ηρεμιστικό (αναισθητικό) βέλος -που το είχαμε μαζί μας- θα χρειαζόταν 20 λεπτά για να δράσει. Επίσης, για να πετύχουμε το ζώο με το ηρεμιστικό, θα έπρεπε να είναι ακίνητο” διευκρινίζει ο κύριος Λεσουέρ.

“Το είχαμε απομονώσει από τους επισκέπτες και το πάρκινγκ -στην πλαϊνή είσοδο για να επιστρέψει στο χώρο του. Οι άνθρωποι που το απομόνωσαν ήταν ομάδα κτηνιάτρων και φροντιστών του συγκεκριμένου είδους. Είναι χρήσιμο ο κόσμος να καταλάβει πως αν το πετύχαιναν με το αναισθητικό, αυτό θα έκανε αμέσως επίθεση. Όταν πήγε να κινηθεί απειλητικά προς ένα μέλος του προσωπικού, χρησιμοποιήθηκε το δεύτερο πυροβόλο όπλο”.

Εξήγησε ότι “τα πρωτόκολλα ασφαλείας και οι ασκήσεις που κάνουμε, δεν γίνονται μόνο όταν συμβαίνει κάτι. Αυτό ήταν το δεύτερο συμβάν. Το πρώτο ήταν το 2018, με δυο τζάγκουαρ που είχαν αποδράσει από ένα σπασμένο τζάμι”. Ποια ήταν τότε η κατάληξη; “Η θανάτωση, όπως προβλέπεται από τα διεθνή πρωτοκολλά καθώς ανήκαν στην πρώτη κόκκινη κατηγορία επικινδυνότητας.

Οι ασκήσεις γίνονται ανά τρεις μήνες και βάσει πρωτοκόλλων πρέπει να γίνονται ταυτόχρονα δυο πράγματα. Το ένα είναι οι φροντιστές που είναι υπεύθυνοι για τους επισκέπτες, να τους πάνε στα ασφαλή σημεία του πάρκου -που είναι 14 διασκορπισμένα σε όλη την έκταση του. Το άλλο έχει να κάνει με την ομάδα κτηνιάτρων και φροντιστών -ανάλογα με το ζώο- που είναι υπεύθυνοι για να το περιορίσουν. Ο στόχος είναι να το κατευθύνουν πίσω στο χώρο του ή να το ναρκώσουν. Αν δεν γίνονται αυτά, σε περίπτωση που ανήκουν στην πρώτη κατηγορία επικινδυνότητας σύμφωνα με τα διεθνώς οριζόμενα προχωράμε στη θανάτωση.

Τα διεθνή πρωτόκολλα ασφαλείας τα οποία ακολουθεί και το Αττικό Πάρκο χωρίζουν τα ζώα σε κατηγορίες επικινδυνότητας. Η πρώτη και πιο επικίνδυνη είναι η κόκκινη. Ανήκουν σε αυτήν οι ελέφαντες, τα τζάγκουαρ, οι τίγρεις, τα λιοντάρια, ρινοκέροι, οι χιμπατζήδες και οι αρκούδες. Σε ορισμένα ζώα προβλέπεται η αυτόματη θανάτωση -δεν γίνεται καν προσπάθεια για αναισθησία. Στα άλλα όπως στην περίπτωση του Μπαζού η θανάτωση επιστρατεύεται, αν δεν βρεθεί το ζώο σε περιβάλλον που να επιτρέπει τη νάρκωση του και απειληθεί η ανθρώπινη ζωή όπως στην περίπτωση αυτή ”.

”Η προσπάθεια μείωσης του κόστους λειτουργίας έχει κάνει επικίνδυνο το πάρκο”

Μέλη της Πανελλαδικής Φιλοζωικής και Περιβαλλοντικής Ομοσπονδίας βρέθηκαν έξω από το Αττικό Ζωολογικό Πάρκο για να διαμαρτυρηθούν, ανήμερα του συμβάντος. Επικοινωνήσαμε με την πρόεδρο, κυρία Μπομπολάκη και την ακούσαμε να λέει πως “η θανάτωση του ζώου, την οποία αποκαλούμε εκτέλεση -ακόμα και δολοφονία- θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί στο 1000%. Δεν λέμε πως υπήρχε δόλος. Αυτό που υπήρχε ήταν αμέλεια και παντελής έλλειψη φροντίδας και προσοχής.

