ΤΑΤΟΥΑΖ: ΤΙ ΑΛΛΑΖΕΙ ΑΠΟ ΣΗΜΕΡΑ – ΠΟΙΕΣ ΟΥΣΙΕΣ ΘΕΩΡΟΥΝΤΑΙ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΕΣ

Από το Δεκέμβριο του 2020 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ειδοποίησε τις χώρες/μέλη πως οι tattoos artists τους δεν θα μπορούν να χρησιμοποιούν μελάνια με 4.000 χημικές ουσίες από τις 4 Ιανουαρίου του 2022.

Οι καθ’ ύλην αρμόδιοι εξήγησαν πως οι εν λόγω ουσίες κρίθηκαν ως δυνητικά επικίνδυνες για την υγεία των ανθρώπων, χωρίς να έχει αποδειχθεί επιστημονικά αυτός ο ισχυρισμός. Είναι κάτι που αναμένεται να γίνει έως το τέλος του 2022.

Tότε προς τι οι αλλαγές; Θα τα δούμε όλα. Πρώτα θα πούμε ότι στο χρόνο που μεσολάβησε μεταξύ της ανακοίνωσης των νέων δεδομένων και την εφαρμογή τους, οι εταιρίες που παράγουν μελάνια δούλεψαν επί των νέων ενώσεων που θα μπορούν να δίνουν τον ατελείωτο αριθμό χρωμάτων, χωρίς τις ουσίες που εξασφάλιζαν την απόχρωση και την ανθεκτικότητα. Ακόμα δεν έχουν καταφέρει να ‘βγάλουν’ όλο το χρωματολόγιο. Εν τούτοις, υπάρχουν επιλογές. Εννοώ δεν ‘σώθηκαν’ τα χρώματα.

Μια ημέρα πριν την εκκίνηση της νέας περιόδου για τα tattoos, το Magazine επικοινώνησε με tattoo parlors για να ρωτήσει αν υπάρχει επίσημη ενημέρωση, επί των αλλαγών και των προστίμων -σε περίπτωση μη συμμόρφωσης. Δεν υπάρχει.

Σε κάθε περίπτωση, κρίναμε ότι έχει ένα ενδιαφέρον να ασχοληθούμε με τη βιομηχανία της οποίας η αξία έχει ξεπεράσει τα 3 δισεκατομμύρια δολάρια παγκοσμίως (και που απόλυτη προτεραιότητα είναι η υγιεινή), λίγο καλύτερα.

Στην Ελλάδα είμαστε οι πιο αμετανόητοι

Περί το 23% των ανθρώπων που κάνουν tattoo (λέξη που παρεμπιπτόντως, γράφεται λάθος όσο καμία άλλη) το μετανιώνουν. Σύμφωνα με το World Atlas, οι χώρες στις οποίες το ‘δεν έπρεπε να το κάνω’ είναι σημαία είναι η Δανία (38%), η Σουηδία (38%) και το Ισραήλ (37%). Στον αντίποδα είμαστε εμείς (17%) και οι Ιταλοί (15%).

Το γενικό ‘δεν έπρεπε’ εξηγεί την ‘άνθηση’ της βιομηχανίας αφαίρεσης των τατουάζ, κατά 18% κάθε χρόνο (η αξία θα φτάσει στα 4.8 δισεκατομμύρια δολάρια έως το 2023). Έχε πρόχειρη την πληροφορία πως το κόστος για να εξαφανίσεις ένα tattoo είναι δεκαπλάσιο αυτού της απόκτησης του. Και ναι, δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι στο πρώτο ραντεβού, θα σε αφήσουν να περιμένεις τουλάχιστον ένα μισάωρο -να το σκεφτείς για μια τελευταία φορά. Εν τω μεταξύ, άπαξ και κάνεις την αρχή, δύσκολα θα μείνεις σε αυτήν (στο ένα), για το υπόλοιπο της ζωής σου.

