ΤΟ ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΟΣΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΞΕΡΕΙΣ ΓΙ’ ΑΥΤΟ

Κατά 99% όταν πηγαίνεις στο γιατρό, ακούς πως είναι χρήσιμο να μην καπνίζεις και να μην αγχώνεσαι. Αφότου πανηγυρίσεις που δεν είχες κάτι σοβαρό, σκέφτεσαι ότι πάλι πέταξες τα λεφτά σου -αφού πάλι άκουσες το ‘μην αγχώνεσαι’, αλλά όχι το πώς μπορεί να γίνει αυτό.

Κάτι που ενδεχομένως να άλλαζε, αν σου εξηγούσαν ενδελεχώς (ιδανικά, με audiovisual υλικό) τι ακριβώς προκαλεί το άγχος (η πίεση, το στρες) στο σώμα σου. Aφορμή στάθηκε η έρευνα που δημοσίευσαν επιστήμονες του Harvard, σχετική με το πώς το χρόνιο άγχος επηρεάζει τη ικανότητα των παιδιών να μάθουν πράγματα -αλλάζοντας τα ‘κυκλώματα’ λειτουργίας του μυαλού.

Επειδή πάντα οι εικόνες βοηθούν περισσότερο από τις λέξεις, κάνε ένα click στο video που ακολουθεί και ανήκει στο Tech Insider.

Πάμε τώρα, και στις λέξεις.

ΤΟ ΑΓΧΟΣ ΥΠΑΡΧΕΙ ΜΕΣΑ ΜΑΣ ΓΙΑ ΝΑ ΜΑΣ BOHΘΑΕΙ

Με πολύ απλά λόγια, το Help Guide (μικρός μη κερδοσκοπικός οργανισμός που διαθέτει ένα από τα 10 κορυφαία sites του πλανήτη, στα θέματα ψυχικής υγείας -και ‘τρέχει’ με τη συμπαράσταση περισσότερων από 50 εκατομμύρια ανθρώπων από όλον τον κόσμο) εξηγεί ότι “το άγχος είναι ο τρόπος που έχει το σώμα μας, να ανταποκρίνεται στην πίεση και την ανησυχία, το αίσθημα του αγνώστου, του απροσδόκητου ή την έλλειψη ελέγχου -όπως καλή ώρα, την τελευταία διετία με την πανδημία.

Είναι και ο τρόπος που έχει το σώμα μας για να αντιμετωπίζει κάθε είδους απαίτηση ή απειλή. Όταν αισθανόμαστε κίνδυνο -πραγματικό ή φανταστικό- ενεργοποιούνται οι άμυνες μας, με υψηλές ταχύτητες και με μια αυτόματη διαδικασία που είναι γνωστή ως η αντίδραση μας στο “μένω και μάχομαι ή φεύγω;”. Αυτό λέγεται απόκριση στο στρες.

Όταν αισθανόμαστε πως είμαστε υπό πίεση, το νευρικό σύστημα ενημερώνει το σώμα μας, ώστε να γίνει απελευθέρωση των ορμονών του στρες (μεταξύ τους είναι η αδρεναλίνη, η νοραδρεναλίνη και η κορτιζόλη). Αυτές προκαλούν τις αλλαγές που μας βοηθούν να ξυπνήσουμε το πρωί, να είμαστε συγκεντρωμένοι, να μαθαίνουμε νέα πράγματα, όπως και να διαχειριζόμαστε κάθε φύσης ανησυχία.

Κατ’ ουσίαν το άγχος υπάρχει μέσα μας για να μας προστατεύει, όταν όμως, ‘εργάζεται’ σωστά. Τότε μένουμε συγκεντρωμένοι, ενεργητικοί και σε εγρήγορση. Σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, το άγχος μπορεί να μας σώσει τη ζωή, αφού είναι αυτό που μας δίνει τις δυνάμεις για να υπερασπιστούμε τον εαυτό μας. Είναι και αυτό που μπορεί να μας βοηθήσει να ανταπεξέλθουμε των προκλήσεων. “Δηλαδή να διαβάσουμε γιατί έχουμε διαγώνισμα, αντί να δούμε τηλεόραση, να οξύνει τη συγκέντρωση μας, ώστε μπορούμε να εκτελέσουμε μια βολή που θα κρίνει το αποτέλεσμα σε έναν αγώνα μπάσκετ και να κάνουμε σωστά μια παρουσίαση στη δουλειά μας”.

