ΠΟΥ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΦΤΑΣΕΙ ΣΤΗΝ ΚΛΙΜΑΚΑ ΡΙΧΤΕΡ Ο ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟΣ ΣΕΙΣΜΟΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΟΠΟΙΟΝ ΚΙΝΔΥΝΕΥΕΙ Η ΓΗ

Ο μεγαλύτερος σεισμός που έχει καταγραφεί ιστορικά, ήταν αυτός των περίπου 9.5 της κλίμακας Ρίχτερ, στη νότια Χιλή. Πήρε και το όνομα της πλησιέστερης, στο επίκεντρο, πόλης, της Βαλδίβια.

Η γη σείστηκε στις 22/5 του 1960, για δέκα λεπτά.

Το έδαφος ‘άνοιξε’ στη μέση σαν χαρτί, κτίρια κατέρρευσαν, ενώ ακολούθησε τσουνάμι.

Στην ερώτηση αν μπορεί ποτέ να καταγραφεί μεγαλύτερη κλίμακα, οι σεισμολόγοι απαντούν ναι.

Η γεωλόγος που μελετά τους σεισμούς και εργάζεται για τη βελτίωση της επικοινωνίας κινδύου, πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τους γεωλογικούς κινδύνους ταχείας εκκίνησης, Wendy Bohon πρόσθεσε στο Live Science “ωστόσο, οι πιθανότητες είναι πολύ μικρές”.

Για να συμβεί αυτό, θα πρέπει ένα τεράστιο κομμάτι του φλοιού της Γης (το επιφανειακό της στρώμα) να σπάσει όλο μαζί, την ίδια στιγμή. Δηλαδή, να κουνηθεί το πολύ βαθύ και πολύ μακρύ ρήγμα. Δεν υπάρχουν πολλές περιοχές στη Γη που να μπορεί να συμβεί αυτό.

Ένας σεισμός 9.5 Ρίχτερ είναι πιθανώς το ανώτατο όριο για το τι μπορεί να ‘παράγει’ ο πλανήτης”.

Παρ’ όλα αυτά, το κανάλι The Infographics Show στο YouTube παρουσίασε πώς θα είναι ένας σεισμός μεγέθους 10 στην κλίμακα Ρίχτερ.

Από τι εξαρτάται το μέγεθος ενός σεισμού

Το μέγεθος ενός σεισμού είναι μέτρηση της ποσότητας ενέργειας που απελευθερώνεται σε έναν σεισμό. Διαφέρει από το πόσο έντονα τον αισθανόμαστε. Κάτι που επηρεάζεται από την απόσταση μας από το επίκεντρο και τις συνθήκες του εδάφους.

Χαρακτηριστικά, αισθανόμαστε πιο δυνατά τον ίδιο σεισμό, όπου το έδαφος είναι χαλαρό (πχ έχει άμμο) από ό,τι όταν στεκόμαστε σε έναν βράχο.

• Η ποσότητα ενέργειας που απελευθερώνεται κατά τη διάρκεια ενός σεισμού, εξαρτάται από τη συνολική επιφάνεια ενός ρήγματος που σπάει.
• Η συνολική επιφάνεια του ρήγματος που σπάει εξαρτάται από το πόσο βαθιά κατεβαίνει το ρήγμα στον φλοιό και πόσο μακρύ -οριζόντια- είναι το τμήμα που σπάει.
• Τα βαθύτερα ρήγματα βρίσκονται σε ζώνες καταβύθισης.

Μια στάση εδώ, για να δούμε τι είναι οι ζώνες καταβύθισης.

Οι τεκτονικές πλάκες είναι τα 12 μεγάλα τμήματα στα οποία χωρίζεται ο φλοιός της Γης.

Όταν πέφτουν η μια πάνω στην άλλη, ρέουν η μια κάτω από την άλλη -στη σύγκλιση η μια ωθείται κάτω από την άλλη, διαδικασία που έχει ως αποτέλεσμα γεωλογικούς κινδύνους. Όπως είναι οι σεισμοί και οι εκρήξεις ηφαιστείων.

Στην περίπτωση που η μια τεκτονική πλάκα ωθείται κάτω από την άλλη, όπως πηγαίνει αρκετά βαθιά, οι βράχοι αυξάνουν θερμοκρασία, γίνονται καυτοί και κολλώδεις και αντί να σπάσουν, λυγίζουν.

