ΣΑΣΜΟΣ: ΠΟΣΟ ΚΡΗΤΙΚΟΣ ΗΤΑΝ Ο ΓΑΜΟΣ ΤΟΥ ΜΑΘΙΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ;

«Είκοσι χρόνους σ’ αγαπώ, με μιαν ελπίδα μόνο, να μας εσμίξει κάποτε, η μοίρα μας στο δρόμο».

Η μαντινάδα αυτή γράφτηκε και αφιερώθηκε στο νέο ζεύγος, στο #γάμοτηςχρονιάς. Στον Σασμό, ο Μαθιός ο Σταματάκης παντρεύτηκε επιτέλους, τη μεγάλη, τη μια και μοναδική του αγάπη, τη χήρα του ξαδέρφου του Βασιλική. Μην ξεχνάμε βέβαια, ότι αυτός σκότωσε το ξάδερφο.

Οι βέροι κρητικοί που παρακολούθησαν το γάμο, όπου κι αν βρίσκονται στη Γη (σ.σ. όπως και εγώ), εντόπισαν λάθη και παραλήψεις, αλλά και μεγάλες αλήθειες, ήθη και έθιμα. Οι υπόλοιποι, εστίασαν σε άλλα σημεία, που είχαν σχέση με το «επιτέλους παντρεύτηκαν, 20 χρόνια περίμεναν», με το «θέλω και εγώ έναν άνδρα να με κοιτά όπως ο Μαθιός», «κοίτα πως κοιτά η πεθερά τη νύφη», κ.α. Όλοι πάντως εκνευρίστηκαν με το μοντέρ, που πετσόκοβε τις σκηνές για να βάλει τον προβληματισμένο Τόλη από τη φυλακή και την ξαφνική έρευνα του ΣΔΟΕ στο μπαρ του Μελέτη. Συγνώμη του Λευτέρη.

Πήρε δυο ολόκληρα επεισόδια για να παιχτεί ο γάμος και όπως είδαμε, θα χρειαστεί και τρίτο. Μεσολάβησε δε, και το Σαββατοκύριακο, με το γάμο της χρονιάς, να εντείνει την αγωνία στους εκατομμύρια τηλεθεατές του.

Ας δούμε όμως τα βασικά σημεία του γάμου, τα λάθη, τις παραλήψεις και τις αλήθειες σε σχέση με έναν αυθεντικό Κρητικό γάμο.

Ας πάρουμε για αρχή τα γενικά

Αν θεωρήσουμε ότι τα έθιμα που επιβάλλεται να γίνουν στα σπίτια των νεόνυμφων, έπαιξαν σε πολύ προηγούμενο επεισόδιο, όπου ο γάμος ματαιώθηκε γιατί συλλάβανε το γαμπρό, στην δεύτερη απόπειρα τα πράγματα έγιναν πιο βιαστικά. Η νύφη το ΄χουμε πάρει απόφαση ότι είναι ορφανή, χωρίς μάνα, πατέρα και αδέλφια και άρα στην επανάληψη του γάμου ήταν με κάποιες φίλες και χωριανές στο σπίτι της για να ετοιμαστεί. Ο γαμπρός δε, είχε ήδη ξυριστεί από συγγενείς και φίλους την πρώτη φορά στην αυλή και δεν του βγήκε σε καλό, οπότε τώρα τον στόλισε απλά ο αδελφός του.

Ο πάτερ

Αυτό που έγινε με τον παπά Μιχάλη και αρρώστησε και δεν μπορούσε να τελέσει το γάμο, το καταλάβαμε, αλλά το να μην βρίσκουν παπά στην Κρήτη, είναι αδιανόητο. Στους περισσότερους γάμους οι παπάδες είναι περισσότεροι από ένας, ως καλεσμένοι των οικογενειών και σε κάθε περίπτωση, στα χωριά που όλοι γνωρίζονται μεταξύ τους, παπά να ευλογήσει το γάμο θα έβρισκαν αμέσως. Τώρα το ότι ξεστόμισε ο Αστέρης στο προηγούμενο επεισόδιο την ατάκα «θα γκουγκλάρω παπά στην ανάγκη», δεν παίζει με τίποτα. Λύση βρέθηκε πάντως με τον παπά Λάμπρο από το Ρέθυμνο. Η Βασιλική όμως θεώρησε γουρσουζιά την απουσία του παπά Μιχάλη, γιατί δεν την είχε παντρέψει ούτε στον πρώτο της γάμο.

