ΤΟ ANDOR ΕΙΝΑΙ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΤΑ STAR WARS ΔΕΝ ΤΟΛΜΟΥΣΑΝ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΩΣ ΤΩΡΑ

«Επανάσταση». Πολυχρησιμοποιημένη λέξη που υπόκειται μια διαρκή εννοιολογική αλλοίωση ανάλογα το πλαίσιο στο οποίο συναντάται. Είναι εύκολο να χαρακτηρίσουμε κάτι επαναστατικό, είναι πολύ πιο δύσκολο το να είναι.

Είναι επίσης μια λέξη και μια ιδέα βαθιά ριζωμένη στον κόσμο των Star Wars ιστοριών, τουλάχιστον όπως αυτές τις είχε φανταστεί αρχικά ο Τζορτζ Λούκας. Χαρακτήρες που αντιστέκονται ποικιλοτρόπως σε μια πανταχού παρούσα αυτοκρατορία φασιστικού ελέγχου και απόλυτου κακού. Επαναστάτες, παράνομοι, κυνηγημένοι– άνθρωποι και πλάσματα ενάντια στην απολυταρχική εξουσία που απλώνεται σαν πίσσα πάνω από ένα σύμπαν αχανές αλλά ταυτόχρονα τόσο ελεγχόμενο.

Ο Λούκας έπαιζε κυρίως με αρχέτυπα, με παραμύθια και με αφηγηματικές δομές άλλων ειδών που μετέγραψε μέσα στην space opera, από ταινίες σαμουράι μέχρι το Searchers του Τζον Φορντ κι από ανατολίτικη θρησκεία και φιλοσοφία μέχρι τα κόμικς του Τζακ Κέρμπι. Αποκέντρωση, κώδικες τιμής, σύγχρονες και παλιές μυθολογίες, ηθική σύγκρουσης και αντίστασης.

Το τελικό αποτέλεσμα ήταν ένας μαγικός κόσμος αλλά η ιδέα της επανάστασης ήταν πάντοτε βαθιά ριζωμένη σε αυτόν.

Η ειρωνεία του να έχει γεννηθεί ένα τεράστιο σύμπαν ταινιών και σειρών βρίσκεται στο πώς επιλέγουν κατά βάση να αλληλεπιδράσουν με εκείνο το αρχικό κομμάτι. Από τη στιγμή που η Disney αγόρασε την Lucasfilm, σχεδόν όλες οι απόπειρες για σίκουελ και πρίκουελ παραπέμπουν σε μια λογική Happy Meal στα McDonald’s: άνοιξε το κουτάκι για να φας ένα πλαστικό μπέργκερ, στην πραγματικότητα όμως δεν το ανοίγεις επειδή πεινάς αλλά επειδή θες να δεις τι παιχνιδάκι θα βρίσκεται μες στη συσκευασία. Το Obi-Wan Kenobi δεν ήταν ιστορία, ήταν παιδιά που παίζαν βαριεστημένα με τις action φιγούρες τους.

Η δε κινηματογραφική σίκουελ τριλογία δεν θέλησε ποτέ να ενασχοληθεί με τις πολιτικές δομές αυτού του κόσμου, παρά προτίμησε να ανακυκλώσει το ίδιο στόρι και παίξει με όρους πλήρους αυτοαναφορικότητας. Φυσικά και τα πράγματα θα κατέληγαν σε κάτι σαν το Rise of Skywalker, μια από τις αγνά χειρότερες, πιο ανέμπνευστες και προσβλητικά αντιδραστικές ταινίες του 21ου αιώνα. (Το Last Jedi είναι η εξαίρεση ως προς το ότι είναι ένα εμπνευσμένο φιλμ με σαφείς οπτικές ιδέες, εντυπωσιακές αναφορές και αίσθηση χαρακτήρα και τραγωδίας, αλλά επίσης δεν εξετάζει τις πολιτικές δομές αυτού του κόσμου με την τόλμη και την αντιληπτικότητα των πρίκουελ ταινιών του ίδιου του Λούκας.)

