ΠΟΣΟΥΣ ΣΤΕΝΟΥΣ ΦΙΛΟΥΣ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ Η ΥΓΕΙΑ ΣΟΥ;

Οι άνθρωποι έχουμε προσδιοριστεί ως υπέρ κοινωνικά όντα, επειδή οι ζωές μας τείνουν να είναι εκτεταμένα κοινωνικά συνυφασμένες. Εδώ και χρόνια προκύπτουν διαρκώς περισσότερα στοιχεία που δείχνουν πως οι σχέσεις μας επηρεάζουν τη ψυχολογική και τη σωματική μας υγεία.

Καλή ώρα, οι φιλίες μας.

Η φιλία έχει μελετηθεί ιστορικά από διάφορους ακαδημαϊκούς τομείς (επικοινωνία, κοινωνιολογία, κοινωνική ψυχολογία, ανθρωπολογία και φιλοσοφία). Παρ’ όλα αυτά, υπάρχει ακόμα ένα θεματάκι με τον ορισμό και το δείκτη μέτρησης επιρροής αυτών των σχέσεων -στην υγεία και την ευημερία μας.

Τι είναι ‘φιλία’

Αν ψάχνεις έναν απόλυτο ορισμό για τη λέξη ‘φιλία’, δεν υπάρχει, αφού όπως και η οικειότητα είναι κάτι υποκειμενικό -και έτσι δεν υπάρχουν κλίμακες μέτρησης που να μπορούν να χρησιμοποιήσουν όλοι.

Ίσως ο πιο απέριττος τρόπος είναι αυτός που έδωσε το Good Therapy.

Η φιλία είναι μια στενή σχέση μεταξύ δύο ανθρώπων που χαρακτηρίζεται από συναισθήματα φροντίδας, σεβασμού, θαυμασμού, ανησυχίας ή ακόμα και αγάπης.

Το καθοριστικό χαρακτηριστικό είναι η προτίμηση που δείχνουμε σε συγκεκριμένο άτομο. Ωστόσο, ο κάθε άνθρωπος -ανάλογα και με την ηλικία του- μπορεί να έχει διαφορετικό ορισμό και απαιτήσεις. Τα μικρά παιδιά γίνονται ‘κολλητοί’ έπειτα από δυο λεπτά γνωριμίας. Μεγαλύτεροι χρειάζονται χρόνο και δοκιμασίες για να χαρακτηρίσουν κάποιον ως φίλο, ενώ άλλοι χρησιμοποιούν τη λέξη για όλους.

Την στιγμή που υπάρχουν πολλές μορφές φιλίας, υπάρχουν και ορισμένα χαρακτηριστικά που είναι κοινά. Αυτά περιλαμβάνουν

• κάποιο βαθμός δέσμευσης για την ευημερία του άλλου
• η επιθυμία για “τακτική” επαφή. Το ‘τακτική’ μπορεί να είναι μια φορά ανά δυο μέρες ή μια το χρόνο -εξαρτάται από κάθε άνθρωπο.
• η αμοιβαία εμπιστοσύνη, ανησυχία και συμπόνια.
• τα κοινά ενδιαφέροντα, απόψεις, πεποιθήσεις ή χόμπι.
• η κοινή γνώση για τη ζωή, τα συναισθήματα, τους φόβους ή τα ενδιαφέροντα του άλλου.
• τα αισθήματα αγάπης, σεβασμού, θαυμασμού ή εκτίμησης.

Ο ορισμός της φιλίας διαφέρει σε κάθε πολιτισμό, αλλά και μεταξύ των φύλων.

Χαρακτηριστικά, σε πολλά άλλα βιομηχανοποιημένα πλούσια κράτη, οι γυναίκες τείνουν να έχουν περισσότερες φιλίες από τους άνδρες και να επενδύουν μεγαλύτερη ενέργεια σε αυτές. Στην ίδια συνθήκη, οι ρομαντικές σχέσεις είναι, για πολλούς άνδρες, μοναδική ή πρωταρχική πηγή φιλίας.

Το φύλο μπορεί επίσης να επηρεάσει ποιον επιλέγει κάποιος για φίλο. Μελέτη του 2018 διαπίστωσε ότι οι διακρίσεις, λόγω φύλου, ενδέχεται να μειώσουν την πιθανότητα να δημιουργήσει φιλίες ένα άτομο, με μέλη διαφορετικού φύλου.

