ΤΟ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟ ΠΡΟΦΙΛ ΤΟΥ ΠΟΥΤΙΝ ΕΞΗΓΕΙ ΤΗΝ ΕΠΙΘΕΤΙΚΗ ΤΟΥ ΔΙΑΘΕΣΗ

Από την ημέρα που ο Βλαντίμιρ Πούτιν διέταξε την εκκίνηση του πολέμου στην Ουκρανία, προέκυψαν ουκ ολίγες ερωτήσεις. Όλες (όπως το αν μπορεί να κόψει το αέριο στην Ευρώπη, η οποία εξαρτάται τα μάλα από αυτό) απαντήθηκαν, πλην μιας: του γιατί ο Πούτιν επέλεξε να επιτεθεί τώρα, με “μια προσεχτικά χορογραφημένη εισβολή”, επί της οποίας δεν είχαν γνώση μέλη της ελίτ της Ρωσίας.

Σύμφωνα με το National Post υπάρχουν δυο επικρατέστερα σενάρια:

α) “Ο Πούτιν ενδιαφέρεται όλο και περισσότερο, για την κληρονομιά του στην ρωσική ιστορία. Ρωτά συχνά ιστορικούς ‘πώς θα με απεικονίσετε; Τι θα γράψετε για εμένα’ και στο πλαίσιο αυτό ενδεχομένως να αποφάσισε να επιλύσει το ‘ουκρανικό πρόβλημα’ πριν πεθάνει ή πριν αποσυρθεί. Θα έχεις ενημερωθεί έως τώρα πως στο μυαλό του η Ουκρανία είναι ρωσική.

Όταν διέταξε την εισβολή σε Ντονέτσκ και Λουχάνσκ -περιοχές που ο ίδιος έχει αναγνωρίσει ως ανεξάρτητες-, παραβίασε το πρωτόκολλο του Μινσκ -που είχε προκύψει ως απάντηση στην προσάρτηση της Κριμαίας στη ρωσική ομοσπονδία. Αγνόησε το αποτέλεσμα της Πορτοκαλί Επανάστασης, το 2004 (που ήταν δημοκρατικό) και έκανε ό,τι έκρινε πως ‘χρειάζεται’ η υστεροφημία του”.

β) “Αισθάνεται ιδιαίτερα δυνατός και ως εκ τούτου πιστεύει πως είναι απεριόριστα τα όσα μπορεί να κάνει. Νιώθει αρκετά δυνατός, για να μπορέσει να συνεχίσει την κληρονομιά του. Κατά τη διάρκεια της εξουσίας του, έχει εκφράσει ουκ ολίγες φορές δημόσια τη δυσαρέσκεια του για όσα ακολούθησαν το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, παγκοσμίως και τη θέση της Ρωσίας στο παγκόσμιο γίγνεσθαι. Μετά το τελείως περιττό περυσινό δημοψήφισμα που είχε ως στόχο να ξαναγράψει το Σύνταγμα, ώστε να μείνει στην εξουσία έως το 2036, δεν απειλείται από κάποιον στη χώρα του. Ο αρχηγός της αντιπολίτευσης είναι στη φυλακή και έχει πολλά χρόνια να εκτίσει ακόμα. Δεν υπάρχει εσωτερική απειλή, οπότε νιώθει σίγουρος ότι μπορεί να επιδιώξει την αλλαγή της Ρωσίας στην παγκόσμια τάξη”.

Και στις δυο περιπτώσεις, το ‘θέλω’ είναι το ίδιο: “να καθιερωθεί ως πρώτος μεταξύ ίσων (primus inter pares) στην Ευρώπη, όπου η όποια απόφαση ασφαλείας θα χρειάζεται το ΟΚ του και όπου οι ΗΠΑ δεν θα είναι σημαντικός παράγοντας”.

Αναλυτές εξηγούν πως όσο κρατά ο πόλεμος στην Ουκρανία “αυξάνεται η εκ των έσω πίεση στον Πούτιν και αποδυναμώνεται ο συνασπισμός που διατηρεί ο ‘Τσάρος’ ενωμένο μέσα στην ελίτ. Δεν θα δεχθεί κάτι λιγότερο από την αναγνώριση δυο αυτόνομων δημοκρατιών και εγγύηση πως η Ουκρανία δεν θα μπει στο ΝΑΤΟ. Την ίδια ώρα, δεν πρέπει να υπάρχουν πολλοί που να πιστεύουν πως η ρωσική δέσμευση σε αυτούς τους όρους ειρήνης, θα είναι αξιόπιστη”. Βλέπεις, είναι ξεκάθαρο πια “πως όσο καιρό μετείχε σε διαπραγματεύσεις, ουσιαστικά σχεδίαζε την εισβολή”.