Θα έπρεπε να έχουν αντιληφθεί εδώ και αρκετό καιρό τι συμβαίνει μέσα στο χώρο των χιμπατζήδων και να έχουν πάρει τα κατάλληλα μέτρα. Ακόμα και αν υπήρχαν άνθρωποι στο χώρο ανήμερα της εκτέλεσης θα μπορούσε η έκβαση να είναι διαφορετική.

Οι χιμπατζήδες, από τους οποίους προερχόμαστε, όπως κι εμείς παλεύουν για την αρχηγεία της ομάδας τους. Στο συγκεκριμένο χώρο, ο Μπαζού ήταν ο μεγαλύτερος σε ηλικία και δικαιωματικά είχε την αρχηγεία για χρόνια. Τα υπόλοιπα μέλη που ήταν αρχικά νεότερα από εκείνον, όπως μεγάλωναν άρχισαν να τον αμφισβητούν. Το Αττικό Ζωολογικό Πάρκο λέει πως η ‘εξέγερση’ έγινε το Σάββατο. Αυτά όμως, δεν γίνονται σε μια μέρα -κάτι που ισχύει και για τους ανθρώπους.

Τα σημάδια που έδειχναν πως θα φτάναμε σε αυτό το σημείο, υπήρχαν εδώ και καιρό. Για καιρό υπήρχαν αψιμαχίες και καβγάδες μικρότερης έντασης, με επιθέσεις των άλλων μελών εναντίον του Μπαζού. Aν λοιπόν, υπήρχαν φροντιστές να παρακολουθούν 24 ώρες το εικοσιτετράωρο το χώρο (όπως συμβαίνει στα άλλα ζωολογικά της Ευρώπης), θα είχαν δει τα σημάδια και θα μπορούσαν να έχουν πάρει τα κατάλληλα μέτρα”.

Εξηγεί πως όλα αυτά έρχονται σε συμφωνία με όσα είχε να επισημάνει η Άννα Κατωγύρη, η μόνη Ελληνίδα κτηνίατρος που έχει συνεργαστεί και διδαχθεί από την Πρέσβειρα Ειρήνης του ΟΗΕ, (Dr. Jane Goodall) και έχει δουλέψει με άγριους χιμπατζήδες στο φυσικό τους περιβάλλον.

“Επιπροσθέτως, την ημέρα που έγινε ό,τι έγινε, οι κραυγές αγωνίας και τρόμου του Μπαζού από την ομαδική και άγρια επίθεση των συγκατοίκων του και η απόγνωση ,που τον οδήγησαν να υπερπηδήσει ηλεκτροφόρους φράχτες, για να σώσει τη ζωή του, καθώς και οι κραυγές επίθεσης των υπολοίπων θα ακούγονταν σε πολύ μεγάλη απόσταση .

Αυτό μας οδηγεί στο ασφαλές συμπέρασμα ότι πρέπει να μην υπήρχε παρουσία φροντιστών για να μην ακούσει κάποιος όλο αυτό που γινόταν ενώ κανείς δε μπορεί να ξέρει ,αφού δεν ήταν παρών ,πόση ώρα μπορεί να διήρκεσε η μάχη μεταξύ τους και θα μπορούσαν να παρέμβουν, πριν να είναι αργά το Μπαζού. Το ζώο εξάλλου, όπως οι ίδιοι οι άνθρωποι του Αττικού Ζωολογικού Πάρκου ομολογούν,π εριφερόταν για αρκετά λεπτά ώρα μέσα στο χώρο και έμπειροι και ειδικευμένοι φροντιστές θα μπορούσαν να τον έχουν ακινητοποιήσει.

Με δεδομένο ότι ο χιμπατζής ήταν σε συνθήκη μεγάλου στρες και φοβισμένο, αφού πάλευε για τη ζωή του, ναι δεν θα λειτουργούσε αμέσως το αναισθητικό. Αν είχαν όμως άτομα με τις κατάλληλες γνώσεις, θα μπορούσε να ακινητοποιηθεί ενδεχομένως και με χωρίς αναισθητικό. Πριν φτάσεις όμως, στην ενεργοποίηση του πρωτοκόλλου που λέει και ξαναλέει το Αττικό Ζωολογικό Πάρκο και για τις εκτελέσεις των ιαγουάρων και του χιμπατζή θα μπορούσε να έχει κάνει πολλά άλλα.

Μας είπαν πως υπάρχουν 80 εργαζόμενοι, για 2000 ζώα σε 200 στρέμματα, που δεν είναι μόνο φροντιστές, έτσι; Η προσπάθεια να μειώσουν το κόστος λειτουργίας του πάρκου, έχει φέρει γενικά μια εξαθλίωση στα ζώα και έχει αρχίσει να κάνει επικίνδυνο το Αττικό Ζωολογικό Πάρκο.