Έχει φανεί πως οι φιλίες μεταξύ των φύλων μπορούν να ενισχύσουν την ενσυναίσθηση, να καταρρίψουν τους φραγμούς των φύλων και να υπονομεύσουν τα στερεότυπα και τον μισογυνισμό.

Οι, κατά τον Αριστοτέλη, τύποι της φιλίας

Επιστήμονες δημοσίευσαν τον Ιούλιο του 2019 μελέτη που είχε ως αντικείμενο να ερευνήσει όσα είχε πει πριν 2.300 χρόνια ο Αριστοτέλης, για τη σημασία των στενών σχέσεων στην καλή ζωή. Είχε δώσει τρία γενικά χαρακτηριστικά για τη φιλία: τη χρησιμότητα, την ευχαρίστηση και την αρετή.

Φιλίες της χρησιμότητας: έχουν ως πρωταρχικό σκοπό να δώσουν τη δυνατότητα στα άτομα να αποκτήσουν πολύτιμα αποτελέσματα για τον εαυτό τους, μέσω ανταλλαγών με άλλους. Επομένως, η πρωταρχική αξία είναι ο βαθμός στον οποίο οι σχέσεις χρησιμεύουν, ως μέσο για τους επιθυμητούς σκοπούς κάθε φίλου.

Παράδειγμα: ένας φίλος μπορεί να έχει ιδιαίτερα χρήσιμες δεξιότητες (σχετικά μεγαλύτερη δημοτικότητα ή σωματική δύναμη). Επειδή η σχέση βασίζεται σε ένα ιστορικό παροχής οφελών του ενός στον άλλον, εάν αυτή η χρησιμότητα παραπαίει, το ίδιο συμβαίνει και με τη σχέση.

Η άποψη αυτή έχει κατοχυρωθεί στις κοινωνικές θεωρίες της ανταλλαγής και της αλληλεξάρτησης των σχέσεων, σε έρευνες από το 1979 έως σήμερα.

Φιλίες της ευχαρίστησης: έχουν ως πρωταρχικό σκοπό την παροχή απόλαυσης ή ευχαρίστησης. Όσο οι φίλοι συνεχίζουν να απολαμβάνουν αυτή την ευχαρίστηση, θα παραμείνουν φίλοι. Ο συγκεκριμένος τύπος αντικατοπτρίζει το επίκεντρο της σύγχρονης ψυχολογικής έρευνας για το πώς η φιλία συμβάλλει στην ικανοποίηση και τα θετικά συναισθήματα.

Για παράδειγμα, μια μελέτη σε δείγμα μεγαλύτερων -σε ηλικία- ενηλίκων έδειξε ότι οι φίλοι είναι σημαντικοί, επειδή συνδέονται με βραχυπρόθεσμα ευχάριστα συναισθήματα που προκύπτουν από τον χρόνο που μοιράζονται -σε αθλήματα, χόμπι, δραστηριότητες κλπ.

Φιλίες της αρετής: αυτός ο τύπος ήταν κατά τον Αριστοτέλη, ο καλύτερος, επειδή τα άτομα σε αυτές τις σχέσεις είναι ευεργετικά και ευχάριστα, χωρίς η σχέση τους να ορίζεται από τα τρία διακριτικά χαρακτηριστικά.

1. τα άτομα είναι φίλοι επειδή θαυμάζουν ο ένας τις καλές ιδιότητες (αρετές όπως η ειλικρίνεια, η συμπάθεια, η γενναιοδωρία, η δικαιοσύνη και το θάρρος) του άλλου. Οι καλές ιδιότητες εν τω μεταξύ, βρίσκονται στο επίκεντρο της σχέσης και επειδή θεωρούνται ως σταθερά πρότυπα συμπεριφοράς και ύπαρξης, επιτρέπουν στις φιλίες να διαρκέσουν περισσότερο.
2. οι φιλίες αρετής αντιμετωπίζουν τη σχέση, τις κοινές δραστηριότητες και τους στόχους ως πολύτιμα -από μόνα τους. Κάτι που διαφέρει από τους άλλους δυο τύπους που έχουν ως στόχο των αλληλεπιδράσεων, την επίτευξη συγκεκριμένου αποτελέσματος (να πάρουν βοήθεια ή απόλαυση).
3. ο Αριστοτέλης πρότεινε ότι οι φίλοι της αρετής θέλουν το καλύτερο ο ένας για τον άλλον “κάτι που σημαίνει ότι η απόκτηση οφελών και η εμπειρία της ευχαρίστησης για τον εαυτό τους, είναι δευτερεύοντα σε σχέση με την αξία του φίλου και της ίδιας της φιλίας”.

