TO 2050 ΘΑ ΚΑΤΑΣΤΡΑΦΟΥΝ ΟΛΑ. ΕΚΤΟΣ ΕΑΝ…

Η γη υπήρχε πριν από εμάς, για εκατομμύρια χρόνια. Θα υπάρχει και μετά από εμάς. Το θέμα είναι να συνεχίσουν να υπάρχουν άνθρωποι -και άλλες ψυχές ζώσες- πάνω της. Για να γίνει αυτό το είδος που προκάλεσε τεράστια καταστροφή, στο βαθμό που πια να απειλούμαστε όλα τα είδη, καλείται να αλλάξει συνήθειες άμεσα.

Αν έχετε χρόνο και δεν έχετε δει πώς θα ήταν η γη, αν αίφνης εξαφανιζόταν η ανθρωπότητα (για να διαπιστώσετε το μέγεθος της ζημιάς που προκαλέσαμε), να η ευκαιρία.

Όχι τίποτα άλλο, αλλά αν συνεχίσει η ανθρωπότητα να κάνει ό,τι κάνει από τη Βιομηχανική Επανάσταση και μετά, θα επιβεβαιωθεί και ο αλγόριθμος που είχε ‘φτιάξει’ το Massachusetts Institute of Technology (ευρύτερα γνωστό ως ΜΙΤ) το 1973 για να λειτουργήσει ως μοντέλο της παγκόσμιας βιωσιμότητας. Είχαν ληφθεί υπ’ όψιν παράγοντες όπως οι τάσεις στα επίπεδα μόλυνσης, η αύξηση του πληθυσμού, το σύνολο των φυσικών πόρων και η ποιότητα ζωής. Όταν ‘μπήκαν’ όλα τα στοιχεία στο πρόγραμμα, αυτό προέβλεψε πως ο κόσμος (ο πολιτισμός) θα τελειώσει το 2040. ‘Έκρινε’ πως τότε ο πλανήτης δεν θα μπορεί να ανταπεξέλθει στα πληθυσμιακά και βιομηχανικά επίπεδα.

Σαράντα πέντε χρόνια αργότερα (το 2018) η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή δημοσίευσε τα αποτελέσματα μελέτης που είχαν κάνει 90 επιστήμονες και δικαίωναν τις εκτιμήσεις του αλγόριθμου. Παρ’ όλα αυτά χρειάστηκε να περάσει άλλη μια τριετία, έως ότου ετοιμάσει η Ευρωπαϊκή Ένωση τις νομοθετικές ρυθμίσεις που θα ακολουθήσουν όλες οι χώρες/μέλη της, για να σώσουμε την κατάσταση, έστω στις καθυστερήσεις. Δηλαδή, να γίνει η Ευρώπη κλιματικά ουδέτερη (να μηδενιστούν οι εκπομπές) έως το 2050.

Το κακό που έχουμε κάνει οι άνθρωποι στη φύση είναι αδιαμφισβήτητο. Και τεράστιο. Θελήσαμε να δούμε τι θα αλλάξει αν σταματήσουμε σήμερα τις χειρότερες συνήθειες που είχαν ως συνέπεια την κλιματική αλλαγή. Διαπιστώσαμε ότι δεν χρειάζεται να κάνουμε τρελά πράγματα.

Ρύποι

Τι είναι: πρόκειται για το αποτέλεσμα της καύσης πετρελαίου, άνθρακα, φυσικού αερίου για την παραγωγή ενέργειας και βενζίνης, για τα αυτοκίνητα.

Τι προκαλούν: Πέρα από την υποβάθμιση της ποιότητας ζωής της πόλης για λόγους υγείας (βλ. επιβάρυνση πνευμόνων), είναι υπεύθυνοι για την κλιματική αλλαγή.

Τους ξεφορτωνόμαστε τώρα. Πόσα χρόνια θα χρειαστεί να περάσουν για να τους ξεφορτωθεί και η γη; Δεκαετίες. Δεν μπορούμε να πούμε με ακρίβεια. Ξέρουμε ότι για να επανέλθει η γη στην προτέρα κατάσταση, χρειάζεται να περάσουν πολλές δεκαετίες.

