ΤΙ ΚΟΙΝΟ ΘΑ ΕΧΟΥΝ Η ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ ΚΑΙ ΤΟ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ ΤΟ 2050;

Τεράστιες παγονησίδες λιώνουν, παγόβουνα διαστάσεων τέσσερις φορές μεγαλύτερων του Λονδίνου αποκολλούνται και οι επιστήμονες ουρλιάζουν πως υπάρχει πρόβλημα. Που απειλεί όλες τις περιοχές, οι οποίες είναι κοντά σε θάλασσα, αλλά όχι μόνο αυτές.

Οι μελετητές έχουν επισημάνει ότι έως τα τέλη του αιώνα, η στάθμη της θάλασσας θα έχει ανέβει από 63 έως 91 εκατοστά και μοιραία, θα απειλήσει 250 εκατομμύρια ανθρώπους και θα ‘καταπιεί’ παραλίες και παράκτιες ιδιοκτησίες. Σε τεράστιο κίνδυνο βρίσκεται ο πληθυσμός της θαλάσσιας βιολογίας “που εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τα ρεύματα των ωκεανών, καθώς θέτει τις προϋποθέσεις για το οικοσύστημα -σε επίπεδο θρεπτικών συστατικών, θερμοκρασίας και συνθηκών αλατότητας”.

Τα παραπάνω αναφέρονταν σε μελέτη που δημοσιεύτηκε το 2020, όπου τονίστηκε πως τα φύλλα πάγου ‘υποχωρούν’ με ραγδαίες ρήξεις, γεγονός που οδηγεί σε ξαφνική και απρόβλεπτη αύξηση της στάθμης -και κάνει έως και αδύνατη την πρόβλεψη και την προετοιμασία. Εκ των πιο σοβαρών συνεπειών είναι ότι θα σταματήσουν τελείως τα ρεύματα, γεγονός που θα αλλάξει παντού το κλίμα.

“Στην Ευρώπη θα σημειωθεί πολύ μεγάλη πτώση της θερμοκρασίας για μεγάλες χρονικές περιόδους (παγετούς), που θα επηρεάσει όλους τους ζωντανούς οργανισμούς και τις οικονομίες που στηρίζονται στα αγροτικά”. Οι ειδικοί θύμισαν πως ο πλανήτης δεν έχει δει πιο ζεστά χρόνια στην ιστορία του, από αυτά που ζει μετά το 2014 (δέκα από τις πιο ζεστές χρονιές, της έχει ζήσει από το 2005 μέχρι σήμερα), πριν επαναλάβουν πως όλα τα παραπάνω είναι προϊόντα της υπερθέρμανσης του πλανήτη”.

Και τι να κάνουμε;

Κάτσε. Δεν σου είπα τα τελευταία.

Μια τεράστια παγονησίδα που είναι στην Ανταρκτική και κάλυπτε περιοχή -μεγέθους της Νέας Υόρκης ή της Ρώμης- κατέρρευσε στον ωεκανό. Οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι ενώ δεν αναμένουν σημαντικές επιπτώσεις -ως αποτέλεσμα αυτού-, το λιώσιμο των πάγων σε αυτήν την ιστορικά σταθερή περιοχή μπορεί να προμηνύει πράγματα που θα συμβούν στο μέλλον.

Η Ανταρκτική χωρίζεται στην Ανατολική και τη Δυτική Ανταρκτική, με την Υπερανταρκτική Οροσειρά να τις χωρίζει. Στη Δυτική Ανταρκτική, ο πάγος είναι πιο ασταθής από ό,τι στα ανατολικά -είναι από τις πιο κρύες και ξηρές τοποθεσίες του πλανήτη. Στη Δυτική Ανταρκτική παρατηρείται συχνά λιώσιμο των πάγων και κατάρρευση παγονησίδων. Στην Ανατολική, ποτέ. Μέχρι το ξημέρωμα της 17ης Μαρτίου του 2022, όταν δορυφόρος κατέγραψε την πρώτη μεγάλη κατάρρευση παγετώνων στην περιοχή, στην ιστορία της ανθρωπότητας

Ξαφνικά εξαφανίστηκε κάτι “που υπήρχε εκεί για χιλιάδες χρόνια και δεν θα εμφανιστεί ποτέ ξανά” δήλωσε ο μελετητής παγετώνων και καθηγητής του University of Minnesota, Peter Neff στο NPR. Πρόσθεσε ότι συρρίκνωση είχε αρχίσει να παρατηρείται από το ’70, εν τούτοις πρόσφατα επιταχυνόμενη τήξη είχε ως αποτέλεσμα την απροσδόκητη κατάρρευση. Ο λόγος ήταν οι ασυνήθιστα υψηλές θερμοκρασίες αυτής της περιόδου, στην περιοχή.