Αφότου ξεπεραστεί ο ‘κίνδυνος’ ή η ‘απειλή’ και αρχίσει να υποχωρεί η πίεση, το σώμα μας επανισορροπεί και έτσι αισθανόμαστε πάλι ήρεμοι. Εκτός και αν δεν υποχωρεί ποτέ η πίεση.

Οι στρεσογόνους παράγοντες θα έλεγες ότι είναι κυρίως αρνητικοί (πχ ένας χωρισμός), εν τούτοις δεν είναι αυτή η αλήθεια. Στρεσογόνος παράγοντας είναι ό,τι μας δημιουργεί την ανάγκη να ανταποκριθούμε σε υψηλές απαιτήσεις. Στη λίστα είναι και η προαγωγή, όπως και μια ακριβή αγορά.

Δεν μας επηρεάζουν μόνο εξωτερικοί παράγοντες (μεγάλες αλλαγές στη ζωή μας, προβλήματα στη σχέση μας και τη δουλειά μας, τα οικονομικά θέματα κλπ), αλλά και εσωτερικοί. Αν δηλαδή, είμαστε ‘προγραμματισμένοι’ να ανησυχούμε υπερβολικά για κάτι που μπορεί ή δεν μπορεί να συμβεί, αν είμαστε παράλογοι και πεσιμιστές με τη ζωή και αν είμαστε του ‘όλα ή τίποτα’.

Επίσης, ρόλο παίζει και το πώς αντιλαμβανόμαστε οι ίδιοι το άγχος -τις σκέψεις μας. Υπάρχουν πράγματα που μας αγχώνουν, τα οποία για άλλους είναι πανηγυρικά αδιάφορα. Ενδέχεται, δε να είναι κάτι και που απολαμβάνουν. Όπως; Το να μιλήσουμε μπροστά σε κοινό. Κάποιοι λειτουργούμε ιδανικά υπό συνθήκες πίεσης, ενώ άλλοι παθαίνουμε blackout. Μπορεί εν τω μεταξύ, να λατρεύουμε να φροντίζουμε τους ηλικιωμένους γονείς μας, γεγονός που για τα αδέλφια μας ακόμα είναι ψυχολογικά δυσβάσταχτο.

ΠΟΤΕ ΓΙΝΕΤΑΙ ΕΠΙΖΗΜΙΟ ΤΟ ΑΓΧΟΣ

Όπως ισχύουν σε όλα τα πράγματα, σε αυτήν τη ζωή, το άγχος θέλει το όριο του. Ο καθένας έχει το δικό του. Όλοι καταλαβαίνουμε πότε το ξεπερνάμε και ‘πνιγόμαστε’. Τότε είναι που αρχίζουμε να καταστρέφουμε την υγεία μας. Το αυτό συμβαίνει και όταν αγχωνόμαστε πολύ συχνά ή για πολύ καιρό.

Σε παλαιότερο άρθρο είχαμε διευκρινίσει τη διαφορά μεταξύ της κρίσης άγχους και της κρίσης πανικού. Το χρόνιο άγχος λοιπόν, είναι αυτό που αντί να μας προστατεύσει, μας διαλύει -χωρίς εισαγωγικά, αφού προκαλεί φθορές στο σώμα μας.

Αρχίζουμε να μην μπορούμε να αναπνεύσουμε καλά. Κάποιοι τείνουμε να αναπνέουμε πιο γρήγορα και πιο δύσκολα -αυτό γίνεται ώστε να πάει το πλούσιο, σε οξυγόνο, αίμα μας σε όλο το σώμα, ενώ άλλοι αναπνέουμε γρήγορη και βαθιά αναπνοή. Ο συνδυασμός αυτός δίνει το υπεραερισμό που είναι το αίσθημα ότι μας κόβεται η ανάσα. Ο υπεραερισμός είναι το κερασάκι στην τούρτα όσων είναι επιρρεπείς στις κρίσεις πανικού.