Ποια είναι η εναλλακτική: για να γλιτώσουμε από τους ρύπους πρέπει α) να φύγουμε από την καύση ορυκτών καυσίμων (πετρέλαιο, άνθρακας κλπ) και να παράγουμε ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές και β) να μειώσουμε την κατανάλωση ενέργειας, μέσω πιο αποδοτικών τρόπων, όπως περισσότερο ενεργειακές συσκευές -που θα γίνει- και σπίτια υψηλής ενεργειακής κλάσης -θα καταναλώνουν σχεδόν ενέργεια 0.

Μέταλλο

Τι είναι: για να έχουμε μέταλλο σημαίνει πως κάνουμε εξόρυξη. Αυτό προκαλεί βλάβες στην βιοποικιλότητα -καταστρέφουμε το οικοσύστημα για να βγάλουμε το υπέδαφος. Eπιπροσθέτως, η παραγωγή του μετάλλου είναι πολύ ενεργοβόρα. Αυτή του αλουμινίου είναι από τις πιο ενεργοβόρες -που σημαίνει εκπομπές και κάποια απόβλητα.

Τι προκαλεί: τα δυο κυριότερα είναι η βλάβη στα οικοσυστήματα, ενώ οδηγεί σε περαιτέρω επίπτωση στην κλιματική αλλαγή.

Σταματάμε την εξόρυξη τώρα. Πόσα χρόνια θα χρειαστεί να συνέλθει η γη; Επειδή είναι φυσικό υλικό μέχρι κάποιο βαθμό, είναι προτιμότερο σε σχέση με άλλα. Άρα αυτό που χρειάζεται είναι η μείωση των εξορύξεων, κάτι που επιτυγχάνεται μέσω της ανακύκλωσης, που είναι και ό,τι ζητά η Ευρωπαϊκή Ένωση. Δηλαδή, να κάνουμε πράξη την κυκλική οικονομία (εξόρυξη, χρήση, ανακύκλωση, επαναχρησιμοποίηση -διαδοχικές φορές). Να μην κάνουμε εξόρυξη, χρήση και πέταμα. Το πρόβλημα που δημιουργεί το μέταλλο δεν είναι όσο μεγάλο αυτό των εκπομπών που θα χρειαστούν δεκαετίες για να αναστραφούν.

Οι μειώσεις που κάνουμε τώρα, θα φανούν ως θετικό αποτέλεσμα μετά πολύ καιρό. Βάσει της νέας νομοθεσίας, έως το 2050 η Ευρώπη θα έχει μόνο ηλεκτρικά αυτοκίνητα. Η αλλαγή του στόλου θα γίνει σταδιακά. Όταν αλλάξουμε αυτοκίνητο, είναι προτιμότερο να το ‘διαλύσουμε’ (να γίνει ανακύκλωση υλικών), από το να παρατήσουμε στη φύση.

Χρυσό

Τι είναι: η εξόρυξη χρυσού προκαλεί επικίνδυνα απόβλητα (μέσω της χημικής επεξεργασίας που γίνεται για να πάρουμε το χρυσό, προκύπτουν στερεά και υγρά απόβλητα) και επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα.

Τι προκαλεί: με το σκάψιμο, φεύγει το επιφανειακό στρώμα της βλάστησης και καταστρέφονται τα φυτικά και ζωικά είδη -που φεύγουν από το χώρο.

Σταματάμε την εξόρυξη τώρα. Πόσα χρόνια θα χρειαστεί να συνέλθει η γη; Σε μερικές δεκαετίες γίνεται η σχεδόν πλήρης επαναφορά.

Ποια είναι η εναλλακτική: χρειάζεται πολύ προσεχτική διαχείριση των αποβλήτων και απαρέγκλιτη πλήρης εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας.

Πλαστικό

Τι είναι: ένα από τα πιο συχνά υλικά. Δεν είναι φυσικό υλικό, άρα η φύση δεν μπορεί να το διαχειριστεί με φυσικό τρόπο.

Τι προκαλεί: κάποια είδη πλαστικών έχουν επιπτώσεις και στην ανθρώπινη υγεία. Όσον αφορά το περιβάλλον, είναι ίσως από τα χειρότερα υλικά, γιατί το φυσικό περιβάλλον επί εκατομμύρια χρόνια δεν είχε πλαστικό και δεν ξέρει πώς να το αποδομήσει. Σκεφτείτε πως αν το φάμε, δεν θα ξέρει τι να το κάνει το στομάχι μας. Η συνέπεια είναι να συσσωρεύεται στη φύση με αυξανόμενους ρυθμούς.