Ο σταθμός Concordia (ερευνητική εγκατάσταση της Ανταρκτικής που βρίσκεται στην ανατολική πλευρά της ηπείρου), ανέφερε θερμοκρασίες -11.8 βαθμών Κελσίου, στις 18 Μαρτίου. Ήταν η πιο υψηλή θερμοκρασία που σημειώθηκε ποτέ, Μάρτιο και κατά 40 βαθμούς Κελσίου υψηλότερη, από τους μέσους όρους.

“Είναι το αποτέλεσμα ενός ‘ατμοσφαιρικού ποταμού’, ενός πίδακα ζεστού και υγρού αέρα που παγίδευσε θερμότητα στην περιοχή” έγραψε η Guardian, προσθέτοντας ότι ποσοστό αυτής της υγρασίας ‘έγινε’ βροχή. “Ένα μεγάλο μέρος της θερμότητας αυτής πιθανότατα απορροφήθηκε από το νερό, κάτω από την παγονησίδα”.

Σύμφωνα με το U.S. National Ice Center, οι εκδηλώσεις αποκόλλησης, που ξεκίνησαν στις 7 Μαρτίου, έχουν δημιουργήσει πολλά παγόβουνα. Ένα από αυτά (C-37), έχει μήκος 14.8 χιλιόμετρα και πλάτος 5.6 χιλιόμετρα. Οι επιστήμονες προειδοποίησαν ότι αυτό που έγινε μπορεί να είναι η αρχή μιας ανησυχητικής τάσης “καθώς οι παγονησίδες λειτουργούν ως ρυθμιστικό, για την προστασία των παγετώνων της Ανταρκτικής από το λιώσιμο -απομονώνουν αυτούς τους παγετώνες από το ζεστό θαλασσινό νερό. Εάν οι παγετώνες στην Ανατολική Ανταρκτική λιώσουν, θα μπορούσαν να αποτελέσουν σημαντικό παράγοντα για την άνοδο της στάθμης της θάλασσας τις επόμενες δεκαετίες”. Δηλαδή, πιο σύντομα από ό,τι την περίμεναν όλοι.

Κάπως έτσι ήλθε η ώρα να δούμε ποιοι απειλούνται περισσότερο, αφού πρώτα γίνει η πιο σημαντική επισήμανση.

Την έκανε ο καθηγητής παράκτιας γεωμορφολογίας του University of Plymouth, Gerd Masselink στο Live Science. “Το αν θα εξαφανιστούν πόλεις ή χώρες εξαρτάται από το αν εμείς ως άνθρωποι κάνουμε κάτι για να αντιμετωπίσουμε την απειλή”.

Ο ίδιος προχώρησε και σε περαιτέρω πληροφορίες, για τις περιοχές που απειλούνται πιο πολύ, αρχής γενομένης από την Ολλανδία “το μεγαλύτερο μέρος της οποίας βρίσκεται ήδη κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Δεν εξαφανίζεται, επειδή οι Ολλανδοί χτίζουν και διατηρούν την άμυνα των ακτών τους”.

Το Union of Concerned Scientists (UCS) έκρινε ότι θα ήταν χρήσιμο να δούμε τις χώρες με τα χαμηλότερα υψόμετρα.

Οι Μαλδίβες αποτελούνται από 1.200 μικρά κοραλλένια νησιά που είναι το σπίτι περίπου 540.000 ανθρώπων. Είναι η πιο επίπεδη χώρα της γης, με μέσο υψόμετρο μόλις ένα μέτρο. Σε περίπτωση που παρουσιαστεί άνοδος της στάθμης της θάλασσας εκεί και μόνο 45 εκατοστά να είναι, θα ‘χαθεί’ το 77% της χερσαίας έκτασης.

Εξαιρετικά χαμηλό υψόμετρο (1.8 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας) έχει και το Κιριμπάτι. Το μικρό νησί που βρίσκεται στην ‘καρδιά’ του Ειρηνικού, φιλοξενεί 120.000 ανθρώπους. Mε αύξηση της στάθμης κατά 90 εκατοστά, θα χαθούν τα 2/3 της γης του.