Οι τρόποι τώρα, που έχουν οι δυτικές χώρες να διαχειριστούν τις εξελίξεις (κατόπιν εορτής, ομολογουμένως) είναι περιορισμένοι, αφού ο Πούτιν έχει προειδοποιήσει πως θα χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα εάν υπάρξει παρέμβαση. “Η απειλή αυτή είναι πραγματικά, εφόσον ο Πούτιν αισθάνεται δυνατός, εάν ο λόγος που κάνει ό,τι κάνει είναι πως αισθάνεται ασφαλής, ότι η δύναμη του είναι παγιωμένη και πως δεν υπάρχει κάποιος να του βάλει όρια, ως προς τη συνέχιση της κληρονομιάς του”.

Η Unit for the Study of Personality in Politics (USPP -συνεργατικό πρόγραμμα καθηγητών και φοιτητών της ψυχολογίας της πολιτικής στο St. John’s University & College of St. Benedict στο Κόλετζβιλ και το St. Joseph, της Μινεσότα) έκανε έρευνα, προικειμένου να ‘αποκωδικοποιήσει’ τη ψυχολογία του Βλαντίμιρ Πούτιν. Η τελευταία ανανέωση στοιχείων είχε γίνει το 2017.

Επικεφαλής ήταν η Dr. Aubrey Immelman, η οποία εξειδικεύεται στη ψυχολογική αξιολόγηση υποψηφίων προέδρων και παγκόσμιων ηγετών. Στη διάθεση τους είχαν διάφορες μεθόδους που είχαν προκύψει απότο 1999 και μετά. Η πρώτη (Immelman and Steinberg) είχε να κάνει με τη συλλογή πληροφοριών από βιογραφικές πηγές, αρχειακό υλικό και αναφορές των media, ώστε να γίνει η ‘εξ αποστάσεως’ αξιολόγηση. Στην ουσία, γίνεται αξιολόγηση της αξιολόγησης που έχουν κάνει άλλοι (βιογράφοι, ψυχοβιογράφοι, ιστορικοί, δημοσιογράφοι, πολιτικοί σχολιαστές, ψυχοϊστορικοί, συγγενείς και φίλοι του ‘θέματος’), βάσει των παρατηρήσεων τους.

Σημείωση: Η μέθοδος Immelman προέρχεται από την ψυχολογία, ωστόσο συνδυάζει την ορολογική τελειοποίηση και την επάρκεια από την κλινική ψυχολογική αξιολόγηση, από την πραγματοποίηση έρευνας από τα media που περιορίζεται μόνο σε πραγματικά στοιχεία. Ως εκ τούτου, παρέχει -ως μέθοδος- μια καλή βάση όχι μόνο για την εννοιολόγηση και τον ορισμό της πολιτικής προσωπικότητας, αλλά και για την επωνυμία της πολιτικής εικόνας ενός πολιτικού.

Η τεχνική που δημιουργήθηκε για να χρησιμοποιηθεί στη μέθοδο Immelman λέγεται Millon Inventory of Diagnostic Criteria. Είναι κατάλογος 170 πολύ καλά καθορισμένος περιγραφικών όρων που έχουν να κάνουν με συνδυασμό 12 κλιμάκων προσωπικότητας και 5 τομέων ιδιοτήτων. Το αποτέλεσμα ανταποκρίνεται σε 34 κανονικές και δυσπροσαρμοστικές ταξινομήσεις προσωπικότητας, σύμφωνα των όσων πρόσφερε στον κόσμο ο Theodore Millon, Αμερικανός ψυχολόγος (με ρίζες στη Ρωσική Αυτοκρατορία), γνωστός για το έργο του στις διαταραχές προσωπικότητας.

Είναι ο δημιουργός του διαγνωστικού και στατιστικού εγχειριδίου ψυχικών διαταραχών (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders -DSM). Είναι γνωστό ως “λεξικό της ψυχολογίας” και στις ΗΠΑ λειτουργεί ως καθολική αρχή για τη ψυχιατρική διάγνωση και ανανεώνεται τακτικά.