Σταματάμε να το χρησιμοποιούμε τώρα. Πόσα χρόνια θα χρειαστεί να περάσουν για να το διαχειριστεί η γη; Πολλές δεκαετίες. Εξαρτάται από το μέγεθος, σε ποιο σημείο είναι, αν υπάρχει αρκετή υγρασία κλπ. Σε γενικές γραμμές, το πλαστικό για να αποδομηθεί στη φύση θέλει πάρα πολλές δεκαετίες. Ενδεχομένως και πάνω από 30 χρόνια.

Ποια είναι η εναλλακτική; Είναι ανάγκη η αντικατάσταση του πλαστικού με υλικά, όπως το μέταλλο και το ξύλο. Το πλαστικό χρειάζεται να νικηθεί με διαφορετικούς τρόπους, σε διαφορετικά στάδια της οικονομίας. Αναγκαία είναι η μείωση πλαστικών μιας χρήσης και η επαναχρησιμοποίηση ειδών από άλλα υλικά (μεταλλικά ποτήρια, αντί για πλαστικά μπουκάλια νερού). Κατ’ αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνεται και η μείωση της παραγωγής.

Αποψίλωση δασών

Τι είναι: η μείωση του δάσους, από ανθρωπογενείς δραστηριότητες. Είτε από απευθείας κόψιμο (για να γίνει βοσκοτόπι), είτε από καταπάτηση (για να χτίσει κάποιος), είτε από πυρκαγιές.

Τι προκαλεί: το δάσος σημαίνει οξυγόνο, άρα μειώνεται η παραγωγή οξυγόνου στον πλανήτη. Δεύτερον, όταν βρέχει, όπου υπάρχει δάσος η βροχή απορροφάται από το έδαφος και έχουμε περισσότερο καθαρό νερό. Όταν αποψιλώνεται το δάσος, το νερό της βροχής δεν απορροφάται, με αποτέλεσμα να έχουμε πλημμύρες και μειώνεται και το διαθέσιμο πόσιμο νερό. Όλο αυτό συνεισφέρει και στην κλιματική αλλαγή.

Τη σταματάμε τώρα. Πόσα χρόνια πρέπει να περάσουν για να ανακάμψει η φύση: Σε μερικές δεκαετίες θα ανακάμψει πλήρως.

Ποια είναι η εναλλακτική: η προστασία των δασών είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να διαχειριστούμε την κλιματική αλλαγή. Στην Ελλάδα το 30% είναι προστατευόμενες περιοχές, που δεν προστατεύονται στην πραγματικότητα. Είναι χρήσιμο να ισχύσει το καθεστώς προστασίας.

Απόρριψη τοξικών αποβλήτων

Τι είναι: τα απόβλητα χωρίζονται σε επικίνδυνα (τοξικά) και μη επικίνδυνα (χαρτί, πλαστικό, τα αστικά). Στα επικίνδυνα υπάρχει νομοθεσία που απαγορεύει την απόρριψη στο περιβάλλον. Υπάρχουν ειδικές εταιρίες, που έχουν άδεια επεξεργασίας επικίνδυνων αποβλήτων μέσω χημικών διαδικασιών που μειώνουν την επικινδυνότητα. Αυτό το πρόγραμμα εφαρμόζεται στην Ελλάδα, αλλά οι νομοθεσίες δεν εφαρμόζονται πλήρως και συχνά τοξικά απόβλητα αποτίθενται στο περιβάλλον

Τι προκαλεί: καταστροφή της ζωής -της φυτικής και της ζωικής-, ρύπανση του υπεδάφους και επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία.

Τη σταματάμε τώρα. Πόσα χρόνια πρέπει να περάσουν για να ξεχάσει η φύση: Πάρα πολλές δεκαετίες. Υπάρχουν απόβλητα που έχουν πολύ μεγάλο χρόνο παραμονής. Αν ρυπανθεί ένας υδροφόρος ορίζοντας (υπόγεια νερά- υγρασία μέσα το πέτρωμα) από τοξικά απόβλητα, ενδέχεται να περάσουν εκατοντάδες ή χιλιάδες χρόνια για να επανέλθει.