Σχεδόν όλοι όσοι ζουν σε κάποιο από τα νησιά του Ειρηνικού, είναι πιθανό να επηρεαστούν σοβαρά από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας. Περίπου 3 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν σε απόσταση 10 χιλιομέτρων από την ακτή και, ως εκ τούτου, μπορεί να χρειαστεί να μετεγκατασταθούν πριν το τέλος του αιώνα. Τουλάχιστον αυτό επισημαίνει το Science and Development Network, μη κερδοσκοπικός οργανισμός που επικεντρώνεται στη διευκόλυνση της επιστημονικής μάθησης.

Μελέτη που δημοσιεύτηκε το 2016 στο Environmental Research Letters ανέφερε ότι η άνοδος στη στάθμη της θάλασσας, έχει ήδη οδηγήσει στην εξαφάνιση πέντε νησιών που ανήκαν στους Νήσους Σολομώντα. Είχε επισημανθεί και ότι “έξι ακόμα νησιά αντιμετωπίζουν σοβαρή ύφεση της ακτογραμμής”.

Θα σκέφτεσαι “εντάξει, δεν είναι και εκατομμύρια οι κάτοικοι. Θα μπορούν να μετακινηθούν”. Περίμενε να σου δώσω και ένα άλλο παράδειγμα περιοχής που θα έχει πρόβλημα, σε άνοδο της στάθμης, όπου ζουν 43 εκατομμύρια άνθρωποι. Είναι οι πόλεις που βρίσκονται σε επισφαλείς παράκτιες τοποθεσίες της Κίνας.

Πριν πάμε στην Κίνα, θα ήθελα να ξέρεις πως τα παράλια χωριά της Ελλάδας και οι λιμένες πόλεις, έχουν μέσο υψόμετρο από 2 έως 7 μέτρα. Το χαμηλότερο έχει καταγραφεί στο Νεοχώρι Μεσολογγίου (-10 μέτρα).

Πρόβλημα θα έχει και το Μπαγκλαντές (32 εκατομμύρια κάτοικοι θα αντιμετωπίσουν κίνδυνο έως το 2100) και η Ινδία (27.000.000 κάτοικοι κινδυνεύουν). Οι συγκεκριμένες πληροφορίες ανήκουν στο Life Adaptate, πρότζεκτ που ‘τρέχει’ με τη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Έως εδώ διάβασες για περιοχές που ενδέχεται να εξαφανιστούν έως το 2100. Μπορεί όμως, να είναι θέμα χρόνου να ‘καταπιεί’ ο ωκεανός (να πλημμυρίσουν) άλλες. Ποιες; Η Τζακάρτα της Ινδονησίας. Εκεί ζουν περί τους 10.000.000 ανθρώπους και το BBC έχει κάνει ήδη θέμα, με τίτλο “η πόλη που βυθίζεται ταχύτερα στον κόσμο”. Πόσο γρήγορα; Από 5 έως 10 εκατοστά κάθε χρόνο “λόγω της υπερβολικής αποστράγγισης των υπόγειων υδάτων”. Σε συνδυασμό με την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, οι συνέπειες είναι καταστροφικές.

Σύμφωνα με το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, μεγάλο μέρος της Τζακάρτα θα μπορούσε να γίνει υποβρύχιο, μέχρι το 2050. Η κατάσταση είναι τόσο σοβαρή που η Τζακάρτα θα δώσει την ταμπέλα της πρωτεύουσας της χώρας, στην Νουσαντάρα -πόλη που θα οικοδομηθεί σύντομα στα 2.000 χιλιόμετρα, από τη νυν πρωτεύουσα.

Κατά το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ τεράστιο κίνδυνο αντιμετωπίζει και η Ντάλα του Μπαγκλαντές, του πληθυσμού των 22.4 εκατομμυρίων ανθρώπων, το Λάγος της Νιγηρίας (έχει 15.300.000 κατοίκους) και η Μπανγκόγκ της Ταϊλάνδης (ζουν εκεί 9 εκατομμύρια πολίτες).

Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας πιθανότατα θα επηρεάσει και τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής έως το 2050, με τεράστιες εκτάσεις να γίνονται μη κατοικήσιμες.

Κατά την Εθνική Υπηρεσία Ωκεανών και Ατμόσφαιρας (National Oceanic and Atmospheric Administration) “σε πολλές περιοχές, κατά μήκος της ακτογραμμής των ΗΠΑ, οι πλημμύρες από την παλίρροια είναι τώρα 300% έως 900% πιο συχνές από ό,τι ήταν πριν από 50 χρόνια”. Ως εκ τούτου, η άνοδος της στάθμης είναι βάσιμος λόγος ανησυχίας.