Το μυστήριο έγινε στο μικρό ξωκλήσι, οπότε πήγε μόνο η οικογένεια, όπως φάνηκε και όχι το σόι. Όσο κλειστός και αν είναι ο γάμος, στην εκκλησία πάνε τα σόγια του γαμπρού και της νύφης και τα σόγια στην Κρήτη είναι μεγάλα.

Η αίθουσα

Στην αίθουσα που έγινε η δεξίωση του γάμου η κατάσταση ήταν πολύ κυριλέ. Όπως είναι στα περισσότερα κέντρα που γίνονται οι γάμοι στην Κρήτη και που χωράνε άνετα 2.000 – 2.500 άτομα. Πετσέτες πάνινες, κολονάτα ποτήρια, γενικά προσεγμένα πράγματα. Το μενού δεν το είδαμε, ίσως στο επόμενο επεισόδιο. Ο καφετζής που είχε αναλάβει όμως την όλη διοργάνωση, είχε πει στο Μαθιό στο προηγούμενο επεισόδιο, ότι θα του κάμει: «Μενού για 10 Χρυσούς Σκούφους». Και να σκεφτεί κανείς ότι στα σχετικά βραβεία του Αθηνοράματος, το ένα και μόνο καλύτερο εστιατόριο της χώρας, το Etrusco της Κέρκυρας, είχε πάρει μόνο δύο Σκούφους. Ας ελπίσουμε ότι λογικά και σε κάθε περίπτωση, ότι θα έχει ετοιμάσει τα παραδοσιακά εδέσματα, δηλαδή πιατέλες με ορεκτικά – ξεροτήγανα είχε – βραστό αρνί με γαμοπίλαφο, τσιγαριαστό αρνί, σαλάτα και αρνί ψητό ή αντικριστό και μετά τούρτα, ή κώκ και εκλεράκια. Και στο τέλος, μακαρόνια βρασμένα στο ζουμί από το αρνί και ανθότυρο, ξερό.

Τα φακελάκια

Μπαίνοντας στην αίθουσα της δεξίωσης, ο κόσμος πέρασε να συγχαρεί τη μάνα του γαμπρού και τον κουμπάρο και ίσως όπως πρόσεξαν κάποιοι, οι καλεσμένοι με το ένα χέρι χαιρετούσαν και με το άλλο κρατούσαν ένα άσπρο φακελάκι. Σωστό, ολόσωστο, αφού αυτό το φακελάκι περιέχει μέσα τη «χάρη» δηλαδή να χρήματα που χαρίζουν οι καλεσμένοι στο ζευγάρι, αντί για να τους παίρνουν άχρηστα δώρα, που μετά πρέπει να επιστρέψουν. Υπήρξε και μια κορυφαία σκηνή αλήθειας, που πιστεύω ότι βγήκε από την ψυχή της Καλλιόπης για να δικαιώσει όλες τις Κρητικές μάνες που βρίσκονται στην ίδια θέση. Την ώρα που χαιρετούσαν, έριξε την μπηχτή μαζί με την «αματέ» (που λέμε στην Κρήτη) όλο ύφος και νόημα, στον άλλο της γιο, τον Αστέρη: «Τη τύχη σου την έχεις δίπλα σου αλλά δεν την βλέπεις». Εννοούσε φυσικά την όμορφη δικηγορέσσα, που ήταν δίπλα του, αλλά και γενικότερα θα λέγαμε ότι ήταν μια μπηχτή για τους «ανεπρόκοπους/πες» που δεν έχουν παντρευτεί ακόμη.

Η μουσική

Το συγκρότημα άριστο και αυθεντικό. Ο Αχιλλέας Δραμουντάνης με τους μουσικούς του, είπε τις παραδοσιακές μαντινάδες, μα και κάποιες αποκλειστικές. «Έπιασε η νύφη το χορό και ομόρφυνε το τόπο, και δεν τη νε χορταίνουνε τα μάθια των ανθρώπω» και «Είκοσι χρόνους σ’ αγαπώ και όνειρα μόνο κάνω, ευτυχισμένη να σε δω, στην αγκαλιά μου απάνω», «Καλλιόπη να το χαίρεσαι, ετούτο το ζευγάρι και να ναι καλορίζικο, ….» – ο τέταρτος στίχος κόπηκε στο μοντάζ.