Είναι ίσως άδικο για το Andor το να περιστρέφεται η συζήτηση πρωτίστως γύρω από τα όσα ΔΕΝ είναι, όμως έχει σημασία. Όχι για λόγους ανάδειξης προσωπικού γούστου του καθενός, όσο για να υπογραμμίσουμε τη σημασία και τη δυσκολία των όσων τελικά ΟΝΤΩΣ είναι.

Δηλαδή: Μια ιστορία για την επανάσταση.

Η ιστορία που κανείς άλλος δεν θέλησε, δεν τόλμησε, δεν κατάφερε να πει.

Ξεκινάει από τον Κάσιαν Άντορ, τον χαρακτήρα που ερμήνευσε ο Ντιέγκο Λούνα στην έτσι κι αλλιώς πολύ ενδιαφέρουσα ταινία Rogue One– το πιο τολμηρό κομμάτι του ως τώρα ντισνεϊκού Star Wars κόσμου. Αν σε εκείνη την ιστορία ενός πληρώματος που με αυτοθυσία αναλαμβάνει να κλέψει τα σχέδια του Death Star, βρίσκεται η υπόσχεση μιας πολιτικής ματιάς ακόμα και μες στα αυστηρά περιθώρια που ορίζει η προϋπάρχουσα μυθολογία, τότε Andor είναι η εκπλήρωσή της.

Δημιουργημένο από τον Τόνι Γκίλροϊ, που στην ουσία ήταν εκείνος που ολοκλήρωσε το Rogue One για λογαριασμό της Disney (με την φαινομενική έγκριση ωστόσο του αρχικού, επίσημου σκηνοθέτη Γκάρεθ Έντουαρντς), το Andor όχι μόνο εμβαθύνει σε ιδέες και προβληματικές που συναντά κανείς σε εκείνη την ταινία, αλλά το κάνει και δίχως να υπάρχει η αίσθηση κάποιας corporate παρέμβασης που αλλοιώνει το τελικό προϊόν. Φυσικά κάτι τέτοιο είναι αδύνατον– παρεμβάσεις και απαιτήσεις είναι δεδομένο πως υπήρξαν, αλλά το ότι μένουν άφαντες ή έχουν κεντηθεί αρμονικά μες στο τελικό αποτέλεσμα, κάνει τη δουλειά του Γκίλροϊ ακόμα πιο εντυπωσιακή.

Το Andor είναι, λοιπόν, για μια επανάσταση. Το Rogue One ήταν για ένα πλήρωμα σε ηρωική, σωτήρια αποστολή αυτοκτονίας για την οποία κανένα βιβλίο Ιστορίας ποτέ δε θα έγραφε, και το Andor είναι κάτι παρεμφερές αλλά σε ένα ευρύτερο, λεπτομερέστερο επίπεδο. Δεν είναι για μια μαγική, επαναστατική επιχείρηση– είναι για μια επανάσταση χτισμένη κομμάτι το κομμάτι, διαδικασία τη διαδικασία. Από ανθρώπους που συχνά δεν έχουν καν συναίσθηση του ηρωισμού τους, και φυσικά καμία απολύτως προσδοκία πως αυτό που κάνουν θα φέρει είτε αποτέλεσμα, είτε ευγνωμοσύνη απέναντί τους (τουλάχιστον όχι όσο ζουν).

Πρωταγωνιστής είναι ο Κάσιαν Άντορ, ο χαρακτήρας του Ντιέγκο Λούνα από το Rogue One κι η δράση ξεκινά από τον Φέριξ, τον κόσμο του δηλαδή, όπου ο ίδιος επιβιώνει κινούμενος στις σκιές, και παρακολουθούμε πώς σταδιακά έρχεται να γίνει κομμάτι μιας επανάστασης που σιωπηλά –ακόμα– φουντώνει. Χωρίς απαραίτητα να την πιστεύει ή να επιθυμεί κάτι τέτοιο. Απλώς επειδή η δική του ανάγκη να μείνει μακριά από τον έλεγχο της Αυτοκρατορίας, νομοτελειακά τον φέρνει σε σύγκλιση με τα συμφέροντα ενός κινήματος που σχεδιάζει την ευθεία ρήξη.