Περισσότερο από όλες τις περιοχές κινδυνεύει η Νέα Υόρκη. Εκεί κατέληξε μελέτη της Climate Central που αναφέρει ότι έως το 2050 “426.000 Νεοϋορκέζοι θα ζουν σε υπό απειλή γη. “Η ευπάθεια στις πλημμύρες φάνηκε ξεκάθαρα το 2012, όταν η πόλη επλήγη σε μεγάλο βαθμό από τον τυφώνα Sandy. Τουλάχιστον 43 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, καταστράφηκαν 250.000 οχήματα, ενώ υπήρξαν ζημιές και απώλειες, αξίας τουλάχιστον 32 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Κατά την αναφορά της Climate Central, οι 36 από τις 50 πιο ευάλωτες -σε παράκτια πλημμύρα- πόλεις των ΗΠΑ είναι στη Φλόριντα.

Kαι τι μπορεί να γίνει;

Τα νέα είναι καλά για τις χώρες που έχουν εικόνα (και εμπειρία) από πρόβλεψη και οργανόγραμμα. Οι Ολλανδοί έχουν δώσει τον ‘τυφλοσούρτη’ και εδώ και δεκαετίες θεωρούνται οι μάστερ των πλημμυρών -δεδομένου ότι όπως διάβασες πιο πάνω το 1/3 της χώρας είναι κάτω από το επίπεδο της θάλασσας. Έχουν τις πατέντες για διάφορα σχέδια, όπως το Maeslantkering (γιγάντιες πύλες αντιπλημμυρικής άμυνας) που προστατεύει τη Χάγη, το Ρότερνταμ και άλλες πόλεις από την παλίρροια της Βόρειας Θάλασσας. Το πιο σημαντικό είναι πως χρησιμοποιούν προσαρμοστικά σχέδια, για να προετοιμαστούν για το μέλλον, αλλά και να διατηρήσουν υπό έλεγχο το κόστος.

Το 2021 ανανέωσαν το σχεδιασμό -και τη λειτουργία- του φράγματος Afsluitdijk, μήκους 32 χιλιομέτρων που προστατεύει το λιμάνι του Άμστερνταμ από πλημμύρες της Βόρειας Θάλασσας. Το έργο είχε ολοκληρωθεί το 1932 και αποστράγγιζε το νερό του ποταμού στη θάλασσα, μέσω της βαρύτητας κατά την άμπωτη. Ωστόσο, η άνοδος της στάθμης της θάλασσας, σε συνδυασμό με την ανάγκη να διατηρηθεί χαμηλή η στάθμη του νερού στο λιμάνι του Άμστερνταμ -για την προστασία της πόλης-, καθιστούν όλο και πιο αναποτελεσματική την αποστράγγιση. Πρόσθεσαν αντλιοστάσια (για πιο ελεγχόμενη αποστράγγιση), με το νέο σχεδιασμό να διατηρεί αρκετή έκταση γης για επέκταση ή χρήση ως πόλντερ.

Η λέξη είναι ολλανδική και σημαίνει “κομμάτι χαμηλής γης που έχει ανακτηθεί από τη θάλασσα ή ένα ποτάμι και προστατεύεται από αναχώματα”. Δηλαδή, περιγράφει το συγκεκριμένο υδρολογικό σύστημα. Εν τούτοις ‘πέρασε’ στη διεθνή ορολογία αφού δεν υπήρχε κάποια αντίστοιχη. Πόλντερ υπάρχουν και στη Γερμανία, την Ινδία, την Ιαπωνία, τις ΗΠΑ κ.α. Στην Ολλανδία υπάρχουν 9000 τεχνητές υδρολογικές μονάδες που συνηθέστερα βρίσκονται στο σημείο διασταύρωσης διαδρόμων ύδατος. Το επίπεδο νερού μέσα στα πόλντερ είναι χαμηλότερο από εκείνο της περιοχής που το περιβάλει. Αυτό γίνεται α) με την εγκατάσταση κάποιου μέσου άντλησης νερού ή β) με παρουσία υδρορροών, μέσα στις οποίες θα παροχετευθεί το νερό.

Πόσα πόλντερ υπάρχουν στην Ελλάδα; Η αναζήτηση μου με έβγαλε σε ένα (στο Μεσολόγγι) που αναφερόταν ως ‘πιλότος’.