Μας είπαν πως στο προσωπικό είναι επιστήμονες και βιολόγοι. Τι γνώσεις όμως, έχουν οι βιολόγοι επί της συμπεριφοράς τέτοιων ζώων; Απαιτούνται εξειδικευμένες επιστημονικές γνώσεις και στο εξωτερικό υπάρχουν ειδικές σχολές συμπεριφοράς και διαχείρισης των ζώων σε ζωολογικούς κήπους ,που εξειδικεύονται ανάλογα με το είδος του ζώου .

Το 2018 είχαν αποδράσει τα δυο τζάγκουαρ από σπασμένο τζάμι και εκτελέστηκαν, τον περασμένο Φλεβάρη κατέρρευσε η οροφή του χώρου που φιλοξενεί εξωτικά πτηνά και 40 δραπέτευσαν -μάλλον είναι νεκρά από ασιτία ή ατύχημα-, ενώ την τελευταία δεκαετία έχουν χάσει τη ζωή τους 6 δελφίνια. Ο κώδωνας του κινδύνου κρούεται όλο και πιο συχνά.

Η θανάτωση του ζώου ήταν η πιο εύκολη λύση για εκείνους. Βλέπετε, αν σκοτωνόταν άνθρωπος θα ‘έκλεινε’ το ίδιο δευτερόλεπτο το πάρκο. Εκτέλεσαν άμεσα το ζώο για να αποφευχθεί αυτό το ενδεχόμενο.

Λογοδότησε κάπου το Αττικό Ζωολογικό Πάρκο για τη θανάτωση;

Την επομένη της θανάτωσης του Μπαζού έγινε γνωστό πως σχηματίστηκε προανάκριση από το αστυνομικό τμήμα Σπατών-Αρτέμιδας, ενώ συνελήφθη ο φροντιστής που τον πυροβόλησε -πριν αφεθεί ελεύθερος με προφορική εντολή του εισαγγελέα ζώων.

Οι πληροφορίες μας ανέφεραν πως μετά το θλιβερό συμβάν, αποφασίστηκε να ‘σηκωθεί’ ο φράχτης που ‘κλείνει’ το χώρο στον οποίον ζουν οι χιμπατζήδες στο Αττικό Πάρκο. Ο κύριος Λεσουέρ εξήγησε ότι “τα μέτρα που υπάρχουν για κάθε ζώο σε κάθε πάρκο, προκύπτουν από τις προδιαγραφές που τίθενται από οργανισμούς τους οποίους ανήκουμε.

Όταν προκύπτει ένα ζήτημα σε όποιο ζωολογικό πάρκο του πλανήτη, αμέσως επικαιροποιούνται τα μέτρα ασφαλείας και αναβαθμίζονται. Έπειτα από αυτό που έγινε σε εμάς, ενημερώθηκαν οι πάντες και θα ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα”. Για να μην ξανασυμβεί οπουδήποτε στον πλανήτη.

Ο άνθρωπος είναι ο λόγος που απειλούνται με εξαφάνιση οι χιμπατζήδες

Για λόγους που δεν περιορίζονται… στις γενικές γνώσεις, θα ήταν χρήσιμο να αναφερθούν κάποια πράγματα για το είδος στο οποίο ανήκε ο εκτελεσμένος Μπαζού.

Οι χιμπατζήδες είναι τα πιο κοντινά μας ‘ξαδέρφια’: μοιραζόμαστε περίπου το 98.7% των γονιδίων μας, όπως αναφέρεται στην ιστοσελίδα του οργανισμού World Wild Life. Μοιραζόμαστε και έναν κοινό πρόγονο που έζησε πριν περίπου από 7 έως 13.000.000 χρόνια.

Η εξελικτική πορεία των μελών της οικογένειας των ανθρωπίδων (μαζί με τους γορίλες, τους ανθρώπους και τους ουρακοτάγκους) διαχωρίστηκε από αυτήν την ανθρώπων, πριν 6.000.000 χρόνια. Φροντίζουν τους απογόνους τους για χρόνια και ζουν κατά μέσο όρο για 45 χρόνια. Γελούν όταν παίζουν, φιλιούνται, αγκαλιάζονται, χτυπούν ο ένας την πλάτη του άλλου, γαργαλούν ο ένας τον άλλον, αρρωσταίνουν (ο ιός Έμπολα σκότωσε χιλιάδες), χρησιμοποιούν το άγγιγμα για την επαφή και επικοινωνούν με τρόπους που παραπέμπουν σε αυτούς των ανθρώπων.

