ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ Η ΣΚΑΝΔΑΛΩΔΗΣ ΚΛΟΠΗ ΣΤΟ ΒΡΕΤΑΝΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΓΛΥΠΤΩΝ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ

Πριν λίγες μέρες ο διευθυντής του Βρετανικού Μουσείου, Χάρτγουικ Φίσερ, παραιτήθηκε, ενώ ο υποδιευθυντής, Τζόναθαν Γουίλιαμς, αποσύρθηκε από τα καθήκοντά του με αφορμή την πρωτοφανή στα χρονικά σκανδαλώδη υπόθεση κλοπής και πώλησης περίπου 2000 αντικειμένων που “φυλάσσονταν” στις αποθήκες του.

Σημειώστε εδώ πως το Βρετανικό Μουσείο, που ιδρύθηκε το 1753, έχει μια συλλογή περίπου 8 εκατομμυρίων αντικειμένων, αλλά έως το 2019 μόνο περίπου 80.000 είχαν εκτεθεί και τα υπόλοιπα βρίσκονταν σε αποθήκες. Το Μουσείο επιβεβαίωσε ότι μεταξύ των κλεμμένων αντικειμένων ήταν “μικρά κομμάτια” συμπεριλαμβανομένων “χρυσών κοσμημάτων και πολύτιμων λίθων που χρονολογούνται από τον 15ο αιώνα π.Χ. έως τον 19ο αιώνα μ.Χ.”.

Απορίας άξιον είναι πως παρά τις τόσες μέρες που έχουν περάσει από τη δημοσιοποίηση του γεγονότος, ελάχιστα έχει φωτιστεί το τι έχει συμβεί. Σε δήλωσή του, ο Χάρτγουικ Φίσερ είπε ότι ήταν προφανές πως το μουσείο “δεν αντέδρασε τόσο ολοκληρωμένα όσο θα έπρεπε όταν ενημερώθηκε για τις κλοπές το 2021”, ενώ ο πρόεδρος του Βρετανικού Μουσείου και πρώην υπουργός Οικονομικών της Βρετανίας επί Κάμερον, Τζορτζ Όσμπορν, παραδέχθηκε κάτι πραγματικά ανήκουστο: πως δεν είναι όλα τα αντικείμενα της συλλογής “σωστά καταγεγραμμένα”.

“Κάποιος που γνωρίζει τι δεν είναι καταγεγραμμένο έχει μεγάλο πλεονέκτημα για την αφαίρεσή τους”, παραδέχθηκε και συνέχισε πως “το γεγονός ότι δεν υπήρχε πλήρης καταγραφή των αντικειμένων δεν είναι κάτι πρωτοφανές για ένα μεγάλο μουσείο” (!).

“Πιστεύουμε ότι πρόκειται για περίπου 2.000 αντικείμενα, αλλά πρέπει να πω πως αυτός είναι ένας προκαταρκτικός αριθμός και συνεχίζουμε την έρευνα. Ήδη έχουμε ανακτήσει κάποια από τα κλεμμένα αντικείμενα”, υπογράμμισε ο πρόεδρος του Βρετανικού Μουσείου χωρίς όμως να εξηγήσει ποια είναι αυτά τα αντικείμενα.

Ο Όσμπορν τόνισε επίσης πως δεν πιστεύει πως το Βρετανικό Μουσείο συγκάλυψε σκοπίμως τις κλοπές -οι αρμόδιοι είχαν απορρίψει το 2021 προειδοποίηση ότι γίνονταν κλοπές- και εκτίμησε επίσης ότι οι κλοπές αυτές έβλαψαν τη φήμη του μουσείου. “Για τον λόγο αυτό ζητώ συγγνώμη εκ μέρους του μουσείου. Είναι ένα χάος που θα ξεκαθαρίσουμε”, είπε στο BBC.

Η πρόεδρος του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων (ΣΕΑ), Δέσποινα Κουτσούμπα, σημειώνει στο NEWS 24/7 πως “η Διοίκηση του Βρετανικού Μουσείου έχει ευθύνες και οφείλει να τις αναλάβει. Πρώτιστη υποχρέωση κάθε Μουσείου είναι η προστασία των πολιτιστικών αγαθών που διαφυλάττει και το Βρετανικό Μουσείο έχει αποτύχει πολλάκις στην αποστολή αυτή. Το ελάχιστο που έχει υποχρέωση να κάνει αυτή τη στιγμή, για να ανακτηθεί οποιαδήποτε αξιοπιστία, είναι να παραδεχτεί την αποτυχία, να εντοπίσει τα μακροχρόνια λάθη και να δώσει ειλικρινείς απαντήσεις, προκειμένου η διεθνής μουσειακή κοινότητα να μπορέσει να αποφύγει παρόμοιες καταστάσεις στο μέλλον”.