Κάθε νέα περιπέτεια φέρνει τον Κάσιαν πιο κοντά σε μια ριζοσπαστική τροχιά, και μέσα από τη διαδρομή του προς την Αντίσταση η σειρά μας συστήνει και συναρπαστικά επιμέρους κομμάτια της γραφειοκρατίας, των διαδικασιών και των θεσμών ενός φασιστικού τέρατος που καλύπτει τα πάντα– ή έτσι θέλει να κάνει τους υπήκους να πιστεύουν. Έτσι, η μεγάλη δύναμη του Andor εντοπίζεται στο πώς ενδιαφέρεται, κατανοεί κι απεικονίζει διαδικασίες. Πώς περνάει χρόνο σε κάθε του σκηνικό εξερευνώντας το, κάνοντάς το αληθινό και μεστό.

Στην αρχή είναι ο Φέριξ και η προέλευση του Άντορ, με χροιές αποικιοκρατικής εκμετάλλευσης και μια ματιά στη λειτουργία και τον νόμο (ή την απουσία αυτού) σε μια κατά βάση μεθοριακή περιοχή. Έπειτα έχουμε μια ληστεία, γιατί κι οι επαναστάσεις πρέπει να τραφούν. Ένα από τα κατεξοχήν διασκεδαστικά και αγωνιώδη κινηματογραφική είδη, του heist movie, γίνεται κεντρικό κομμάτι της αντιστασιακής μυθολογίας της σειράς. Το σκηνικό συνεχίζει να αλλάζει στην πορεία– μιας και κρατάμε το κείμενο δίχως spoiler δε θα επεκταθούμε, όμως θα αναφέρουμε απλώς ότι η τρίτη περιπέτεια αυτής της 1ης σεζόν είναι κι η πιο καθηλωτική, πριν φτάσουμε στην κλιμάκωση του φινάλε.

Καθώς ο Άντορ βρίσκεται σε διαφορετικά μέρη, υπό διαφορετικές συνθήκες, κι ακολουθώντας τον παρατηρούμε μια επανάσταση να χτίζεται κομμάτι το κομμάτι και κεφάλαιο το κεφάλαιο, εξίσου σταδιακά αποκαλύπτεται κι ευρύτερη εικόνα του τι συμβαίνει στην Αυτοκρατορία. Κι από τις δύο πλευρές. Από τη μία, μια αχανής, δυσκίνητη φασιστική γραφειοκρατία που θέλει να ελέγχει τα πάντα, αλλά καθώς διαρκώς βλέπουμε, αυτό είναι αδύνατον: Ο έλεγχος βασίζεται τελικά στον τρόμο, στην ιδέα ενός απόλυτου ελέγχου παρά στην ίδια την εφαρμογή του.

Στην πλευρά λοιπόν της Αυτοκρατορίας, μια αξιωματικός χαμηλά στην ιεραρχική κλίμακα αρχίζει με στεγνό, νεκρό πάθος και με αδιανόητη εμμονή, να συνδέει μικρά στοιχεία και λεπτομέρειες με τις οποίες κανείς άλλος δεν ασχολείται. Και, σταδιακά, αρχίζει να ενώνει τελείως και να γεμίζει κενά, σχεδιάζοντας την εικόνα μιας εν τη γενέσει της επανάσταση, δίχως κι η ίδια ακριβώς να συνειδητοποιεί το εύρος της ανακάλυψής της. (Η Ντενίζ Γκαφ είναι εκπληκτική στο ρόλο– πρόσφατα την γνωρίσαμε στο Monday του Αργύρη Παπαδημητρόπουλου, δίπλα στον Σεμπάστιαν Σταν.)