Παρ’ όλα αυτά ο άνθρωπος έχει κάνει τον χιμπατζή είδος προς εξαφάνιση -έχει ανακηρυχθεί ως τέτοιο από τη Διεθνή Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης που προσδιόρισε ως κύριο λόγο τον άνθρωπο.

“Καθώς οι άνθρωποι μετακινούνται σε όλο και περισσότερους τομείς της γεωγραφικής περιοχής του χιμπατζή, απομακρύνουν το δάσος του για να εκμεταλλευτούν γεωργικά την περιοχή. Η υλοτομία, η εξόρυξη, η εξόρυξη πετρελαίου και τα έργα νέων δρόμων και αυτοκινητοδρόμων απειλούν να υποβαθμίσουν περαιτέρω και να κατακερματίσουν τον βιότοπο του χιμπατζή.

Η αποψίλωση των δασών όχι μόνο δυσκολεύει τους χιμπατζήδες να βρουν ένα μέρος για να ζήσουν, αλλά κάνει δύσκολη και την εξεύρεση τροφής (μερικές φορές κυνηγούν και τρώνε μικρά θηλαστικά, ενώ τρώνε και φρούτα, ξηρούς καρπούς, σπόρους, άνθη, φύλλα και πολλά είδη εντόμων).

Σε απόγνωση, πολλοί καταφεύγουν στην αναζήτηση τροφής στα σπίτια ανθρώπων που βρίσκονται κοντά. Κλέβουν φρούτα και άλλα τρόφιμα σε κοντινή απόσταση. Μολονότι οι πίθηκοι κατά καιρούς αρπάζουν και σκοτώνουν μικρά παιδιά, οι άνθρωποι σκοτώνουν τους χιμπατζήδες ως αντίποινα και για να προστατεύσουν τις οικογένειές τους από μελλοντικές επιθέσεις”.

Οι κυνηγοί κρέατος στοχεύουν τους χιμπατζήδες, επειδή παρέχουν περισσότερο κρέας από τα μικρότερα θηλαστικά (το κρέας τους ήταν ανέκαθεν πηγή τροφής στην Κεντρική και τη Δυτική Αφρική), ενώ συλλέγουν απογόνους για να τα πουλήσουν ως κατοικίδια σε πλούσιους ή στο παράνομο εμπόριο. Η τιμή πώλησης φτάνει κατά μέσο όρο στα 12.500 δολάρια.

Το είδος έχει εξαφανιστεί εντελώς από 4 χώρες και βρίσκονται υπό τρομερή πίεση, όπου αλλού ζουν. Ο πληθυσμός εκτιμάται μεταξύ 172.700 και 299.000 μέλη.

Θα ήθελα να σημειώσεις πως μελέτες έχουν αποκαλύψει ότι οι χιμπατζήδες δεν είναι επιθετικοί προς τους ανθρώπους. Εκτός και αν προσπαθήσεις να τους ακουμπήσεις ή κάνεις περίεργες χειρονομίες και θορύβους ή τους τρομάξεις με τα φλας φωτογραφικών μηχανών. Η μελέτη έκανε γνωστό πως νιώθουν απειλή (όπως και το φόβο τα εκδηλώνουν με το ‘σήκωμα’ των τριχών) και όταν τους κοιτάς απευθείας στα μάτια, για ώρα.

Ο alpha male και η παρέα του

Όπως και οι άνθρωποι, οι χιμπατζήδες είναι πολύ κοινωνικά ζώα. Ζουν σε κοινότητες πολλών δεκάδων ζώον. Κάθε μία έχει ένα ‘άλφα’ αρσενικό (alpha male), το οποίο έχει και τη δική του ‘ομάδα’ ακολούθων/συμμάχων.

Στο National Geographic μπορείς να διαβάσεις για τις έρευνες που έχουν δείξει ότι οι αρσενικοί και οι θηλυκοί χιμπατζήδες έχουν ατομικές προσωπικότητες, με τα θηλυκά να είναι πιο έμπιστα και δειλά. Η περιποίηση είναι ένα σημαντικό μέρος της κοινωνικής τους ζωής. Αφενός τους βοηθά να συνδέονται, αφετέρου να απομακρύνουν τα τσιμπούρια και τη βρωμιά ο ένας από το σώμα του άλλου.

