ΠΟΤΕ ΓΙΝΑΜΕ ΕΤΣΙ;

Στη θέση σας, μάλλον θα προσπερνούσα ένα κείμενο με τέτοιον τίτλο. Δε σας χρειάζεται άλλη μια λυρική λιτανεία με υπερβολικό συναισθηματισμό που προσπαθεί να συνδέσει την περιβαλλοντική καταστροφή με την κοινωνική παρακμή, «καλώντας στα δημοκρατικά όπλα» μέσω πληκτρολογίου. Μια τυπική άσκηση εκτόνωσης, δηλαδή, τόσο για τον συντάκτη όσο και για τους αναγνώστες. Κυκλοφορούν αυτές τις μέρες πολλές, φυσιολογικό είναι.

Εντούτοις, το γράφω.

Γιατί πιστεύω ότι η ερώτηση του τίτλου δεν είναι ρητορική. Έχει αρκετά συγκεκριμένες απαντήσεις που συγκροτούν μια συνολική εξήγηση. Χρήσιμη. Αντί να καταφεύγουμε σε εύκολες γενικότητες «πρέπει να ντραπούμε όλοι» μέχρι να εξατμιστεί κι αυτό το θέμα και να πούμε «προχωράμε».

Περίληψη προηγουμένων. Η Ελλάδα είναι μια συντηρητική χώρα. Πάντα ήταν. Μερικά υλικά αυτού του πηχτού συντηρητισμού: Αρχαία κληρονομιά, πανταχού παρούσα Εκκλησία, γεωπολιτικό φιλέτο με χρόνια πολιτική αστάθεια, Εμφύλιος-Παλάτι-Χούντα, πιο πρόσφατα Μεταναστευτικό και, φυσικά, Κρίση. Τέλος περίληψης προηγουμένων.

Πολλοί υποστηρίζουν ότι η πλήρης αποχουντοποίηση δε συνέβη ποτέ. Όχι μόνο στον στρατό ή τα σώματα ασφαλείας, αλλά και στην ελληνική πολιτική σκηνή. Ακόμα και το προοδευτικό κομμάτι της χώρας παραμένει συγκριτικά συντηρητικό για να υποστηρίξει τομές όπως ο διαχωρισμός κράτους-εκκλησίας. Ενώ, η πλέον παραδοσιακή πολιτική δύναμη, η «μεγάλη συντηρητική παράταξη» της ΝΔ, γνωρίζει ότι θα πάψει να είναι τέτοια αν κόψει τον ομφάλιο λώρο με ένα σημαντικό κομμάτι της βάσης της που αποτελείται από νοσταλγούς της επταετίας και του στέμματος, εθνικιστές και πάσης φύσεως υπερπατριώτες. (Ακόμα κι αν στην ηγεσία της βρίσκεται ο, αυτοπροσδιοριζόμενος ως «κεντροδεξιός», Κυριάκος Μητσοτάκης.)

Εστίες υπήρχαν πάντα. Φούντωναν με διάφορες αφορμές. Τα ελληνοτουρκικά, η μειονότητα στην Θράκη, το Μακεδονικό, το άνοιγμα των συνόρων στα 90s, η αρχή της εισροής μεταναστών και η πληθυσμιακή αλλαγή της ελληνικής/αθηναϊκής κοινωνίας. Όμως το πολιτικό κατεστημένο τις ήλεγχε ή αν θέλετε τις χρησιμοποιούσε τόσο όσο. Έτσι κι αλλιώς, στο μεγαλύτερο κομμάτι της περιόδου από την αποκατάσταση της δημοκρατίας μέχρι την έναρξη της οικονομικής κρίσης η χώρα πορευόταν με κεντροαριστερό πρόσημο. Κι αυτό παράσερνε τη δεξιά να είναι πιο μετριοπαθής.