*Η αξία της βιομηχανίας των τατουάζ εκτιμάται πως έχει ξεπεράσει τα 3 δισεκατομμύρια δολάρια και ότι θα αυξηθεί κατά 8% τα προσεχή χρόνια. Όσο ‘έπεσε’ το 2020, με τα lockdowns, τόσο -και περισσότερο- αυξήθηκε όταν άνοιξαν ξανά τα parlors.

*Πάντα κατά το World Atlas το 48% του πληθυσμού στην Ιταλία έχει τουλάχιστον ένα tattoo, αριθμός που στη Σουηδία είναι 47% και στις ΗΠΑ 46%. Αυτοί κρατούν τα ‘ρεκόρ’. Η Ελλάδα είναι στο 35%.

*Οι Millennials είναι μεγάλοι φαν (32%), αλλά όχι μεγαλύτεροι από όσους ανήκουν στο ηλικιακό γκρουπ 30 με 49 χρόνων (45%).

*Οι γυναίκες τα προτιμούν περισσότερο από τους άνδρες (40% vs 36%). Το 28% των μεσήλικων ανδρών έχουν τουλάχιστον ένα. Στην Ελλάδα έχουν tattoo το 42% των γυναικών και το 29% των ανδρών.

*Σε αντίθεση με τη δημοφιλή πεποίθηση, οι άνθρωποι με υψηλότερο μορφωτικό επίπεδο είναι πιο πιθανό να έχουν tattoo από εκείνους που αρκέστηκαν στην ολοκλήρωση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (32% vs. 26%). Τα στατιστικά στοιχεία παραμένουν τα ίδια και όταν λαμβάνονται υπ’ όψιν και άλλα δημογραφικά στοιχεία, όπως η ηλικία, το φύλο και ο τόπος διαμονής.

*Οι χώρες που εξακολουθούν να τα συνδέουν με έγκλημα και παραβατική συμπεριφορά είναι οι Ιράν, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Νότια Κορέα, Βόρεια Κορέα, Ιαπωνία και Τουρκία.

Tα tattoos ξεκίνησαν ως ‘παράσημα’, πριν μπουν οι αρχαίοι Έλληνες στη μέση

(*) Η δερματοστιξία υπάρχει στον πλανήτη από το 12.000 προ Χριστού, με τον Ötzi, τον άνθρωπο των πάγων (μεταξύ 3.370 και 3100 π.Χ) να είναι η πιο παλαιά μούμια που είχε tattoo.

(*) Αρχικά -όταν προέκυψαν- σηματοδοτούσαν την κοινωνική θέση, το πνεύμα και τη δύναμη των φερόντων. Τα μοτίβα ήταν ανάλογα της θέσης τους στην κοινωνία και της οικογενειακής τους κατάστασης. Σε πολιτισμούς χρησιμοποιούνταν και ως θεραπεία για θέματα υγείας -όπως αρθρίτιδα.

(!) Στην αρχαία Ελλάδα τα χρησιμοποιούσαν οι ηγέτες για να εξευτελίσουν τους αιχμαλώτους -σαν το μαρκάρισμα των ζώων. Τattoos είχαν μόνο οι αιχμάλωτοι, οι εγκληματίες και οι δούλοι. Το αυτό ίσχυε και στην Κίνα, ενώ στις άλλες χώρες της Ασίας συμβόλιζαν τη δύναμη. Στις ΗΠΑ ‘έδιναν’ θεϊκή ευλογία.

(*) Σύμφωνα με το Buzzworthy Tattoo History, η λέξη tattoo πιστεύεται πως προέρχεται από τον όρο ‘tatau’ που στον πολυνησιακό πολιτισμό αντιστοιχούσε με τελετουργία ενηλικίωσης. Τη συνθέτουν οι όροι Tā (βλ. χτυπώ) και το αναδιπλασιαστικό (βλ. επαναλαμβανόμενη λέξη) tau που σημαίνει ‘τοποθετώ’. Μαζί σημαίνουν ‘σημαδεύω’.