Στην αντίπερα όχθη, το δίκτυο των αντιστασιακών σκιαγραφείται με υπομονή και προσοχή στη λεπτομέρεια. Κάθε επιχείρηση απαιτεί τεράστιο κόπο, σχεδιασμό και αυτοθυσία, προκειμένου να επιτευχθεί ένα ελάχιστο, αμφίβολο αποτέλεσμα. Κεντρικές φιγούρες κρύβονται ακόμα κι από τη σκιά τους, προσπαθώντας να βεβαιωθούν πως κανείς δε μπορέσει ούτε να ανακαλύψει τι συμβαίνει, αλλά και ούτε να τους συνδέσει με τις επιχειρήσεις.

Εδώ συναντάμε την γερουσιαστή Μον Μόθμα, μια έτσι κι αλλιώς γνώριμη φιγούρα από τις ταινίες του Τζορτζ Λούκας, αλλά και τον Λούθεν του φανταστικού Στέλαν Σκάρσγκαρντ– μαζί με διάφορα ακόμα (γνώριμα και άγνωστα) πρόσωπα που συναντάμε, συνθέτουν ένα πλέγμα αντίστασης που διαθέτει πτυχές, επίπεδα, διακλαδώσεις, εσωτερικές συγκρούσεις. Δεν υπάρχει εδώ τίποτα μονοκόμματο ή απλουστευτικό.

Ακόμα κι όταν η αφήγηση κάνει χώρο για την εμφάνιση κάποιας άλλης γνώριμης φιγούρας από τον ευρύτερο κόσμο του Star Wars, το κάνει να μοιάζει οργανικό και ακόμα κι αναγκαίο. Κανείς χαρακτήρας δεν είναι εκεί αν δεν είναι απολύτως αναγκαία η παρουσία του– μια πλήρως αντίθετη προσέγγιση από την «για να δούμε τώρα με ποια φιγούρα θα παίξω μετά!» προσέγγιση όλων των υπολοίπων σειρών αυτού του σύμπαντος. H ιστορία ρέει προς τους χαρακτήρες, δεν παρεμβαίνουν ποτέ εκείνοι.

Ο Γκίλροϊ κι η εκλεκτή ομάδα σεναριογράφων και σκηνοθετών του (ανάμεσά τους ο αδερφός του, Νταν Γκίλροϊ του Nightcrawler, κι ο Μπο Γουίλιμον του House of Cards) αντλούν έμπνευση από την αληθινή Ιστορία, από επαναστατικά μανιφέστα κι από αντίστοιχα γεγονότα σε κάθε αιώνα και σημείο του πλανήτη. Ο Γκίλροϊ δηλώνει πρωτίστως λάτρης της Ιστορίας, κάτι που εξηγεί το πώς όλα αυτά τα επιμέρους επεισόδια συνθέτουν το κολάζ μιας κοινωνίας υπό καταπίεση, ένα φιξιόν εμπνευσμένο από την αλήθεια σε σημείο που εντοπίζει τις μικρές, λεπτομερείς διαδικασίες πίσω από κάθε κίνηση, κάθε δράση, κάθε αντίδραση. (Εξάλλου, μια από τις μεγάλες αρετές και του εξαιρετικού δικαστικού θρίλερ Michael Clayton που έχει γράψει και σκηνοθετήσει ο ίδιος.)

«Διαβάζω πολλή Ιστορία, αλλά με έναν ερασιτεχνικό τρόπο», λέει ο Γκιλρόι. «Και δεν υπάρχει ούτε μια στιγμή στην Ιστορία που– διάλεγε την επανάστασή σου! Παντού υπάρχει μια επανάσταση! Σε όλο το εύρος της Ιστορίας είναι σχεδόν αδύνατον να διαβάσεις διαμέσου της χωρίς να βρεις επαναστάσεις παντού. Κι όλες μοιράζονται ορισμένα στοιχεία. Κι όλες είναι μοναδικές και έχουν τις ξεχωριστές τους δυναμικές».