Ενώ οι σεισμοί μπορεί μερικές φορές να συμβούν έως και 800 χιλιόμετρα κάτω από την επιφάνεια της Γης, σύμφωνα με το U.S. Geological Survey (USGS), οι πιο βαθύς σεισμοί δεν προκαλούν μεγάλη δόνηση στην επιφάνεια.

Είναι αυτοί που συμβαίνουν στα ανώτερα δεκάδες χιλιόμετρα του φλοιού, που αυξάνουν κατακόρυφα τον κίνδυνο για τους ανθρώπους.

Τα ρήγματα που είναι πιο ικανά να προκαλέσουν μεγάλους, καταστροφικούς σεισμούς είναι αυτά στις ζώνες καταβύθισης.

Δηλαδή, οι περιοχές του ωκεανού με υψηλή σεισμική δραστηριότητα και όπου βρίσκονται τα περισσότερα από τα μεγάλα ηφαίστεια στον κόσμο (όπως μπορείς να διαβάσεις στην ιστοσελίδα Γεωφίδης) προκύπτουν σε λοξή γωνία -όχι σε κάθετη-, διαθέτουν τις μεγαλύτερες περιοχές με βράχους που μπορούν να κολλήσουν μεταξύ τους, αυξάνουν την πίεση που ασκείται έως ότου σπάνε.

“Κατά συνέπεια, το μέγεθος του επιπέδου του ρήγματος καταβύθισης ‘δίνει’ ως επί το πλείστον το μέγιστο μέγεθος ενός σεισμού. Αυτά τα επίπεδα ρήγματος μπορούν να γίνουν μεγαλύτερα στη ρύθμιση της ζώνης καταβύθισης”.

Στα ευχάριστα νέα ανήκει το γεγονός ότι υπάρχουν επίσης όρια στο μήκος ενός τμήματος που μπορεί να σπάσει.

Ακόμη και τα ρήγματα στη ζώνη καταβύθισης δεν σπάνε ταυτόχρονα.

Συνήθως, κάτι τα παρεμποδίζει.

Όπως ένα υποθαλάσσιο βουνό ή μια αλλαγή στον τύπο του βράχου ή στη γεωμετρία του βράχου που κάνει τμήμα ενός ρήγματος πιο ανθεκτικό στην πίεση από το ‘γείτονά’ του.

Ένας άλλος παράγοντας που τροφοδοτεί το μέγεθος του σεισμού είναι το πόσο κινείται ή γλιστρά το ρήγμα.

Κατά κανόνα, οι μικρότερες περιοχές του ρήγματος θραύσης γλιστρούν λιγότερο από τις μεγαλύτερες.

Έτσι, ενώ ένας σεισμός μεγέθους 5 μπορεί να γλιστρήσει μερικά εκατοστά (σε απόσταση που δεν είναι πιθανό να σπάσει το έδαφος που βρίσκεται από πάνω του), ένας σεισμός μεγέθους 9 μπορεί να γλιστρήσει περίπου 20 μέτρα ή και περισσότερο.

Ο σεισμός του 1960 στη Χιλή διαπιστώθηκε πως αύξησε στην πραγματικότητα την περιοχή της χώρας λόγω του τρόπου με τον οποίο τεντώθηκε το έδαφος.

Τι κρύβει η κλίμακα μεγέθους του σεισμού

Η κλίμακα μεγέθους του σεισμού μπορεί, κατά λάθος, να κρύψει τη διαφορά μεταξύ πολύ μεγάλων σεισμών.

Η κλίμακα δεν είναι γραμμική, αλλά λογαριθμική: για κάθε μονάδα που ανεβαίνει, η κίνηση του εδάφους αυξάνεται 10 φορές και η ενέργεια που απελευθερώνεται αυξάνεται 32 φορές.

Η Wendy Bohon εξήγησε τι συμβαίνει, χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα το σπάσιμο δέσμης μακαρονιών: εάν το σπάσιμο ενός σκέλους μακαρονιών ισοδυναμεί με σεισμό μεγέθους 5 βαθμών, θα πρέπει να σπάσουμε 32 σκέλη για να απελευθερώσουμε την ενέργεια ενός σεισμού μεγέθους 6 Ρίχτερ.