(*) Το pe’a -τα tattoo των ανδρών που κάλυπτε όλο το σώμα από τη μέση έως τα γόνατα- ήταν η ιεροτελεστία των Σαμοανών, για το πέρασμα ενός αγοριού στην ενηλικίωση και την αποδοχή του από την κοινότητα ως θαρραλέου άνδρα. Κάποιοι ερευνητές έχουν συνδέσει τα tatau με εικόνες/σύμβολα της εσωτερικής δύναμης και της αντοχής, αλλά και ‘σφραγίσματος’ και άμυνας του σώματος. Οι γυναίκες έκαναν tatau, εφόσον είχαν κάποια ξεχωριστή ικανότητα.

(!) Η διαδικασία ήταν άκρως επώδυνη (ειρήσθω εν παρόδω, γίνεται μέχρι σήμερα). Αν κάποιος απαιτούσε να σταματήσει, τον έλεγαν για το υπόλοιπο της ζωής του δειλό. Γινόταν με μια χτένα από κόκκαλο, τοποθετημένη σε ξύλινη λαβή που χτυπούσαν με σφυρί για να ‘βγει’ το σχέδιο στο δέρμα. Σημείωσε προς τα πρώτα ‘μηχανάκια’ εμφανίστηκαν το 1891 -την πατέντα την πήρε ο Samuel O Reilly και ήταν μια παραλλαγή του ηλεκτρικού πολυγράφου του Thomas Edison. Ήταν και ο λόγος που εκτοξεύθηκε η δημοτικότητα.

(!) To μελάνι ήταν στάχτη ή αιθάλη, αναμεμειγμένα με λάδι ή μητρικό γάλα. Οι Σαμοανοί άναβαν κεριά, τα άφηναν να σιγοκαίνε και έπαιρναν την αιθάλη, για να την αναμείξουν με ζάχαρη και νερό. Αργότερα, τα μελάνια αφορούσαν γεωλογικές και ορυκτές πηγές -πχ το μαύρο μελάνι ήταν από οξείδιο του σιδήρου ή άνθρακα και διαφορετικές ενώσεις με κάδμιο έδιναν χρώματα όπως το κόκκινο, το κίτρινο και το πορτοκαλί. Η σύγχρονη τεχνολογία αφορούσε οργανικές χρωστικές ουσίες, συνδετικούς παράγοντες και συντηρητικά.

(!) Οι Σαμοανοί θεωρούσαν ως ασέβεια την αντιγραφή των tattoos (“που αναφέρονται στο οικογενειακό ιστορικό, τα επιτεύγματα και τις ευθύνες αυτού που τα έχει”) και οι καλλιτέχνες αρνούνταν να κάνουν το copy paste.

(*) Χρειάζονταν εβδομάδες για να ολοκληρωθεί ένα tatau και ο καλλιτέχνης (που είχε ξεχωριστή εκπαίδευση και θέση στην κοινότητα) αμειβόταν με χαλιά (πχ 700 χαλιά).

(*) Με την επικράτηση του Χριστιανισμού απαγορεύτηκαν, ως στοιχεία παγανισμού και ειδωλολατρίας. Βέβαια, την ίδια ώρα οι Σταυροφόροι έκαναν tattoos σταυρούς.

(*) Το πέρασμα στο δυτικό κόσμο έγινε μέσω του Captain James Cook, τον 18ο αιώνα. Οι ναύτες των ολλανδικών πλοίων που προσέγγισαν τις ακτές των νησιών Σαμόα είδαν τα περίπλοκα σχέδια που έφεραν στα πόδια τους οι γηγενείς, με τον Cook να γράφει στο ημερολόγιο του “και τα δυο φύλα βάφουν τα σώματα τους, με tatau όπως τα λένε στη γλώσσα τους. Βάζουν μαύρο κάτω από το δέρμα. Είναι τόσο επίπονο, ειδικά στους γλουτούς, που το κάνουν μόνο μια φορά όσο ζουν”.