“Προσωπικότητα που επιβάλλεται με επιθετικό τρόπο”

Οι επιστήμονες από το St. John’s University & College of St. Benedict και το St. Joseph πήραν ψυχοδιαγνωστικά δεδομένα του Πούτιν, από τεχνητή νοημοσύνη ανοιχτού κώδικα (πρόγραμμα υπολογιστή στον οποίο ο πηγαίος κώδικας είναι διαθέσιμος στο ευρύ κοινό για χρήση ή/και την τροποποίηση από τον αρχικό σχεδιασμό του) και με τη χρήση του Millon Inventory of Diagnostic Criteria, συνέθεσαν το προφίλ προσωπικότητας.

Ενημέρωσαν πως “ο συνδυασμός των πρωταρχικών και των δευτερευόντων προτύπων στο προφίλ του Πούτιν ‘δίνει’ ένα σύνθετο τύπο προσωπικότητας που πιο ορθά περιγράφεται ως «επεκτατικά επιθετικό επιβολέα»”.

Ας δούμε τι εννοούσαν.

Ως πρωταρχικά πρότυπα προσωπικότητας του Προέδρου της Ρωσίας βρέθηκαν να είναι τα εξής:

Υπολογισμός επιθετικότητας/εχθρότητας: κυρίαρχος/ελεγχόμενος
“Τα κυρίαρχα άτομα απολαμβάνουν τη δύναμη που έχουν, να κατευθύνουν τους άλλους και να προκαλούν υπακοή και σεβασμό. Είναι σκληροί και χωρίς συναισθηματισμούς και συχνά γίνονται αποτελεσματικοί ηγέτες. Αυτό το μοτίβο προσωπικότητας περιλαμβάνει το ‘επιθετικός- στοιχείο στη σύνθεση της προσωπικότητας του Πούτιν”.

Υπολογισμός ναρκισσισμού: φιλόδοξος/αυτοεξυπηρετούμενος
“Τα φιλόδοξα άτομα είναι τολμηρά, ανταγωνιστικά και έχουν αυτοπεποίθηση. Αναλαμβάνουν εύκολα ηγετικούς ρόλους, περιμένουν από τους άλλους να αναγνωρίσουν τις ιδιαίτερες ιδιότητές τους και συχνά συμπεριφέρονται σαν να έχουν το δικαίωμα να κάνουν ό,τι κάνουν. Αυτό το μοτίβο προσωπικότητας οριοθετεί το ‘επεκτατικό’ στοιχείο στη σύνθεση της προσωπικότητας του Πούτιν”.

Επιμελής/Ευσυνείδητος
“Τα επιμελή άτομα έχουν έντονη την αίσθηση του καθήκοντος και είναι ευσυνείδητα, με ισχυρό εργασιακό ήθος και τεράστια προσοχή στη λεπτομέρεια. Είναι επιδέξιοι στη διαμόρφωση δημόσιας πολιτικής, αλλά συχνά δεν διαθέτουν τις απαιτούμενες λιανικές πολιτικές δεξιότητες, οι οποίες απαιτούνται για να ‘κερδίσουν’ τα αντικείμενα των πολιτικών τους. Επίσης, είναι πιο τεχνοκράτες από οραματιστές. Αυτό το μοτίβο προσωπικότητας διαμορφώνει το στοιχείο ‘επιβολής’ στη σύνθεση της προσωπικότητας του Πούτιν”.

Ως δευτερεύοντα πρότυπα προσωπικότητας εντοπίστηκαν τα

Υπολογισμός εσωστρέφειας: Συνεσταλμένος/κλειστός
”Τα συνεσταλμένα και κλειστά άτομα τείνουν να μην αναπτύσσουν ισχυρούς δεσμούς με άλλους. Παρουσιάζουν ανεπάρκεια στην ικανότητα να αναγνωρίζουν τις ανάγκες ή τα συναισθήματα των άλλων και ενδεχομένως να μην έχουν αυθορμητισμό και διαπροσωπική ενέργεια”.