Το Andor, ομοίως, ενδιαφέρεται και για τις ομοιότητες αλλά και για τις ξεχωριστές λεπτομέρειες. Η εικόνα που σχεδιάζει είναι ευρεία αλλά και εστιασμένη. Η σειρά ξοδεύει χρόνο, ενέργεια και χώρο ώστε να επιτρέψει στο κάθε της σκηνικό, στην κάθε της τοποθεσία, να αναπτυχθεί ως κάτι το μοναδικό. Μέρη με τις δικές τους αισθητικές και τις δικές τους παραδόσεις. Κανένας τόπος δράσης του Andor δεν μοιάζει απλώς με σετ, κι όλα μαζί σχηματίζουν το ψηφιδωτό ενός ολοζώντανου κόσμου που αναγκάζεται να καταπιέσει κάθε του στοιχείο μοναδικότητας. (Η πρώτη μεγάλη κλιμάκωση της σεζόν χτίζεται γύρω από ένα τοπικό έθιμο· η τελική σύγκρουση του φινάλε, γύρω από ένα άλλο. Η τοπικότητα και ο συγκεκριμένος χαρακτήρας της κάθε περιοχής παίζει τεράστιο ρόλο στην ολοκλήρωση του όλου πλέγματος της Αντίστασης.)

Εκεί είναι που γίνεται πολύ σωστή χρήση της δομής του όλου κομματιού. Σε αντίθεση με την πλειονότητα των Disney+ σειρών (για να μην πούμε γενικώς για κάθε πρεστίζ μίνι σειρά της streaming εποχής), το Andor δεν προδίδει κάποια μη-τηλεοπτική προέλευση. Κάθε 2-3 επεισόδια σχηματίζουν και μια νέα περιπέτεια με ξεχωριστό setting και ζητούμενο, ενώ πολλά νήματα πλοκής τρέχουν διαρκώς από πίσω. Είναι αρκετά παλιομοδίτικο ως δομή σίριαλ, με τον πιο μεστό τρόπο: Κάθε νέα περιπέτεια χτίζεται με προσοχή και αφοσίωση στη λεπτομέρεια.

Το κάθε κεφάλαιο έχει τους δικούς του νέους ήρωες (ο επιβλέπων κρατούμενος του Άντι Σέρκις στην τρίτη μεγάλη περιπέτεια είναι οριακά ο MVP όλης της σεζόν), αλλά και αποκαλύπτει νέες πτυχές στους παλιούς (ένας μονόλογους του Λούθεν του Στέλαν Σκάρσγκαρντ προς το τέλος της σεζόν είναι μια από τις πιο άμεσα iconic στιγμές του Star Wars κόσμου). Όλα μαζί, συνθέτουν κάτι λεπτομερές, υπομονετικό, συνεπές, αγωνιώδες, οργανικό. Είναι μια εντυπωσιακή Star Wars σειρά επειδή επιθυμεί –και καταφέρνει– να είναι πρωτίστως μια εντυπωσιακή σειρά.

Ο Γκίλροϊ κι η ομάδα του δεν ξεκινούν να πουν μια ιστορία βουτηγμένη στην επιφανειακή αυτοαναφορικότητα, μια ιστορία που ξεκινά και τελειώνει μέσα σε έναν προϋπάρχοντα κόσμο. Παρά εντοπίζει τα ενδιαφέροντα σημεία τομής εκείνου του φανταστικού σύμπαντος με αποδεδειγμένα μοτίβα της ανθρώπινης Ιστορίας. Και παρατηρεί. Και αναρωτιέται. Και θέτει σε κίνηση. Ρωτάει, «πώς γεννιέται μια επανάσταση». Αλλά και επιμένει: «πώς συντηρείται; πώς απειλείται; πώς καταπιέζεται; πώς επικρατεί;». Κάποιες φορές, το πιο επαναστατικό πράγμα που μπορείς να κάνεις, είναι απλώς να έχεις αγνή περιέργεια.

Η 1η σεζόν του Andor στριμάρει στο Disney+.