Έρευνες έχουν δείξει πως τα δέκα πράγματα που προκαλούν το μεγαλύτερο άγχος είναι τα εξής:

1 Θάνατος συντρόφου

2 Διαζύγιο

3 Χωρισμός -ενώ είμαστε σε γάμο

4 Φυλάκιση

5 Θάνατος στενού μέλους της οικογενείας

6 Τραυματισμός/ασθένεια

7 Γάμος

8 Απόλυση

9 Συμφιλίωση γάμου

10 Συνταξιοδότηση

ΠΩΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΜΑΣ ΔΙΑΛΥΣΕΙ ΤΟ ΑΓΧΟΣ

Το νευρικό μας σύστημα δεν είναι ιδιαίτερα καλό, στη διάκριση μεταξύ συναισθηματικών και σωματικών απειλών. Εάν αγχωνόμαστε σε διαμάχη με φίλους, με μια προθεσμία στη δουλειά, το πώς θα πληρώσουμε τους ‘φουσκωμένους’ λογαριασμούς κλπ, το σώμα μας ενδεχομένως να αντιδράσει με τον τρόπο που θα το έκανε αν ερχόμασταν αντιμέτωποι με θέμα ζωής ή θανάτου. Όσο περισσότερο ενεργοποιείται αυτό το σύστημα (της έκτακτης ανάγκης) και όσο περισσότερο διαρκεί η καταπόνηση, δεν είναι εύκολο να κάνουμε την απενεργοποίηση. Και τότε προκύπτουν προβλήματα υγείας, καθώς το χρόνιο άγχος διαταράσσει ό,τι έχουμε στο σώμα μας.

Δηλαδή, μπορεί να καταστείλει το ανοσοποιητικό σύστημα, να διαταράξει το πεπτικό και το αναπαραγωγικό, να αυξήσει τον κίνδυνο καρδιακής προσβολής και εγκεφαλικού και να επιταχύνει τη διαδικασία της γήρανσης. Όχι του προσώπου, αλλά όλου του οργανισμού.

Όσο αφήνουμε το άγχος να μας κυριεύει, μπορεί να αλλάξει τις ‘καλωδιώσεις’ του εγκεφάλου μας, κατά τρόπο που να γίνουμε ακόμα πιο ευάλωτοι σε αυτό και στην κατάθλιψη, όπως και σε κάθε είδους πόνο, σε προβλήματα ύπνου, σε αυτοάνοσα, σε πεπτικά προβλήματα, σε δερματικές παθήσεις και σε πολλά άλλα προβλήματα, όπως αυτά της σκέψης και της μνήμης.

Τώρα θα δούμε πιο αναλυτικά πώς προκαλούνται όλα αυτά, με τη βοήθεια της Holly Blake, καθηγήτριας της επιστήμης συμπεριφορά στο University of Nottingham.

(!) Η κορτιζόλη που απελευθερώνεται στο σώμα μας -μπροστά στον κίνδυνο ή την απειλή, εντός ή εκτός εισαγωγικών- καταστέλλει το ανοσοποιητικό σύστημα και τις φλεγμονώδεις οδούς και έτσι, γινόμαστε πιο ευαίσθητοι σε λοιμώξεις και χρόνιες φλεγμονώδεις καταστάσεις. Επίσης, μειώνεται η ικανότητα μας να καταπολεμούμε την όποια ασθένεια.

(!) Σε συνθήκη πίεσης, οι μύες μας τεντώνονται -γιατί αυτή είναι η φυσική απόκριση του σώματος για την προστασία από τον τραυματισμό και τον πόνο. Όταν είναι για πολύ τεντωμένοι, προκαλούνται σωματικοί πόνοι -κυρίως σε ώμους, αυχένα και κεφάλι.