Υπολογισμός ριψοκινδυνότητας: δύσπιστος/καχύποπτος
“Τα ατρόμητα άτομα είναι περιπετειώδεις, ατομικιστές, τολμηρές προσωπικότητες που αντέχουν τα φόβητρα και έχουν την τάση να αναλαμβάνουν υπολογισμένους κινδύνους”.

Συμπερασματικά “τα κύρια πλεονεκτήματα του Πούτιν, βάσει της προσωπικότητας του και σε συνδυασμό με τον πολιτικό του ρόλο, η επιβλητική συμπεριφορά και η αυτοπεποίθηση. Τα κύρια μειονεκτήματα αφορούν την αδιαλλαξία, την έλλειψη ενσυναίσθησης και ευγένειας και τη νοητική ακαμψία”.

Το σύνδρομο των ισχυρών πολιτικών (σύνδρομο ύβρεως)

Aυτό που διάβασες είναι ακόμα η πιο ολοκληρωμένη δουλειά που έχει γίνει για τη ψυχοσύνθεση του πρωταγωνιστή των ημερών, μέχρι σήμερα. Όταν ο Πούτιν είχε απέναντι του τον Ντόναλντ Τραμπ, νευροεπιστήμονες του Oxford University είχαν αναφέρει πως ο τότε Πλανητάρχης είχε το σύνδρομο της ύβρεως, με το Psychology Today να επισημαίνει πως το ίδιο είχε και ο “Τσάρος” -όπως και πολλοί άλλοι ισχυροί πολιτικοί.

Σημείωση: όπου ‘ύβρεως’ είναι εκ της συμπαντικής νομοτέλειας (Ύβρις, άτις, νέμεσις και τίσις), όχι των ‘γαλλικών’. Το σύνδρομο αυτό επανήλθε στο προσκήνιο, τις τελευταίες ημέρες.

Πρόκειται για ψυχική ασθένεια που τείνει να εμφανίζεται μεταξύ ανθρώπων που έχουν εξουσία -και δη πολιτικών. Είναι επίκτητη και η αλλαγή μπορεί να συμβεί έπειτα από τραύμα ή λόγω ψυχιατρικής ασθένειας, ως αποτέλεσμα χρόνιου πόνου ή εξαιτίας απροσδιόριστου τύπου περιστατικού. Οι ειδικοί αναφέρουν στην περίπτωση του Πούτιν την αυτοαπομόνωση, εν καιρώ πανδημίας.

Συχνά αποκτάται, όταν το άτομο κατέχει μια πολύ ισχυρή θέση με λίγους έως καθόλου περιορισμούς. Πάντα σύμφωνα, με τους ανθρώπους που έχουν κάνει τις σχετικές έρευνες συνδέεται συνήθως με την απώλεια επαφής με την πραγματικότητα και την υπερεκτίμηση των ικανοτήτων, των επιτευγμάτων ή των δυνατοτήτων κάποιου. Χαρακτηρίζεται από ένα μοτίβο πληθωρικής αυτοπεποίθησης, απερισκεψίας και περιφρόνησης για τους άλλους. Μπορεί να βλάψει τη συμπεριφορά και τη λήψη αποφάσεων.

Μελέτη που έκαναν ερευνητές του St George’s, στο University of London το 2013 αναζήτησε στοιχεία για για ορισμένα από τα κλινικά χαρακτηριστικά στη γλώσσα που χρησιμοποιούσαν τρεις Βρετανοί πρωθυπουργοί -Μάργκαρετ Θάτσερ, Τόνι Μπλερ,Τζον Μέιτζορ- και υποδήλωναν σύνδρομο ύβρεως, εξετάζοντας απομαγνητοφωνημένα δείγματα προφορικής γλώσσας που ελήφθησαν από τις ερωτήσεις του πρωθυπουργού. Όπως ανέφεραν, σκέφτηκαν ότι η συχνή χρήση ορισμένων λέξεων ή φράσεων (“είμαι σίγουρος/σίγουρη”), αντωνυμίες πρώτου προσώπου (“εγώ”), αναφορές στο Θεό και την ιστορία ενδεχομένως να εμφανίζονταν, αν υπήρχε περίπτωση συνδρόμου.

Διαπίστωσαν ότι το ‘εγώ’ και το ‘σίγουρα’ ήταν από τους ισχυρότερους θετικούς προοδευτικούς συσχετισμούς, στην ομιλία του Τόνι Μπλερ. Οι συγγραφείς διαπίστωσαν επίσης ότι η γλώσσα έγινε πιο περίπλοκη και λιγότερο προβλέψιμη κατά τη διάρκεια των ‘υβριστικών’ περιόδων.