Το περιβάλλον τους είναι τα δάση της Κεντρικής Αφρικής. Εκεί περνούν τις περισσότερες μέρες τους στις κορυφές των δέντρων -τα μακριά χέρια και δάχτυλα τους βοηθούν να σκαρφαλώνουν στα δέντρα και να αιωρούνται από κλαδί σε κλαδί.

Όταν πατούν στη γη, περπατούν συνήθως με τα τέσσερα, αν και μπορούν να σταθούν και να περπατήσουν όρθιοι για κάποια χιλιόμετρα. Φτιάχνουν ραβδιά και τα χρησιμοποιούν για να βγάζουν έντομα από τις φωλιές τους ή να σκάβουν κορμούς και δέσμες φύλλων για να απορροφούν -σαν σφουγγάρια- το πόσιμο νερό. Μεταξύ των -λίγων- ζώων που χρησιμοποιούν εργαλεία, ο χιμπατζής είναι το μόνο που τα χρησιμοποιεί για τους περισσότερους σκοπούς. Επίσης, έχει αποδειχθεί ότι μπορεί να διδαχθεί βασική μορφή ανθρώπινης νοηματικής γλώσσας.

Προστατεύονται από εθνικούς και διεθνείς νόμους

Οι χιμπατζήδες προστατεύονται από τους εθνικούς και διεθνείς νόμους, για τα απειλούμενα είδη. Κάποια από τα ενδιαιτήματά τους προστατεύονται επίσης ως καταφύγια. Οι οργανώσεις προστασίας εργάζονται για την επέκταση αυτών των προστατευόμενων περιοχών, ενώ πιέζουν επίσης για τον τερματισμό της παράνομης θανάτωσης και σύλληψης των ζώων. Δες τι επισημαίνει το Νational Geographic.

Κλειδί για τη διασφάλιση του μέλλοντος του χιμπατζή, είναι η βελτίωση της σχέσης του με τους ανθρώπους.

“Πολλοί οργανισμοί συνεργάζονται με τις κοινότητες για να ευαισθητοποιήσουν σχετικά με τις απειλές που αντιμετωπίζουν οι χιμπατζήδες, να αναπτύξουν σχέδια δράσης για τη διατήρηση των οικοτόπων τους και να βοηθήσουν τα μέλη της κοινότητας να αναπτύξουν εναλλακτικούς τρόπους διαβίωσης που δεν θέτουν σε κίνδυνο το περιβάλλον του ζώου”.

Σε ό,τι αφορά το νομικό πλαισιο των ζωολογικών κήπων σε όλες τις χώρες της Ευρώπης, άρα κ της Ελλάδας, διέπεται από την ευρωπαική Οδηγία 1999/22ΕΚ ΤΟΥ 1999 Για τη διατήρηση άγριων ζώων στους ζωολογικούς κηπους.

Βάσει αυτής της οδηγίας τα κρατη μέλη της Ε.Ε πρέπει να θεσπίζουν μέτρα προκειμένου να εξασφαλίσουν ότι οι ζωολογικοί κήποι εφαρμόζουν τις παρακάτω περίπου απαιτήσεις της Οδηγίας

• συμμετοχή σε έρευνα, εφόσον αποβαίνει σε όφελος της διατήρησης του είδους και/ή κατάρτιση σε συναφείς ειδικές δεξιότητες στον τομέα της διατήρησης, και/ή ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με τη διατήρηση του είδους και/ή, όπου αυτό είναι σκόπιμο, αναπαραγωγή υπό συνθήκες αιχμαλωσίας, ανανέωση του πληθυσμού των ζώων ή επαναεισαγωγή των ειδών στη φύση,
• συνθήκες διαβίωσης των ζώων που ικανοποιούν τις βιολογικές απαιτήσεις των διαφόρων ειδών και τις απαιτήσεις όσον αφορά τη διατήρησή τους, μεταξύ άλλων προβλέποντας ειδικό για το κάθε είδος εμπλουτισμό των χώρων εγκλεισμού τους και διατήρηση υψηλού επιπέδου ζωοτεχνίας με ανεπτυγμένο πρόγραμμα προληπτικής και θεραπευτικής κτηνιατρικής αγωγής και διατροφής,
• φροντίδα για τη μη διαφυγή των ζώων, προς αποτροπή ενδεχόμενων οικολογικών απειλών σε βάρος αυτόχθονων ειδών, και παρεμπόδιση της εισαγωγής εξωτερικών επιβλαβών ζώων και παρασίτων,

Είναι φυλακή των ζώων τα ζωολογικά πάρκα;