Η μελέτη του 2019 αναρωτήθηκε αν υπάρχουν σήμερα αυτοί οι τύποι.

“Ένα σημαντικό εύρημα είναι ότι οι ερωτηθέντες βαθμολόγησαν τους καλύτερους φίλους τους διαφορετικά, όσον αφορά τα χαρακτηριστικά της χρησιμότητας, της ευχαρίστησης και της αρετής του φίλου. Με αυτόν τον τρόπο, αναβιώσαμε εμπειρικά την αρχαία ιδέα ότι οι ενάρετες ιδιότητες ενός φίλου μπορεί να είναι μια σημαντική πτυχή της φιλίας.

Τα αποτελέσματά μας υποδεικνύουν ότι μπορεί να υπάρχει μια μορφή φιλίας, στην οποία η πρωταρχική αξία βρίσκεται στις καλές ιδιότητες του φίλου και στην ίδια τη φιλία και όχι μόνο στα βοηθητικά οφέλη που παρέχει ο φίλος”.

Ο ιδανικός αριθμός φίλων -για την υγεία μας

Πολλές διαφορετικές μελέτες έχουν προσφέρει πληθώρα στοιχείων που υποδεικνύουν ότι οι φιλίες είναι μια σημαντική πηγή ευτυχίας, ευημερίας, σωματικής υγείας και μακροζωίας. Οι ερευνητές έχουν συχνά συνδέσει “τη μονοδιάστατη ποιότητα φιλίας με την ικανοποίηση από τη ζωή και το θετικό συναίσθημα, που είναι ηδονικές μορφές ευημερίας”. Έχουν σχετίσει και τη μοναξιά με αυξανόμενο κίνδυνο για κατάθλιψη, καρδιακών παθήσεων, εγκεφαλικού και άγχους.

Μετά ανάλυση του 2010 κατέληξε στο ότι η μοναξιά είναι το ίδιο επικίνδυνη για την υγεία μας, με το κάπνισμα 15 τσιγάρων την ημέρα.

Οι ερευνητές κρούουν όλο και περισσότερο τον κώδωνα του κινδύνου, για τη διαφαινόμενη επιδημία μοναξιάς -που μελέτες έχουν δείξει πως μπορεί να μειώσει το προσδόκιμο και να προκαλέσει φθορές στην υγεία. Το φαινόμενο έγινε πολύ πιο έντονο, μετά το ξέσπασμα της πανδημίας.

Ποια μπορεί να είναι η ιδανική συνθήκη που δεν απαιτεί να σπάσουμε όλα τα ‘κουτάκια’, για να προστατεύσουμε τον εαυτό μας μέσω των φιλικών μας σχέσεων;

Σύμφωνα με τον καθηγητή επικοινωνιακών σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Κάνσας, Jeffrey Hall και όσα είπε στους New York Times “εάν ο στόχος σας είναι απλώς να μετριάσει τις βλαβερές επιπτώσεις που μπορεί να έχει η μοναξιά στην υγεία σας, αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι να έχετε τουλάχιστον ένα σημαντικό άτομο στη ζωή σας. Είτε είναι σύντροφος, είτε είναι γονέας, είτε φίλος, είτε κάποιος άλλος.

Αν θέλετε να έχετε την πιο ουσιαστική ζωή, μια ζωή όπου αισθάνεστε δεμένοι και συνδεδεμένοι με άλλους, οι περισσότεροι φίλοι είναι καλύτεροι“.

Τι λέει η επιστήμη για τον ιδεατό αριθμό φίλων

Η πιο γνωστή θεωρία για τον αριθμό των φίλων που μπορεί να έχει ένας άνθρωπος, ανήκει στον Βρετανό ψυχολόγο και ανθρωπολόγο Robin Dunbar.