Η κ. Κουτσούμπα θέτει τα εξής ερωτήματα καθώς πρέπει άμεσα να δοθούν κάποιες απαντήσεις στη διεθνή αρχαιολογική και μουσειολογική κοινότητα, αλλά και στη διεθνή κοινή γνώμη, πέρα από την έρευνα που διεξάγουν οι αστυνομικές αρχές της Βρετανίας:

• Πόσα και ποια αντικείμενα, ποιας χρονολογίας και ποιας προέλευσης λείπουν από τις συλλογές του; Για ποιο λόγο δεν έχει δημοσιοποιηθεί ούτε ο αριθμός, ούτε η λίστα των αντικειμένων; Πόσα ήταν τα αντικείμενα με προέλευση τον ελλαδικό χώρο;
• Ποια ήταν τα κενά ασφαλείας που επέτρεψαν μια τόσο εκτεταμένη και μακροχρόνια κλοπή; Ποιες ήταν οι ενέργειες που έγιναν τα τελευταία χρόνια, με δεδομένο ότι δεν είναι η πρώτη φορά που υπάρχουν κλαπέντα αντικείμενα από τις συλλογές του Βρετανικού Μουσείου;
• Ποιες ενέργειες έγιναν από τη στιγμή που ενημερώθηκαν τόσο οι Διευθυντές (2021) όσο και η Διοίκηση του Βρετανικού Μουσείου (2022) για την κλοπή, ως την δημοσιοποίηση του θέματος πριν λίγες μέρες; Γιατί δεν εντοπίστηκε και δεν σταμάτησε η παράνομη εκποίηση αντικειμένων; Γιατί δεν ειδοποιήθηκαν οι διωκτικές αρχές;

Τι σημαίνει η κλοπή αυτή για την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα

Αίσθηση προκαλεί δημοσίευμα των Financial Times που υποστηρίζει πως το σκάνδαλο αυτό έρχεται σε μια ευαίσθητη στιγμή για τον Όσμπορν, ο οποίος προσπαθεί να κανονίσει μια συμφωνία με τον Κυριάκο Μητσοτάκη για τις μελλοντικές ρυθμίσεις αναφορικά με τα Γλυπτά του Παρθενώνα.

Και ενώ πολλοί περιμένουν και τη δική του παραίτηση, ο Πρόεδρος του Βρετανικού Μουσείου πιστεύει πως ακόμα και μετά το σκάνδαλο με τις κλοπές στο Βρετανικό Μουσείο, είναι εφικτή μία πολιτιστική συμφωνία ανταλλαγής με την Ελλάδα που περιλαμβάνει τα Γλυπτά του Παρθενώνα.

Μάλιστα, αποκάλυψε σε συναδέλφους του πως αισθάνεται καθησυχασμένος καθώς ο Έλληνας πρωθυπουργός, ο οποίος χειρίζεται προσωπικά τις διαπραγματεύσεις για τα Γλυπτά του Παρθενώνα, δεν έχει «επιτεθεί» στο Βρετανικό Μουσείο για τις κλοπές. «Μπορείτε να διαβάσετε πολλά στη σιωπή» ανέφερε γνώστης του θέματος, από πλευράς Βρετανικού Μουσείου ισχυριζόμενος, ότι αυτό ήταν ένα σημάδι ότι η Αθήνα πιστεύει ότι είναι κοντά μία συμφωνία.

Το θέμα είναι σε ποια συμφωνία αναφέρεται το ξένο αυτό δημοσίευμα. Η ελληνική κυβέρνηση και βέβαια το αρμόδιο Υπουργείο Πολιτισμού πρέπει να προβεί άμεσα σε πολύ προσεκτικές κινήσεις πίεσης προς τους Βρετανούς που θα αποδώσει τελικά καρπούς. Και το λέμε αυτό γιατί σύμφωνα με το σχέδιο του Όσμπορν, τμήματα των Γλυπτών του Παρθενώνα – που βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο – θα δανείζονταν στην Αθήνα για μια περίοδο ίσως και 10 ετών, με ελληνικούς θησαυρούς να έρχονται στο Λονδίνο ως «αντάλλαγμα» σε περιοδικές εκθέσεις. Δεν είναι όμως λίγο οξύμωρο να δανειστεί η Ελλάδα τα Γλυπτά που της ανήκουν και που αποτελούν προϊόν κλοπής; Και μάλιστα με ανταλλάγματα;

Το σκάνδαλο σημαίνει σίγουρα πάρα πολλά για την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα στην Ελλάδα, καθώς με τον τρόπο αυτό καταρρέει το κυρίαρχο επιχείρημα των Βρετανών ότι τα Γλυπτά του Παρθενώνα είναι καλά προστατευμένα στο Βρετανικό Μουσείο.