Ζητήσαμε από τον ιδρυτή του Αττικού Ζωολογικού Πάρκου, Ζαν Ζακ Λεσουέρ μιλήσει και για το θέμα της αιχμαλωσίας των ζώων στα ζωολογικά. Όπως είπε “τα ζώα που υπάρχουν στα πιστοποιημένα ζωολογικά πάρκα του Δυτικού κόσμου δεν προέρχονται από την φύση αλλά έχουν γεννηθεί σε αλλά ζωολογικά πάρκα. Ο πληθυσμός ειδικά των απειλούμενων ειδών καταγράφεται και παρακολουθείται από τα ευρωπαϊκά studbook (βιβλία γενεαλογίας) με σκοπό τη διατήρηση του είδους και καθαρών γενεαλογικά πληθυσμών και τη σωστή μετακίνηση ανάμεσα στα ζωολογικά πάρκα

Στην παγκόσμια βάση δεδομένων, καταγράφονται όλα όσα τα αφορούν -σαν ένα ημερολόγιο για το τι κάνουν, το πού βρίσκονται- από την στιγμή που γεννιούνται, έως αυτήν που πεθαίνουν καθώς και πολύτιμα στοιχεία για το κάθε είδος .

Πολλά από αυτά τα ζώα ανήκουν και σε προγράμματα επανένταξης στη φύση. Το Αττικό Πάρκο συμμετέχει σε 70 περίπου ευρωπαϊκά προγράμματα προστασίας απειλούμενων ειδών.

Για πολλά ζώα που είναι είδη προς εξαφάνιση, το να είναι σε πάρκα ανήκει στη γενικότερη προσπάθεια που γίνονται για την επιβίωση του είδους τους. Είναι οι πρεσβευτές των ειδών τους στη φύση και αποτελούν για εκκατομύρια ανθρώπους την μοναδική τους δυνατότητα να τα δουν από κοντά και να ευαισθητοποιηθούν για τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν στην φύση είτε από την ανθρωπογενή δραστηριότητα είτε από την κλιματική αλλαγή . Ο μεγαλύτερος αριθμός φιλόζωων ακόμη και ακτιβιστών στην Ευρώπη, την πρώτη επαφή τους με τα ζώα την είχαν σε ζωολογικά πάρκα.

Σε όλη την Ευρώπη τα πάρκα ανήκουν σε προγράμματα που δαπανούν δισεκατομμύρια δολαρίων για την επανένταξη, την προστασία και τη διατήρηση των ειδών και ενισχύουν και οργανώσεις στο πεδίο.

H κυρία Μπομπολάκη εξήγησε πως ο ΠΦΠΟ προτιμά να προτείνει λύσεις. Όπως; α) Τη Δημιουργία Φορέα Διαχείρισης κατά τα πρότυπα άλλων κέντρων διάσωσης στο εξωτερικό -που θα ειναι στελεχωμένος επαρκώς και με εξειδικευμένο προσωπικό, που θα έχει αποδεδειγμένο σεβασμό και την ενσυναίσθηση προς την αγρια ζωή, β) Στενή συνεργασία Πολιτείας με τους φιλοζωικούς περιβαλλοντικούς και επιστημονικούς φορείς για την άγρια ζωή, ώστε να συναποφασίζονται οι ενέργειες πάντα προς όφελος των ζώων και γ) μετάβαση του χώρου του Αττικού Ζωολογικού Πάρκου σε κέντρο διάσωσης και περίθαλψης άγριων ζώων -διαδικασία που είναι δύσκολο εγχείρημα και θα απαιτήσει χρόνο.

“Μάλλον δεν θα σου άρεσε να σε βγάζουν δεμένο με λουρί από το σπίτι σου”

To Soap Boxie είναι ιστοσελίδα που δημιουργήθηκε από λάτρεις της πολιτικής και της κοινωνίας, οι οποίοι θέλουν να μοιράζονται την τεχνογνωσία και τις γνώσεις του για κυβερνητικά και πολιτικά ζητήματα.

Σε άρθρο που δημοσιεύτηκε το Νοέμβριο του 2020 αναπτύχθηκε το αν τα ζωολογικά πάρκα είναι φυλακές. Ας δούμε τι έγραψε η βιολόγος που το ανέλαβε.

1) Πιστεύουμε πως ξέρουμε τι θέλουν τα ζώα

Ένας ιδιαίτερος λόγος που τα δικαιώματα των ζώων, ή τα κινήματα απελευθέρωσης των ζώων, αποκτούν τόση δυναμική όχι μόνο μεταξύ του κοινού, αλλά και ορισμένων μελών της επιστημονικής κοινότητας που χρησιμοποιούν τη λογική για όσα δεν γνωρίζουμε και τεχνικά δεν μπορούμε να γνωρίζουμε για το τι σκέφτονται τα ζώα -και τα μυαλά τους.