Σε αυτήν την κλίμακα σπαγγέτι, ένα μέγεθος 7 είναι σαν να σπάνε 1.024 σκέλη, ένα μέγεθος 8 είναι σαν 32.768 σκέλη και ένα μέγεθος 9 είναι σαν 1.048.576 σκέλη.

“Όπως δείχνει αυτό το παράδειγμα, η διαφορά μεταξύ σεισμού μεγέθους 8 και 9 Ρίχτερ, όσον αφορά την ενέργεια που απελευθερώνεται, είναι πολύ μεγαλύτερη από τη διαφορά μεταξύ μεγέθους 5 και μεγέθους 6.

Έτσι, για να ανέβει το μέγεθος ενός σεισμού από 9,5 σε 9,6 χρειάζεται πολύ μεγαλύτερο σπάσιμο ενός ρήγματος περιοχής, από ό,τι για να πάει ένας σεισμός από τους 5,5 στους 5,6 βαθμούς”.

Λόγω της αβεβαιότητας στις μετρήσεις, εξακολουθεί να υπάρχει επιστημονική συζήτηση για το εάν ο σεισμός του 1960 στη Χιλή ήταν ακριβώς 9,5 Ρίχτερ.

Για να καταλάβουμε ωστόσο, τις τεράστιες διαφορές στο μέγεθος των φαινομενικά μικρών αριθμών σε αυτό το άκρο της κλίμακας, ένας σεισμός 9,5 Ρίχτερ είναι υπερδιπλάσιος από τον επόμενο μεγαλύτερο σεισμό που έχει καταγραφεί ποτέ. Ήταν ο μεγέθους 9,2 που έπληξε την Αλάσκα, το 1964.

Το μέγεθος δεν κρίνει πόσο θανατηφόρος είναι ένας σεισμός

Υπάρχουν, φυσικά, πλανητικές καταστροφές που θεωρητικά θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε πολύ πιο μαζικούς σεισμούς. Όπως μια σύγκρουση με έναν αστεροειδή.

Έχει εκτιμηθεί πως πρόσκρουση αστεροειδών στο τέλος του Κρητιδικού που σκότωσε τους μη ιπτάμενους δεινόσαυρους πριν από 66 εκατομμύρια χρόνια προκάλεσε σεισμούς με διψήφιο μέγεθος, αν και ο εντοπισμός του μεγέθους είναι δύσκολος

Σε χρονικές κλίμακες δισεκατομμυρίων ετών, η Γη θα μπορούσε σίγουρα να δει μια τέτοια καταστροφή, αλλά οι πιθανότητες για κάτι μεγαλύτερο από το 9.5 σε μέγεθος είναι πολύ χαμηλές, σε μια ανθρώπινη διάρκεια ζωής.

Για την ιστορία, ο μεγαλύτερος αρχαίος σεισμός που έχει υπολογιστεί με βάση γεωλογικά στοιχεία ήταν επίσης στη Χιλή, περίπου πριν από 3.800 χρόνια, και πιθανότατα είχε μέγεθος περίπου 9,5 βαθμών, σύμφωνα με έρευνα του 2022.

Εν τω μεταξύ, το μέγεθος δεν είναι πάντα ο πιο σημαντικός παράγοντας για το πόσο θανατηφόρος είναι ένας σεισμός. Τουλάχιστον όχι για τους ανθρώπους

Μικρότεροι σεισμοί έχουν προκαλέσει πολλούς, πολλούς θανάτους, καθώς έπληξαν κατοικημένες περιοχές και περιοχές με κτίρια επιρρεπή σε κατάρρευση.

Ενώ ο σεισμός των 9,5 Ρίχτερ στη Χιλή σκότωσε περίπου 2.000, ένας σεισμός με εκτιμώμενο μέγεθος 8 βαθμών πιστεύεται ότι σκότωσε περίπου 830.000 ανθρώπους στο Σαανσί της Κίνας, το 1556.

Το 2005, ένας σεισμός 7,6 Ρίχτερ στο Καμίρ σκότωσε περίπου 7 άτομα, ενώ σεισμός 7,0 Ρίχτερ σκότωσε περίπου 220.000 ανθρώπους στην Αϊτή, το 2010.

Για αυτούς τους λόγους, η Bohon κατέληξε στο εξής: “Είναι τόσα πολλά τα πιθανά ρήγματα που θα μπορούσαν να έχουν καταστροφικούς σεισμούς, εν τούτοις οι άνθρωποι σκέφτονται μόνο το μεγάλο”.