THE UNDERGROUND RAILROAD: Η ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΣΕΙΡΑ ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΙΔΕΣ ΦΕΤΟΣ

Ίσως ακουστεί λεπτομέρεια ή και ανούσιο ως σχόλιο μπροστά στο έργο του οσκαρικού Barry Jenkins (Moonlight) εδώ, όμως το “Underground Railroad” δεν προσφέρεται και δε θα έπρεπε να είχε προσφερθεί για binge-watching. Η απόφαση του Amazon να κυκλοφορήσει ταυτόχρονα τα 10 επεισόδια της σειράς φαίνεται έμοιαζε αδέξια, σα να μην είχαν κατανοήσει τη συναισθηματική δύναμη, την πνευματική πυκνότητα και το συνολικό βάρος που τους είχε δοθεί. Η ανάλυση των visuals που συνέθεσε ο Jenkins μαζί με τον σταθερό διευθυντή φωτογραφίας του, James Laxton, σε κάθε πολυεπίπεδη σκηνή της σειράς χρειαζόταν χρόνο να ανασάνει.

To “Underground Railroad” υπήρξε ωστόσο, βρέθηκε τελικά στα βραβεία Emmys με 7 υποψηφιότητες ενώ είχε εξαφανιστεί τόσο άδοξα από τη δημόσια κουβέντα, και αυτές τις ημέρες το Amazon κυκλοφόρησε εντελώς δωρεάν ένα ψηφιακό βιβλίο 174 σελίδων, πλούσιο με δοκίμια, φωτογραφίες και την τέχνη που έβαλε η δημιουργική ομάδα στην πιο φιλόδοξη δουλειά του Jenkins ως τώρα.

Η σειρά διασκευάζει το ομώνυμο, βραβευμένο με Pulitzer βιβλίο του Colson Whitehead, που ακολουθεί τη νεαρή Cora (Thuso Mbedu) στην απεγνωσμένη της προσπάθεια να αποδράσει από τον Αμερικανικό Νότο και να απελευθερωθεί από τη δουλεία. Χωρίς τη μητέρα της που – απ’ όσο γνωρίζει – την εγκατέλειψε για να δραπετεύσει μόνη από τα ματωμένα χωράφια όπου εργάζεται ακόμα η Cora, έρχεται η ώρα να δραπετεύσει κι η ίδια και να αναζητήσει μία σιδηροδρομική γραμμή με μηχανικούς, εισπράκτορες και τούνελ κάτω από τα εδάφη του Νότου που θα την οδηγήσουν στην ελευθερία.

Ο Υπόγειος Σιδηρόδρομος ήταν στην πραγματικότητα μεταφορικός, ένα δίκτυο υπέρμαχων της κατάργησης της δουλείας, ακτιβιστών και ασφαλών κατοικιών που βοηθούσαν τους φυγάδες σκλάβους, ακόμα και στο δικαστήριο όταν δινόταν η ευκαιρία. Η σιδηροδρομική γραμμή δηλαδή δεν ήταν αληθινή, αν και αυτή η παρανόηση ήταν και είναι κοινή. Είχε μπερδέψει τον Whitehead που χρησιμοποίησε την παρεξήγηση ως έμπνευση για το βιβλίο, αλλά και τον ίδιο τον Jenkins που κάποτε νόμιζε ότι τα τούνελ ήταν πραγματικά.

Για την ηρωίδα του “Underground Railroad”, είναι. “Αν θες να δεις τι είναι αυτό το έθνος,”, της λένε, “πρέπει να ταξιδέψεις στις ράγες. Κοίτα έξω καθώς περνάς γρήγορα και θα βρεις το αληθινό πρόσωπο της Αμερικής”. Από τη Τζώρτζια στη Βόρεια και τη Νότια Καρολίνα, μέχρι το Τενεσί και την Ιντιάνα, το παρατεταμένο ταξίδι της Cora εγκυμονεί κινδύνους πέρα από τον έλεγχό της, και πολλά από τα πρόσωπα που συναντά θα βρουν βίαιο τέλος.

Η Νότια Καρολίνα για παράδειγμα, η πρώτη της στάση, είναι ένα φαινομενικά προοδευτικό μέρος αφιερωμένο στη βοήθεια των απελευθερωμένων με διάφορα εκπαιδευτικά και κοινωνικά προγράμματα. Αλλά μισό λεπτό, γιατί δεν υπάρχουν πουθενά μαύρα παιδιά; Αφού μία συνωμοσία ξεδιπλώνεται, η Cora καταφεύγει στη βαθιά θρησκευόμενη Βόρεια Καρολίνα όπου η δουλεία είναι παράνομη, αλλά γρήγορα θα διαπιστώσει ότι το ίδιο είναι και οι μαύροι.