(!) Οι Ευρωπαίοι άρχισαν να αποκτούν το 18ο και το 19ο αιώνα, ενώ μέλη βασιλικών οικογενειών τα είχαν όπως είχαν τα κοσμήματα. Ο πρώτος καταγεγραμμένος tattooist λεγόταν Sutherland Macdonald και ήταν από τη Μεγάλη Βρετανία. Πριν 300 χρόνια άνοιξε το πρώτο tattoo parlor, το Razzouk στην Ιερουσαλήμ.

(*) Οι Ιάπωνες τα εξέλιξαν από ‘σημάδια’ εγκληματιών σε τέχνη -αντίστοιχο ξεχωριστού κιμονό ή κοσμήματος. Το 18ο αιώνα απαγορεύτηκαν δια νόμου και έγιναν σήμα κατατεθέν των μελών της Yakuza -και σε άλλους πολιτισμούς των φυλακισμένων.

(*) Οι απανταχού ναυτικοί έκαναν τα tattoos διάσημα στις άλλες ηπείρους και για χρόνια ήταν το σήμα κατατεθέν τους. Τα χρησιμοποιούσαν και ως ταυτότητα -αναφέρονταν στα χαρτιά τους, για να τους ξεχωρίζουν.

(*) Όταν άρχισαν οι απαγορεύσεις (και η κακή φήμη), όσοι ήθελαν να τα σβήσουν τα έτριβαν με αμμόλιθο. Οι διεθνείς ποδοσφαιριστές της Κίνας που έχουν δυο επιλογές (ή να εξαφανίσουν τα tattoos ή δεν θα ξαναπαίξουν με το εθνόσημο “γιατί έτσι δεν θα δίνετε καλό παράδειγμα στην κοινωνία”) προφανώς θα ακολουθήσουν άλλες πρακτικές.

Τις δυο τελευταίες δεκαετίες έχει αρχίσει η απενοχοποίηση, κυρίως γιατί πλέον είναι πάρα πολλοί οι άνθρωποι που έχουν tattoos και ανήκουν σε όλες τις ηλικίες. Επίσης, υπάρχει ενημέρωσα. Παλαιά αν είχες tattoo δεν έδινες αίμα, τώρα δίνεις εφόσον έχουν περάσει έξι μήνες από τη συνεδρία -σε άλλες χώρες το διάστημα είναι τριών μηνών.

Η ενημέρωση εν τω μεταξύ, αφορά έρευνες που διενεργούνται για να διαπιστωθεί αν η δερματοστιξία μας κάνει κακό. Και πιο ειδικά, αν μπορεί να προκαλέσει καρκίνο.

Για ποιες ουσίες μιλάμε

Από τις 14 Δεκεμβρίου του 2020 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε εκδώσει τους νέους κανονισμούς, για τη σύνθεση και την επισήμανση των μελανιών για tattoos και Permanent Makeup. Θα ίσχυαν από τις 4 Ιανουαρίου του 2022, εν τούτοις επειδή διαγράφονταν από τις λίστες περισσότερες από 4.000 χημικές ουσίες των μελανιών, οι εταιρίες έπρεπε να έχουν κάποιο χρόνο στη διάθεση τους να δημιουργήσουν νέα προϊόντα.

Σύμφωνα με τους νέους κανονισμούς, χιλιάδες ουσίες (που χρησιμοποιούνται εδώ και δεκαετίες) κρίνονται ως επικίνδυνες για την υγεία μας. Μία είναι η ισοπροπυλική αλκοόλη. Είναι συστατικό που διασφαλίζει ότι το ιξώδες του μελανιού μπορεί να μειωθεί, ενώ αποτρέπει το άφρισμα -εν τούτοις είναι ερεθιστικό για τα μάτια. Σύμφωνα με τους προμηθευτές υπάρχει στις περισσότερες χρωστικές της αγοράς. Ως εκ τούτου, οι νέες απαιτήσεις σύνθεσης οδηγούν στην εκ νέου σύνθεση των μελανιών.