Ακούγεται τρομερά απογοητευτικό, είναι ίσως απλοϊκό, αλλά είναι κι αλήθεια: Η αναδιανομή του πλούτου από το ΠΑΣΟΚ των 80s, ο ευρωπαϊκός προσανατολισμός που υπηρέτησε ο προηγούμενος δικομματισμός (ΠΑΣΟΚ-ΝΔ), η ανάπτυξη, η -έστω επίπλαστη- ευημερία και το συλλογικό χαϊλίκι της Ισχυρής Ελλάδας των Ολυμπιακών και του Ευρώ, έθαβαν το εθνικό μας λύμα κάτω από το χαλάκι. (Καμία φορά όχι και τόσο επιτυχημένα, «δε θα γίνεις Έλληνας ποτέ Αλβανέ, Αλβανέ») Όχι όμως ότι αυτό το λύμα δεν υπήρχε. Όχι μόνο, αλλά, ειδικά στην ελληνική επαρχία – εκεί που συνδυάστηκαν η αμορφωσιά, οι λίγες ευκαιρίες και η αδιαφορία του αθηνοκεντρικού κράτους, φτιάχνοντας περίκλειστες οπισθοδρομικές κοινωνίες.

Με την Κρίση, αυτός ο έλεγχος έπαψε να είναι αποτελεσματικός. Συνέβη το ακριβώς αντίθετο. Ο πολιτικός λόγος βίαια μετακινήθηκε προς τα (ακρο)δεξιά. Το λύμα εργαλειοποιήθηκε. Οι κυβερνήσεις απέκτησαν απαραίτητο ακροδεξιό δεκανίκι – το ΛΑ.Ο.Σ. ανέδειξε τα κορυφαία στελέχη της σημερινής κυβέρνησης (Άδωνις-Βορίδης-Πλεύρης), ο Πάνος Καμμένος έγινε ο «έντιμος εταίρος» του Αλέξη Τσίπρα. Η φτωχοποίηση αποκάλυψε τα πιο άγρια ένστικτα, ντυμένα με τον μανδύα της «αντισυστημικότητας». Εδώ, αλλά και σε όλον τον κόσμο. Η άνοδος της Ακροδεξιάς είναι διαρκής, ασταμάτητη. Με την υποστήριξη της νέας τεχνολογίας, μιας και ήταν τα σόσιαλ μίντια που απελευθέρωσαν αυτό το σκοτεινό υπόστρωμα και το έκαναν συμπαγές.

Γιατί, όπως γράφεται κατά κόρον κι εύστοχα αυτές τις μέρες που πάλι σοκαριστήκαμε με όσα συνόδευσαν την πυρκαγιά στον Έβρο, για απελευθέρωση πρόκειται. Το 2023 είναι έτος απελευθέρωσης. Κανείς δεν ντρέπεται πια για τίποτα. Έχουμε μια νέα Βουλή που, για πρώτη φορά στην περίοδο της Μεταπολίτευσης, η δεξιά είναι πλειοψηφική τάση. (41% η ΝΔ + περίπου 15% στα δεξιά της). Κι έχουμε την κοινή γνώμη όχι μόνο να μην αντιδρά σε μια τεράστια τραγωδία όπως το ναυάγιο της Πύλου με τους 500+ νεκρούς ή σε μια μικρότερη σαν τους 26 του Έβρου, αλλά βλέπουμε ένα μικρό πλην ηχηρό κομμάτι της να επικροτεί και να πανηγυρίζει αφού οι νεκροί είναι «λάθρο», «εμπρηστές», «εισβολείς». Υπάρχει και το μεγάλο πλην σιωπηλό κομμάτι – εκείνο που λίγο πολύ αδιαφόρησε, οι νεκροί δεν είχαν ελληνικά ονόματα.

Ίσως το ερώτημα, λοιπόν, να μην είναι ακριβές. Το «πώς γίναμε έτσι;», είναι μάλλον σωστότερο. Η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη δε φέρει φυσικά ακέραια την ευθύνη, δεν ξεκίνησαν όλα επί των ημερών της, αλλά μεγάλο μέρος της. Γιατί έχει συνειδητά επιλέξει εδώ και 4+ χρόνια να καλύπτει τις όποιες ανεπάρκειές της επενδύοντας με πρωτοφανή τρόπο στα χαμηλότερα ένστικτα: κοινωνικός αυτοματισμός, ξενοφοβία, θατσερικός ατομικισμός.