Αυτά τα όλο χάρη, φορτισμένα επεισόδια περιλαμβάνουν φανταστικά αλλά και πραγματικά γεγονότα, καταδεικνύοντας πως ο συστημικός ρατσισμός είναι τόσο παράλογος όσο και διάχυτος — και τόσο αμερικανικός όσο η Coca-Cola.

Στο “Underground Railroad” οι εμπειρίες τόσο της ελευθερίας όσο και της σκλαβιάς φιλτράρονται μέσα από το μαύρο βλέμμα. Όταν ένας αιχμάλωτος σκλάβος σύρεται πίσω στη φυτεία και βασανίζεται, οι τελευταίες εικόνες που τον βλέπουμε ζωντανό είναι μέσα από τα μάτια του, μία μουντή σκηνή λευκών ανδρών που πανηγυρίζουν καθώς καίγεται. Το δικό του σώμα έχει βεβηλωθεί, αλλά εκείνοι είναι τα τέρατα. Οι μαύροι ελέγχουν την αφήγηση εδώ και ο Jenkins παίζει με αυτήν την αντιπαράθεση καθ’ όλη τη διάρκεια της σειράς: οι ανίσχυροι στην κοινωνία είναι οι πιο ισχυροί στη σειρά.

Ο Jenkins χρησιμοποιεί πτυχές από παραδοσιακές αφηγήσεις για τη δουλεία όπως τα σαδιστικά βασανιστήρια, όμως χτίζει με αυτές τις σκηνές αντί να τις κάνει το επίκεντρο. Το δεύτερο, μάλιστα, επεισόδιο μοιάζει να εγκαλεί προηγούμενες ταινίες και σειρές που καθόριζαν τους μαύρους χαρακτήρες κυρίως μέσα από τον πόνο, όταν οι λευκοί επιμελητές σε ένα μουσείο που φαινομενικά ιδρύθηκε για να τιμήσει την αφροαμερικανική ιστορία δίνουν έμφαση στη σκληρότητα έναντι της περιέργειας.

Τα μεταγενέστερα επεισόδια αποδεικνύονται επίσης αξιοσημείωτα ως προς την τρυφερότητά τους, καθώς η υπομονή του Jenkins – σήμα κατατεθέν του πίσω από την κάμερα – συγκεντρώνει ρομαντισμό και πάθος με ακρίβεια, καθιερώνοντας μοναδικές ατομικές ταυτότητες για τους χαρακτήρες ενώ παράλληλα εμπλουτίζει κάθε θεματική, όσες σκηνές κι αν έχουν. Τίποτα σε αυτόν τον κόσμο δεν είναι ανέγγιχτο από τη σκλαβιά, και όμως η ανθρώπινη φύση στην πιο αγνή της εξακολουθεί να λάμπει σε πολύ περισσότερους χαρακτήρες και στιγμές από ό,τι θα μπορούσε να φανταστεί κανείς.

Δεν είναι το μαύρο τραύμα το όχημα της αφήγησης εδώ και η κάμερα του Jenkins δεν είναι ποτέ ουδέτερος παρατηρητής. Είναι περίεργη, με ενσυναίσθηση και σκόπιμη. Ο σκηνοθέτης τη χρησιμοποιεί αθόρυβα αλλά στιβαρά, με τη χορευτική χάρη μπαλαρίνας. Ο οπτικός λυρισμός που λειτουργεί εδώ είναι αυτό που κάνει τους χαρακτήρες να μοιάζουν τόσο ζωντανοί, και η αισθητική της σειράς είναι αχώριστη από την ιστορία της. Το ταξίδι της Cora είναι κατασκευή των αντιθέσεών του: η ανάσα της ελευθερίας, ο τρόμος της καταδίωξης, η πιθανότητα της ασφάλειας, οι υπενθυμίσεις, παντού, ενός συστήματος αιμοδιψούς σκληρότητας.

Ο Jenkins τα απαθανατίζει όλα. Είναι σαν να έχει καταλάβει το πώς να διοχετεύει συναισθήματα μέσα από τον φακό της κάμερας καλύτερα από οποιονδήποτε άλλον. Δε θα σου υπαγορεύσω με ποιον τρόπο θα δεις το “Underground Railroad”, σε μαραθώνιο ή πιο απλωμένα, όμως είναι μία σειρά που φτιάχτηκε όχι για γίνεις μάρτυράς της αλλά για να την αισθανθείς.