2) Είναι τα πάρκα φυλακές;

Ο ορισμός της λέξης ‘φυλακή’ είναι 1. κτίριο για τον περιορισμό προσώπων που κρατούνται εν αναμονή της δίκης, καταδικασθέντων μετά από καταδίκη κ.λπ. 2. κρατική φυλακή. 3. κάθε τόπος περιορισμού ή ακούσιου περιορισμού. 4. φυλάκιση. Σύμφωνα με το Νο3, ναι τα ζώα που είναι περιορισμένα, είναι φυλακισμένα. Κάτι που ισχύει και για τους σκύλους, τις γάτες και κάθε άλλο περιορισμένο ζώο. Ανεξάρτητα από το αν πιστεύουμε ότι τους αρέσει το μέρος που βρίσκονται ή όχι.

Υπάρχουν, ωστόσο, μερικές τεράστιες διαφορές μεταξύ των σωφρονιστικών εγκαταστάσεων και των ζωολογικών κήπων ή των περιβαλλόντων κατοικίδιων ζώων, καθώς και διαφορές μεταξύ ανθρώπων και ζώων.

3) Είναι ανήθικη η αιχμαλωσία;

Το πεδίο της γνώσης των ζώων έχει πολλά ανεξερεύνητα μέρη, καθώς φαίνεται να συνεχίζουμε να ανακαλύπτουμε εκπληκτικά γεγονότα που δεν γνωρίζαμε για τους μη-ανθρώπους συνοδοιπόρους μας.

Λόγω περιορισμένων και ελάχιστα κατανοητών στοιχείων που υποδηλώνουν ότι ορισμένα είδη μπορεί να μην τα πάνε καλά στην αιχμαλωσία, αυτό δημιουργεί ένα εξαιρετικό περιβάλλον για τους ανθρώπους να βγάλουν τα συμπεράσματα που επιθυμούν. Και σίγουρα η ‘εικόνα’ συμπληρώνεται σε μεγάλο βαθμό από αυτά που προτιμά ο άνθρωπος για τον εαυτό του.

4) Είναι εγωιστικό το θέμα;

Ο εγωισμός είναι άσχετος με το αν είναι ηθικό να κρατάς αιχμάλωτα ζώα ή όχι. Όταν οι άνθρωποι διατηρούν κατοικίδια ζώα, είναι αναμφισβήτητα εγωιστικό (οι άνθρωποι ξεκίνησαν τη σχέση τους με τα ζώα για να προωθήσουν τα δικά τους ‘κέρδη’). Η αγαπημένη χρήση και ιδιοκτησία σκύλων, αλόγων και γατών από την κοινωνία μας δεν αποτελεί εξαίρεση. Στην πραγματικότητα, πολύ λίγοι άνθρωποι αντιτίθενται πλήρως στην ‘εκμετάλλευση ζώων’. Αντ’ αυτού προτιμούν πολιτιστικά αποδεκτές μορφές, συμπεριλαμβανομένης της εξουθενωτικής εκτροφής συγκεκριμένων breeds σκύλων.

Αυτό που πραγματικά έχει σημασία είναι αν κρατώντας τα ζώα αιχμάλωτα, τα βλάπτουμε με τη πρόκληση αδικαιολόγητης αγωνίας ή σωματικής φθοράς, από την άρνηση πρόσβασης στην άγρια ζωή.

Δεν μπορώ να γνωρίζω με βεβαιότητα τις προτιμήσεις των ζώων μου (εξημερωμένων ή άλλων). Αυτό που μπορώ να κάνω είναι να επιστρατεύσω τη μορφωμένη εικασία: να εφαρμόσω όσα γνωρίζω η ίδια και η ουδέτερη επιστήμη για τα ζώα, σε συνδυασμό την εμπειρία μου με τα μεμονωμένα ζώα και να κάνω μερικά πειράματα ‘ελεύθερης επιλογής’ με τα κατοικίδια μου. Για να κατανοήσουμε πλήρως την ηθική, πρέπει να έχουμε μια ξεκάθαρη κατανόηση της εναλλακτικής λύσης στην αιχμαλωσία.

Όταν ένα ζώο που ήταν αιχμάλωτο απελευθερώνεται στη φύση, όλοι νιώθουν καλά, με τις εικόνες των ζώων να περιφέρονται σε εμβληματικό τοπίο να γεμίζουν το κεφάλι μας”.