Εκτός από τις καρκινογόνες, μεταλλαξιογόνες και τοξικές για την αναπαραγωγή ουσίες (CMR), ο κανονισμός εξαιρεί και ερεθιστικές για το δέρμα, ουσίες που είναι «διαβρωτικές ή βλαβερές για τα μάτια», όπως και άλλες που έχουν ήδη ρυθμιστεί στα καλλυντικά προϊόντα.

Πόσο επικίνδυνα είναι τα μελάνια που χρησιμοποιούνται έως τώρα;

Οι έρευνες που έχουν γίνει για τα μελάνια των tattoos δεν έχουν καταλήξει στο αν -δεδομένα- προκαλούν καρκίνο. Ορισμένες από τις ουσίες που υπάρχουν σε αυτά, έχει αποδειχθεί ότι είναι καρκινογόνες, εν τούτοις δεν έχει αποδειχθεί η άμεση σύνδεση (tattoo = καρκίνου).

Μια μελέτη που δημοσιεύτηκε το 2012 κατέληξε στο ότι οποιαδήποτε συσχέτιση μεταξύ καρκίνων του δέρματος που προκύπτουν σε tattoos «πρέπει να θεωρούνται ως τυχαία, μέχρι στιγμής». Τέσσερα χρόνια αργότερα, σε άλλη μελέτη αναφέρθηκε ότι οι ανεπιθύμητες ενέργειες είναι «σχετικά σπάνιες» και «γενικά απρόβλεπτες», ενώ τείνουν να προκαλούνται από το ανοσοποιητικό σύστημα ή δερματικές λοιμώξεις.

Ερευνητές από το Lund University της Ελβετίας εξήγησαν ότι ουδέποτε είχε μελετηθεί οι «μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην υγεία» και το αν τα tattoos συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο καρκίνου και για αυτό είπαν εκείνοι να κάνουν κάτι για αυτό. Τα ευρήματα τους αναμένεται να δημοσιευτούν στα τέλη του 2022.

Ο expert στο European Chemicals Agency (ECHA), Μark Blainey, ο οποίος ήταν μεταξύ αυτών που αποφάσισαν για τα νέα μέτρα, ξεκαθάρισε ότι η πρόθεση του νέου κανονισμού δεν είναι να αποδεκατίσει τις επιχειρήσεις των tattoos, αλλά να προσφέρει μεγαλύτερη ασφάλεια «με την αποφυγή δυσμενών επιπτώσεων στο δέρμα και άλλων επιπτώσεων στην υγεία».

Θύμισε ότι επτά χώρες της ΕΕ (Γαλλία, Βέλγιο, Γερμανία, Ολλανδία, Ισπανία, Σλοβενία και Ελβετία) έχουν ήδη ενσωματώσει στην εθνική νομοθεσία κατευθυντήριες γραμμές για τα μελάνια των tattoos το 2003 και το 2008.

Πρόβλεψε ότι δεν θα υπάρξουν «σημαντικές οικονομικές επιπτώσεις, στις αλυσίδες εφοδιασμού», την ώρα που tattoo artists αναφέρουν πως αντιμετωπίσουν ήδη προβλήματα με προμήθειες, καθώς οι κατασκευαστές δε διαθέτουν ό,τι χρειάζονται -και δεν τους λένε πότε θα μπορούν να έχουν τα πάντα.

Λίγες ημέρες πριν εφαρμοστούν τα νέα δεδομένα για τα τατουάζ, δεν υπάρχει ενημέρωση για τα πρόστιμα ή τις συνέπειες της μη συμμόρφωσης. Ούτε για το αν όντως, θα εφαρμοστεί ο νέος κανονισμός από τις 4/1. Επίσης, πολλά parlors χρησιμοποιούν ήδη vegan και cruelty free προϊόντα.