Το έχουμε τονίσει πολλές φορές στα ρεπορτάζ του NEWS 24/7 πως το ζήτημα της επανένωσης του μνημείου είναι ένα κατεξοχήν επιστημονικό ζήτημα, που αφορά τη διεθνή αρχαιολογική, μουσειακή και νομική κοινότητα, αλλά και ένα εξόχως πολιτικό ζήτημα, που αφορά τις διμερείς σχέσεις Ελλάδας και Βρετανίας. Η αντιμετώπισή του είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη και στόχος πρέπει να είναι η οριστική επιστροφή τους στην Ελλάδα και όχι κάποιου τύπου δανεισμός.

Ευτύχημα σε όλον αυτόν τον αγώνα που κάνουν όλες οι ελληνικές κυβερνήσεις 50 χρόνια τώρα, είναι η διατήρηση της κόκκινης γραμμης πως πάγια θέση της χώρας μας είναι ότι δεν αναγνωρίζει στο Βρετανικό Μουσείο νομή, κατοχή και κυριότητα των Γλυπτών, καθώς αποτελούν προϊόν κλοπής από τον Έλγιν. Ελπίζουμε αυτή η κόκκινη γραμμή να συνεχίσει να τηρείται.

Δεν είναι τυχαίο που και η κοινή γνώμη τάσσεται στη Βρετανία υπέρ της Επιστροφής των Γλυπτών στην Ελλάδα και που η Βρετανίδα βουλευτής των Εργατικών Bell Ribeiro-Addy, πρόεδρος της διακομματικής κοινοβουλευτικής ομάδας για τις αφρικανικές αποζημιώσεις, εξαπέλυσε έντονη επίθεση τόσο στη διοίκηση του Βρετανικού Μουσείου όσο και στην Βρετανική κυβέρνηση που συνεχίζει να στηρίζεται στον νόμο του 1963 σύμφωνα με τον οποίο απαγορεύεται η επιστροφή των αρχαιοτήτων στις χώρες που πάρθηκαν με διάφορους τρόπους. “Προσβλητική γελοιότητα ο λόγος που δεν επιστρέφετε αρχαιότητες ενώ τις πουλάτε στο ebay” είπε χαρακτηριστικά η Βρετανίδα βουλευτής.

Με τη σειρά του ο καθηγητής Σύγχρονων Ελληνικών Σπουδών και Ευρωπαϊκής Πολιτικής στο London School of Economics, Κέβιν Φέδερστοουν, τόνισε σε συνέντευξή του στην ΕΡΤ πως “οι κλοπές στο Βρετανικό Μουσείο αποδυναμώνουν το επιχείρημά για τα Γλυπτά του Παρθενώνα, πως η επιστροφή τους στην Ελλάδα θα εγκυμονούσε κινδύνους για την ασφάλειά τους”. Και συνεχίζει «ξεκάθαρα, τα γεγονότα που παρακολουθούμε, έχουν προκαλέσει ζημιά στο Μουσείο. Αμφισβητείται, πιστεύω, η αλαζονική στάση του, έχει μια σχεδόν αποικιοκρατική θέση, υπό την έννοια πώς ισχυρίζεται ότι τα αντικείμενα που έχουν παρθεί από διάφορα μέρη του κόσμου είναι ασφαλέστερα μέσα στο Βρετανικό Μουσείο. Ξεκάθαρα, αυτό τώρα, μπορεί να αμφισβητηθεί».

Και πρόσθεσε: «Πιστεύω ότι η εγχώρια πολιτική για τα Γλυπτά, εδώ στη Βρετανία, κοιτάζει προς τις εκλογές. Στη Βρετανία έχουμε κοινοβουλευτικές εκλογές το 2024 και πιστεύω ότι η νυν κυβέρνηση και ο Πρωθυπουργός, Ρίσι Σούνακ, δεν θα νιώθει τόση αυτοπεποίθηση ώστε να κάνει μια συμφωνία με την Αθήνα για την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα, πριν γίνουν εκλογές, σε αυτή την προεκλογική περίοδο όπου η κυβέρνηση είναι αδύναμη και μη δημοφιλής. Αυτό σημαίνει ότι για τους επόμενους 14 μήνες περίπου, υπάρχει πολύ μικρή πιθανότητα να γίνει μια συμφωνία. Περισσότερες πιθανότητες υπάρχουν μετά τις εκλογές και με μια νέα κυβέρνηση, που θα έχει μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση σε αυτό το θέμα».

Ίσως τώρα είναι η κατάλληλη στιγμή για μία διαπραγμάτευση. Τώρα που το Βρετανικό Μουσείο εκτέθηκε ανεπανόρθωτα.