Αυτό που πέρασε στην ιστορία ως Dunbar’s number προτείνει περίπου 150 φίλους στους οποίους περιλαμβάνονται 50 καλοί φίλοι, 15 στενοί και 5 ‘αδέλφια‘. Η συγκεκριμένη ‘εξίσωση’ αποδείχθηκε συνεπής μέσα στα χρόνια, από την εποχή των κυνηγών έως αυτήν των social media.

Μελέτη του 2016 έδειξε ότι τα άτομα που έχουν 6 ή περισσότερους φίλους, έχουν βελτιωμένη υγεία σε όλη τους τη ζωή.

Έρευνα του 2020 διαπίστωσε ότι οι γυναίκες μέσης ηλικίας που είχαν από 3 ή περισσότερους φίλους έτειναν να έχουν υψηλότερα επίπεδα συνολικής ικανοποίησης από τη ζωή.

Αυτές οι ‘συνταγές’ δεν λειτουργούν για όλους, αφού παίζουν ρόλο η προσωπικότητα και τα χαρακτηριστικά του καθενός.

Πώς καταλαβαίνεις ότι οι φίλοι σου ‘φτιάχνουν’ (δεν καταστρέφουν) την υγεία σου

Η ψυχολόγος και συγγραφέας του βιβλίου “Platonic: How The Science of Attachment Can Help You Make -and Keep- Friends”, Marisa Franco προτείνει να ξεκινήσουμε τον έλεγχο με την κατάσταση μας, σε επίπεδο φιλίας, από την ερώτηση “νιώθω μόνος/μόνη;”.

“Η μοναξιά είναι ένα είδος συναγερμού. Όλοι νιώθουν μοναξιά από καιρό σε καιρό, αλλά το ερώτημα που προτείνω είναι βαθύτερο. Έχει να κάνει με το αν νιώθετε τακτικά απομονωμένοι ή παραγκωνισμένοι”.

Πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι περίπου 1 στους τρεις Αμερικανούς έχει βιώσει “σοβαρή μοναξιά” κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Κάτι αντίστοιχο διαπιστώθηκε και σε άλλες χώρες του κόσμου.

“Θα βοηθήσει να αναρωτηθούμε αν νιώθουμε πως καταπιέζουμε κομμάτια αυτού που είμαστε, στις συναναστροφές μας”.

“Διαφορετικοί άνθρωποι αναδεικνύουν διαφορετικά κομμάτια του εαυτού μας. Όταν έχετε μια μεγαλύτερη ομάδα φίλων, μπορείτε να νιώσετε την πλευρά του εαυτού σας που αγαπά το γκολφ ή εκείνη που λατρεύει τα αυτοκίνητα ή αυτή που αγαπά τα λουλούδια.

Αν νιώθετε ότι η ταυτότητά σας έχει συρρικνωθεί ή δεν αισθάνεστε ‘ο εαυτός σας’, μπορεί να σημαίνει ότι χρειάζεστε διαφορετικούς τύπους φίλων”.

Συμφώνησε πως το να κάνεις φίλους στην ενήλικη ζωή δεν είναι πάντα εύκολο. Υπάρχουν έρευνες που δείχνουν ότι οι άνθρωποι δυσκολεύονται να εμπιστευτούν νέους ανθρώπους ή νιώθουν πως σπαταλάνε άδικα το χρόνο.

“Για αυτούς τους λόγους, είναι συχνά πιο εύκολο να αναζωπυρώσετε παλιές σχέσεις που έχουν ‘χαθεί’. Πάρτε πρωτοβουλία και μην υποθέτετε ότι οι φιλίες γίνονται χωρίς προσπάθεια. Χρειάζεται να είστε συνετοί. Το να περάσετε χρόνο με φίλους για τους οποίους αισθάνεστε αμφιθυμία -επειδή είναι αναξιόπιστοι, επικριτικοί, ανταγωνιστικοί κλπ- μπορεί να είναι κακό στην υγεία σας”.

Σημασία έχει και ο χρόνος που επενδύουμε στις φιλίες μας. “Κατά μέσο όρο, οι πολύ στενές φιλίες τείνουν να χρειάζονται περίπου 200 ώρες για να αναπτυχθούν. Βλέπετε, η ποσότητα και η ποιότητα πάνε χέρι-χέρι”.