(!) Όταν το στρες είναι στο πικ του, ο καρδιακός ρυθμός και η αρτηριακή πίεση αυξάνονται. Επιστρέφουν στις κανονικές τιμές, μόλις περάσει η ‘μπόρα’. Όταν όμως, το πικ είναι τακτικό ή αν το άγχος γίνει χρόνιο, μπορεί να προκαλέσει βλάβη στα αιμοφόρα αγγεία και τις αρτηρίες. Αυτό αυξάνει τον κίνδυνο για υπέρταση, καρδιακή προσβολή ή εγκεφαλικό.

(!) Το ενδοκρινικό σύστημα, το οποίο παίζει ρόλο στη ρύθμιση της διάθεσης, την ανάπτυξη και την εξέλιξη, τη λειτουργία των ιστών, του μεταβολισμού και των αναπαραγωγικών διεργασιών, επίσης επηρεάζεται. Πώς; Στον εγκέφαλο μας βρίσκεται ο υποθάλαμος που είναι πρωταγωνιστής, στη σύνδεση του ενδοκρινικού συστήματος με το νευρικό σύστημα. Αυτός λαμβάνει τα σήματα άγχους (από την αμυγδαλή) και θέτει σε εφαρμογή το νευρικό σύστημα, με απελευθέρωση των ορμονών του στρες και στη συνέχεια του σακχάρου στο αίμα που παράγεται από το συκώτι, ώστε να μας δώσει ενέργεια να αντιμετωπίσουμε την ‘απειλή’. Οι περισσότεροι επαναρροφούμε το επιπλέον σάκχαρο στο αίμα, όταν υποχωρεί η κρίση. Για κάποιους όμως, αυξάνεται ο κίνδυνος για διαβήτη.

(!) Οι καούρες και η παλινδρόμηση (οξέως) επίσης μπορούν να είναι συνέπεια του άγχους, που επηρεάζει και τα γαστρεντερικά μας. Το ζήτημα γίνεται πιο έντονο, αν έχουμε αυξήσει την κατανάλωση λιπαρών και ζαχαρούχων τροφών. Μπορεί να μειωθεί η ικανότητα των εντέρων μας στην απορρόφηση θρεπτικών συστατικών και να παρουσιάσουμε πόνο, φούσκωμα, ναυτία, διάρροια ή δυσκοιλιότητα.

(!) Το χρόνιο στρες μπορεί να επηρεάσει την παραγωγή τεστοστερόνης και σπέρματος στους άνδρες ή/και να οδηγήσει σε στυτική δυσλειτουργία -ακόμα και ανικανότητα. Οι γυναίκες ενδέχεται να δουν αλλαγές στον εμμηνορροϊκό τους κύκλο και αυξημένα προεμμηνορροϊκά συμπτώματα.

(!) Προφανώς και επηρεάζονται και τα ψυχολογικά μας -ή αν προτιμάς η συναισθηματική μας ευεξία. Νιώθουμε πιο κουρασμένοι, η διάθεση μας αλλάζει συνεχώς -συνήθως ακραία- και νιώθουμε πιο ευερέθιστοι από ό,τι συνήθως. Το άγχος προκαλεί υπερδιέγερση που δεν μας αφήνει να συγκεντρωθούμε, να μάθουμε και να θυμόμαστε. Έρευνες έχουν συνδέσει τον κακό ύπνο, με χρόνια προβλήματα υγείας, την κατάθλιψη και την παχυσαρκία.

Τώρα που έχεις μια πολύ ξεκάθαρη εικόνα για όσα προκαλείς στον εαυτό σου, όταν αγχώνεσαι όλη την ώρα -συνήθως για πράγματα από τα οποία δεν εξαρτάται η ζωή σου-, θα ήθελα να σε ρωτήσω κάτι: τι είναι ποιο σημαντικό; Να είσαι όρθιος/όρθια και υγιής ή να επιτρέπεις σε παράγοντες που δεν είναι και τόσο σημαντικοί (κάτι που ισχύει με την πλειοψηφία όσων μας αγχώνουν καθημερινά -αν ρίξεις μια ψύχραιμη ματιά στη λίστα) να σε πεθάνουν;