Αυτή δεν είναι απαραίτητα η αλήθεια

“Στην πραγματικότητα, οι πληθυσμοί των ζώων υφίστανται την αυστηρή και αδίστακτη διαδικασία έναρξης της φύσης που ονομάζεται φυσική επιλογή. Είναι η κινητήρια δύναμη πίσω από την εξέλιξη. Όπως και η επιλεκτική αναπαραγωγή που επιτυγχάνουμε με τους σκύλους, ορισμένα γονίδια ευνοούνται στη διαδικασία. Τα ‘καταλληλότερα’ γονίδια ‘επιλέγονται’ στην άγρια φύση. Σε αντίθεση με τις περισσότερες εκτροφές σκύλων, η φύση απλώς εκτελεί τα ‘κατώτερα’ γονίδια (ή τους άτυχους) στο σύστημά της. Ή στην καλύτερη περίπτωση, τους αρνείται την πρόσβαση στην αναπαραγωγή.

Με άλλα λόγια, η φυσική επιλογή τροφοδοτείται εν μέρει από τον θάνατο. Κάτι που δεν είναι κακό, αλλά δεν είναι και κακό. Είναιτο μέσο με το οποίο υπάρχει ζωή στη Γη. Μήπως τα ζώα βρίσκουν τον πρόωρο θάνατό τους πιο ευχάριστο επειδή θυσιάστηκαν για τον λαμπερό ‘κύκλο της ζωής’; Όχι.

Η αιχμαλωσία από την άλλη, κρατά όλους τους παίκτες του ζωντανούς. Επομένως αυτό θα μπορούσε να δημιουργήσει -ακούσια- λιγότερο υγιή ή ψυχικά λιγότερο κατάλληλα όντα (κάτι που έχει γίνει επί τούτου με τους σκύλους). Όλα όσα συμβαίνουν σε καταστάσεις αιχμαλωσίας φαίνονται πλήρως, ενώ τα νεκρά άγρια ζώα καταναλώνονται ως επί το πλείστον γρήγορα, πριν τα δει κάποιος που κάνει σαφάρι.

Ακολουθεί ένα σχετικό παράδειγμα: μερικά είδη πιθήκων μπορεί να γεννήσουν, να προσδιορίσουν ότι μια παραμόρφωση στο μωρό είναι πολύ δαπανηρή για να αφιερωθεί πολύτιμη ενέργεια. Έτσι το πετούν από ύψος και το αφήνουν να πεθάνει.

Σε καταστάσεις αιχμαλωσίας που διεξάγονται με υπευθυνότητα, τα μωρά του είδους που απορρίπτονται ή φροντίζονται ανεπαρκώς από τις μητέρες τους, έχουν την προσοχή των φροντιστών.

Μερικοί μπορεί να ισχυριστούν ότι η ψυχική ασθένεια από το περιβάλλον αιχμαλωσίας είναι αποτέλεσμα τέτοιας μητρικής παραμέλησης. Πρόκειται όμως, για κάτι που δεν αναγνωρίζεται ότι συμβαίνει στη φύση. Μπορούμε να δούμε και να αξιολογήσουμε κάθε πτυχή των ζώων σε αιχμαλωσία, ενώ η φύση είναι -σε μεγάλο βαθμό- ένας κρυμμένος κόσμος. Πολλές από τις φρικαλεότητες που συμβαίνουν εκεί μπορούν να εξαφανιστούν όμορφα κάτω από το φυσικό χαλί. Δεν βλέπουμε επίσης, τα ζώα να βαριούνται -γιατί είναι πολύ απασχολημένα με την προσπάθεια τους να επιβιώσουν. Ή φοβούνται τον άνθρωπο που είναι απέναντι με μια φωτογραφική κάμερα και τους κοιτάζει. Την ίδια ώρα, δεν είναι περίεργο να δούμε ζώα να βαριούνται στους ζωολογικούς κήπους.

5) Εσένα θα σου άρεσε να ζεις σε κλουβί;

Όχι, όπως δεν θα μου άρεσε να βγαίνω από το σπίτι μόνο όταν μου φοράνε ένα λουρί. Επίσης, δεν θα ήθελα να με πετάξουν στη φύση και να έρθω ενάντια στο αυστηρό τεστ φυσικής κατάστασης της φυσικής επιλογής, καθώς είμαι ένα ζώο που έχει συνηθίσει να ζει σε προστατευμένο περιβάλλον.