Ποια είναι η εναλλακτική: η αυστηρή τήρηση όσων περιλαμβάνουν οι νομοθεσίες.

Μπαταρίες

Τι είναι: οι μπαταρίες χωρίζονται σε μολύβδου οξέος, νικελίου, καδμίου και λιθίου -αυτά είναι τα κύρια υλικά. Υπάρχουν τεχνολογίες όλων των ειδών σε όλες τις μπαταρίες.

Τι προκαλούν: Όταν πετάμε τις μπαταρίες στα σκουπίδια συμβαίνει και όταν πετάμε τοξικά απόβλητα στη φύση. Δηλαδή, ρυπαίνουμε το νερό και το έδαφος, για εκατοντάδες χρόνια.

Τις ξεχνάμε τώρα. Πόσα χρόνια θα χρειαστεί για να τους ξεχάσει και η φύση; Θα χρειαστεί να περάσουν εκατοντάδες χρόνια για να ‘σβηστούν’ οι αρνητικές επιπτώσεις.

Ποια είναι η εναλλακτική: Η ανακύκλωση.

Παραγωγή και χρήση φυτοφαρμάκων -παρασιτοκτόνων και λιπασμάτων

Τι είναι: τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται, για να μην υπάρχουν προβλήματα στις καλλιέργειες.

Τι προκαλεί: σοβαρές επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία και τη φύση. Γενικά, ό,τι προκαλεί στη φύση, αναμένεται να το προκαλέσει και στον άνθρωπο.

Τη σταματάμε τώρα. Πόσα χρόνια πρέπει να περάσουν για να ανακάμψει η φύση: Αρκούν μερικά χρόνια για να μειωθούν οι επιπτώσεις.

Ποια είναι η εναλλακτική: η ορθολογική χρήση. Δηλαδή, να χρησιμοποιούνται οι ποσότητες που χρειάζονται. Στην Ελλάδα υπάρχει τεράστιο πρόβλημα με την αλόγιστη χρήση λιπασμάτων. Όταν χρειάζεσαι 1 κιλό, δεν βάζεις 10, γιατί τα 9 ‘φεύγουν’ με τη βροχή και προκαλούν προβλήματα. Θα βοηθήσει πολύ και η χρήση όσο το δυνατόν πιο φυσικών/βιολογικών σκευασμάτων που δεν έχουν σοβαρές επιπτώσεις.

Παραγωγή και χρήση χημικών βαφών

Τι είναι: κυρίως αυτές που αφορούν τη βιομηχανική χρήση (π.χ. βαφή φύλλων αλουμινίου). Έχουν πτητικές οργανικές ενώσεις που επιδεινώνουν την κλιματική αλλαγή.

Τι προκαλεί: εντείνουν το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Τι είναι ‘φαινόμενο του θερμοκηπίου’; Η ακτινοβολία που εισέρχεται στην ατμόσφαιρα της γης εμποδίζει την επιστροφή της στην ανώτερη ατμόσφαιρα, λόγω των εκπομπών. ‘Παγιδεύεται’ και οδηγεί σε μεγαλύτερες θερμοκρασίες. Σκεφτείτε το σαν ένα σπίτι το καλοκαίρι, που το απόγευμα το ψήνει ο ήλιος και θερμαίνεται. Και μισός βαθμός αλλαγής στη μέση θερμοκρασία της γης σημαίνει περισσότερη τήξη του πάγου, υψηλότερη στάθμη της θάλασσας, περισσότερα κύματα θερμότητας και άλλες ακραίες καιρικές συνθήκες

Τη σταματάμε τώρα. Πόσα χρόνια θα χρειαστούν για να τις διαχειριστεί ο πλανήτης: Σε μερικά χρόνια -δεν θα αργήσει πολύ.

Ποια είναι η εναλλακτική: αυτό είναι κάτι που ερευνάται στην παρούσα φάση.

ΥΓ: Για το θέμα αυτό λάβαμε όλες τις πληροφορίες -και τη γνώση- από εκπροσώπους της Ένωσης Πτυχιούχων Περιβαλλοντολόγων Ελλάδος, τους οποίους ευχαριστούμε και απεριόριστα.