Πότε άλλοτε…

Μίλησε Πρωθυπουργός για «υβριδικό πόλεμο» σαν τον Κυριάκο Μητσοτάκη το 2020 ενθαρρύνοντας τις οπλισμένες πολιτοφυλάκές των κατοίκων του Έβρου να βγουν για κυνήγι μέσα σε ατμόσφαιρα εθνικού έπους; // Ανακοίνωση της Πυροσβεστικής για πυρκαγιά εστίασε στο αν έχουν μπει παράνομα στη χώρα οι νεκροί; // Υπουργός Μετανάστευσης, σαν τον κύριο Καϊρίδη, έσπευσε -ως μη όφειλε- να επισημάνει τους «κινδύνους της παράτυπης μετανάστευσης» μεταθέτοντας την ευθύνη στα θύματα; // Εισαγγελέας άσκησε δίωξη σε 13 απαχθέντες μετανάστες με «αποδεικτικά στοιχεία» αυτά που προσκόμισαν οι απαγωγείς τους; // Τα κανάλια την ώρα πυρκαγιών σε όλη την Ελλάδα έπαιζαν σίριαλ ή μετέδιδαν fake news για «μετανάστες που συνελήφθησαν επ’ αυτοφώρω να βάζουν φωτιά» ζητώντας εκ των υστέρων συγγνώμη; // Υπουργείο Περιβάλλοντος, σαν του κυρίου Σκυλακάκη, αμφισβήτησε Copernicus κι Εθνικό Αστεροσκοπείο για την έκταση των καμμένων; // Υπουργός Πολιτικός Προστασίας, σαν τον κύριο Κικίλια, έδωσε ολόκληρη παράσταση κατηγορώντας υποτιθέμενους εμπρηστές, την στιγμή που μόνο ένας έχει συλληφθεί και μάλιστα ημεδαπός; (Ψέματα, αυτό γίνεται πάντα – με αποκορύφωμα την ανεκδιήγητη συνέντευξη τύπου μετά το Μάτι που οι ΣΥΡΙΖΑιοι προσκόμιζαν δήθεν «αποδεικτικά περί εμπρησμού» και μας μάλωναν επειδή ήμασταν οργισμένοι.).

Αν, σε αυτό το φεστιβάλ Τραμπισμού, προσθέσει κανείς καθηγητές και διευθυντές μουσείων που ενθαρρύνουν δημόσια την αυτοδικία, μια υπουργό Πολιτισμού σαν την κυρία Μενδώνη που απαγορεύει εκδηλώσεις με αντικείμενο τι συνέβη στην Πύλο, την υφυπουργό Μετανάστευσης Σοφία Βούλτεψη να μας λέει ότι «υπολόγιζαν την κλιματική αλλαγή…αλλά πιο αργά», τέως στελέχη της Πυροσβεστικής να υποστηρίζουν ότι τις φωτιές βάζουν «φασαίοι κάμπερς», το Δίκτυο Καταγραφής Ρατσιστικής Βίας να χτυπάει καμπανάκι για πολλαπλασιασμό των περιστατικών και την πρόσφατη δολοφονία του πακιστανού Σιράζ Σαφτάρ να κλείνει με τη σύλληψη 4 ημεδαπών με «κίνητρο τη ληστεία» (ενώ, ας πούμε, βρέθηκε πάνω του το κινητό του)… Αν τα προσθέσει κανείς όλα αυτά, καταλαβαίνει.

Έτσι «γίναμε έτσι».

Έτσι, μια ευαίσθητη περιοχή σαν τον Έβρο έχει μετατραπεί στην Άγρια Δύση που περιγράφει στο συγκλονιστικό ρεπορτάζ του ο Κώστας Κουκουμάκας. Κυνηγοί κεφαλών, τυφλωμένοι βιτζιλάντε, διακινητές, πάτρωνες Ελλαδέμποροι (εκλεγμένοι μάλιστα) να κινούν τα νήματα, «θα σας παρακαλέσω μόνο, όχι όπλα όχι μαχαίρια», ντόπιοι αφιονισμένοι που παίζουν στο action movie της ζωής τους, κάποτε κυνηγημένοι μετανάστες που τώρα έχουν γίνει κυνηγοί μεταναστών, κατάφορες παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων κι ένα κράτος που δεν μπορει να σβήσει ούτε αυτήν την ανθρώπινη φωτιά. Αν δεν την υποδαυλίζει κιόλας.

Μέσα σε όλο αυτό το τρομακτικό σκηνικό των ημερών, ας μην ξεχάσουμε να συγχαρούμε όσους, Μίλι Βανίλι κι επώνυμους, μας ενημέρωσαν στο τέλος Ιουνίου ότι με το αποτέλεσμα των εκλογών τελείωσε η «εποχή της τοξικότητας». Κι άρχισε, ως φαίνεται, η εποχή του ανθρωποκυνηγητού…