Ο χορός

Το νέο ζεύγος μπήκε στην αίθουσα και έπιασε το χορό. Που ‘σαι Αλίκη και Δημήτρη. Βροντάκηδες και Φουρτουνάκηδες, τη νεράιδα και το παλληκάρι θύμισε η σκηνή του Μαθιού και της Βασιλικής που χόρεψαν μια σούστα και έλεγαν στα ψιθυριστά λόγια αγάπης. Μετά, σωστά και παραδοσιακά ξεκίνησε ο χορός της νύφης, που όμως έγινε μια μεγάλη παράληψη αφού κανείς δεν «χάρισε» στα όργανα. Δηλαδή δεν πλήρωσε για αυτό το χορό. Έπρεπε να πληρώσει η Καλλιόπη πρώτη και καλύτερη και μετά όλοι όσοι θα χορέψουν τη νύφη. Και της είπε και δική της μαντινάδα. Η Μαρία Τζομπανάκη πάντως, χόρεψε ως αυθεντική Κρητικιά που είναι, με αρχοντιά και χάρη και ομορφιά, με το κεφάλι και τα μάτια ψηλά. Και ο Αστέρης ωραία στεκόταν, αν και έπρεπε να πάει να πιάσει πρώτος, μετά τη μάνα του, να πληρώσει τα όργανα και να χορέψει τη νύφη του.

Όσο για την αγάπη και την αγκαλιά της πεθεράς προς τη νύφη, ας θεωρηθεί ότι ήταν «μια σκηνή μυθοπλασίας», όχι γιατί δεν ισχύει κάποιες φορές σαν συναίσθημα, αλλά διότι την ημέρα του γάμου, του κάθε Κρητικού, η μάνα του σκέφτεται ότι της παίρνει το καλό της το παιδί κάποια άλλη. Που δεν θα τον προσέχει όπως εκείνη.

Τα υπόλοιπα της δεξίωσης

Δεν είδαμε. Στο επόμενο επεισόδιο. Πάντως από το τρέιλερ καταλαβαίνουμε ότι θα γίνουν σκηνές, που γενικά σε Κρητικούς γάμους δεν γίνονται, γιατί θα κοστίσει…

Τα πρόσωπα

«Η ευτυχία να γενεί πέλαγος δίχως δύση, να ταξιδεύετε και οι δυο, σε όλη σας τη ζήση». Αυτή τη μαντινάδα είπε η Καλλιόπη, ως μάνα του γαμπρού και πεθερά της νύφης. Μια από τις ομορφότερες παραδοσιακές μαντινάδες που λένε στους γάμους στη Κρήτη.

Και κάπως έτσι η μάνα του γαμπρού έκλεψε την παράσταση στο γάμο του πρωτότοκου γιού της. Είναι χήρα και γι’ αυτό ορθά φόρεσε το ωραίο μαύρο της φουστάνι, μαζί με το μαντίλι, το πλεκτό με βελονάκι, το πλουμιστό, που φοράνε στους γάμους οι κυρίες. Και το φορούσε η Καλλιόπη στο κεφάλι της επειδή ακριβώς είναι χήρα, ή θα έπρεπε να το φορά ριγμένο μόνο στον έναν ώμο και όχι στην πλάτη.

Ο γαμπρός, ήταν ωραίος, επειδή γενικά είναι και μοιάζει και με Σφακιανό, που είναι ξανθοί και όμορφοι. Με τις παραδοσιακές κιλότες και τα στιβάνια του και το Κρητικό του μαντίλι στον ώμο, χόρεψε και τη σούστα του αντρίκια.

Και η νύφη, άφησε το κλασικό λευκό νυφικό της πρώτης απόπειρας γάμου και έβαλε ένα φουστάνι, υφαντό με κέντημα, κρητικό παραδοσιακό, με μια λευκή μπόλια στο κεφάλι. Οι υπόλοιποι άνδρες του σογιού, όπως και ο κουμπάρος, έβαλαν και εκείνοι κρητικά μαντίλια λευκά στην πλάτη, όπως καλώς ορίζει το έθιμο.

Και στα δικά σας οι ελεύθεροι.