ΣΕΑ: “Το Βρετανικό Μουσείο χάνει για μία ακόμη φορά τα ερείσματά του στην ηθική”

“Η κλοπή και η πώληση περίπου 2000 αντικειμένων από το Βρετανικό Μουσείο, στις αποθήκες του οποίου «φυλάσσονταν», είναι μια πρωτοφανής υπόθεση στην ιστορία των Μουσείων διεθνώς”, τονίζει σε ανακοίνωσή του ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων (ΣΕΑ) αναφερόμενος στην κλοπή και πώληση περίπου 2.000 αντικειμένων από τις αποθήκες του Βρετανικού Μουσείου.

Μετά τις τρανταχτές αυτές αποκαλύψεις τίθεται σε τελείως διαφορετική βάση το δίκαιο αίτημα της χώρας μας για την επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα και την επανένωσή τους με το γενέθλιο μνημείο τους, τον Παρθενώνα και για τον λόγο αυτό τόσο οι Έλληνες αρχαιολόγοι όσο και η κοινή γνώμη αναμένουν τις πρωτοβουλίες της ελληνικής Κυβέρνησης και του Υπουργείου Πολιτισμού στην κατεύθυνση αυτή.

Στην ίδια ανακοίνωση του ΣΕΑ σημειώνεται πως “με την παραίτηση του Διευθυντή του Βρετανικού Μουσείου Hartwig Fischer επιβεβαιώθηκε ότι το ίδρυμα δεν προχώρησε στις απαιτούμενες ενέργειες, μολονότι είχε ειδοποιηθεί τουλάχιστον από το 2021 ότι αντικείμενα από τις συλλογές του πωλήθηκαν σε ηλεκτρονικές δημοπρασίες. Το ότι στην υπόθεση αυτή φέρονται να εμπλέκονται υπάλληλοι του Τμήματος Ελληνικών Ρωμαϊκών Αρχαιοτήτων προκαλεί επιπλέον ανησυχίες στην Ελλάδα και τους αρχαιολόγους που μελετούν την ελληνορωμαϊκή αρχαιότητα.

Η Διοίκηση του Βρετανικού Μουσείου οφείλει να δώσει άμεσα τις οφειλόμενες απαντήσεις, όχι απλώς στους Βρετανούς πολίτες και στη διεθνή αρχαιολογική και μουσειακή κοινότητα, αλλά και ειδικά στην Ελληνική Πολιτεία και τα θεσμικά της όργανα, την ελληνική κοινή γνώμη και τους Έλληνες αρχαιολόγους. Επισημαίνουμε ότι ακόμη δεν έχει δοθεί στη δημοσιότητα κατάλογος με τις κλαπείσες αρχαιότητες. Απαιτείται να διερευνηθεί εάν μέσα στις αρχαιότητες που κλάπηκαν και πωλήθηκαν περιλαμβάνονται και ελληνορωμαϊκές.

Πάνω από όλα όμως, η υπόθεση των κλαπεισών αρχαιοτήτων του Βρετανικού Μουσείου εγείρει και πάλι ηθικά ζητήματα για το ίδιο το Μουσείο, τον τρόπο συγκρότησης των Συλλογών του και τη διαχρονική διαχείρισή τους από την εκάστοτε Διοίκηση. Μάλιστα, η τελευταία βαρύνεται όχι μόνον από το ίδιο το γεγονός, που καθιστά ένα μητροπολιτικό μουσείο χώρο συνδεόμενο με το δίκτυο της παράνομης διακίνησης αρχαιοτήτων, αλλά και από την καθυστέρηση στην αποκάλυψη της υπόθεσης, με τις παραιτήσεις στελεχών του να εγείρουν ερωτήματα για προσπάθεια συγκάλυψης.

Η Ελλάδα και άλλες χώρες, από τις οποίες το Βρετανικό Μουσείο έχει υφαρπάξει πολιτιστικούς θησαυρούς, πρέπει να ενισχύσουν τον αγώνα τους στην ανάκτηση αυτών των λεηλατημένων αρχαιοτήτων. Το Βρετανικό Μουσείο απομακρύνεται από την ηθική όχι μόνο στον τρόπο συγκρότησης αλλά και στη διαχείριση των αρχαιολογικών Συλλογών”.

Και καταλήγει “με βάση το διαχρονικό φαινόμενο της πώλησης αρχαιοτήτων από τις Συλλογές του Βρετανικού Μουσείου, ασφαλώς τίθεται σε τελείως διαφορετική βάση το δίκαιο αίτημα της χώρας μας για την επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα και την επανένωσή τους με τον γενέθλιο μνημείο τους, τον Παρθενώνα. Τόσο οι Έλληνες αρχαιολόγοι όσο και η κοινή γνώμη στη χώρα μας, αναμένουμε τις πρωτοβουλίες της ελληνικής Κυβέρνησης και του Υπουργείου Πολιτισμού στην κατεύθυνση αυτή”.