Ο επικεφαλής της μελέτης, Dr. Peter Garrard είχε δηλώσει ότι “το σύνδρομο ύβρεως αντιπροσωπεύει ριζική αλλαγή στην οπτική, το στιλ και τη στάση ενός ατόμου, αφότου αποκτήσει θέσεις εξουσίας ή μεγάλη επιρροή. Τα άτομα αυτά έχουν εμμονή με την εικόνα του εαυτού τους, έχουν υπερβολική αυτοπεποίθηση για τη δική τους κρίση και απορρίπτουν τους άλλους, ενώ συχνά οδηγούνται σε βιαστικές, άστοχες αποφάσεις. Με άλλα λόγια, η απόκτηση εξουσίας μπορεί να επιφέρει μια αλλαγή στην προσωπικότητα: είναι σαν η εξουσία να μπαίνει κυριολεκτικά στο μυαλό τους”.

Το αποτέλεσμα είναι ότι το άτομο παύει να δίνει σημασία στις λεπτομέρειες και να δυσκολεύεται να λάβει ορθολογικές αποφάσεις. Κάποιοι μπορεί να πουν ότι ‘τρελάθηκε’ ή πως ‘τα έχασε’. Ο ίδιος δεν παραδέχεται τίποτα, καθώς πιστεύει πως η όποια ομολογία είναι ένδειξη αδυναμίας. Δεν λαμβάνει τη φροντίδα που χρειάζεται και η κατάσταση συνεχίζει να επιδεινώνεται. Ενδεχομένως να οδηγηθεί στη χρήση ουσιών, χωρίς την επίβλεψη γιατρού που τα κάνει όλα πιο επικίνδυνα.

Οι ψυχικές ασθένειες που αλληλοεπικαλύπτονται με το σύνδρομο ύβρεως

(!) Διαταραχή ναρκισσιστικής προσωπικότητας: Έχει να κάνει με διογκωμένη αίσθηση της σημασίας του εαυτού, μια λαχτάρα για θαυμασμό και έλλειψη συμπόνιας για τους άλλους. Ο ηγέτης φοράει τη μάσκα υπερβολικής αυτοπεποίθησης, αλλά στην πραγματικότητα υποφέρει από χαμηλή αυτοεκτίμηση και έντονη ευαλωτότητα -ακόμη και στην πιο ‘ελαφριά’ κριτική.

(!) Αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας: Είναι ψυχική κατάσταση ατόμου με μοτίβο χειραγώγησης, εκμετάλλευσης ή καταπάτησης των δικαιωμάτων των άλλων. Συχνά αυτή η συμπεριφορά είναι εγκληματική.

(!) Ιστριονική διαταραχή προσωπικότητας: Εκδηλώνεται με μοτίβο συναισθημάτων υπερβολικής αναζήτησης προσοχής, που συνήθως ξεκινούν στην αρχή της ενηλικίωσης, συμπεριλαμβανομένης της ακατάλληλης σαγηνευτικής συμπεριφοράς και μιας υπερβολικής ανάγκης για έγκριση.

(!) Διπολική (μανιοκαταθλιπτική) διαταραχή: σΣη μανιακή της φάση, η μεγαλοπρέπεια είναι σύμπτωμα διπολικής διαταραχής. Το άτομο νιώθει πως είναι ανώτερο και larger than life.

Τι περιλαμβάνουν τα συμπτώματα του συνδρόμου ύβρεως

Κοσμοθεωρία: Ο ηγέτης θεωρεί ότι ο κόσμος είναι ένα μέρος για να κερδίσει την αυτοαποθέωση και χρησιμοποιεί τη δύναμη για να το πετύχει.

Μεσσιανική αποστολή: Ο ηγέτης δείχνει μεσσιανικό ζήλο (έχει πίστη πως θα γίνει ο Μεσσίας) και αυτοαποθεώνεται στις ομιλίες του, ενώ μπορεί να ενώσει την ταυτότητά του/της με αυτή του έθνους ή της οργάνωσης που εκπροσωπεί.

Ευθύνη: Ο ηγέτης αισθάνεται ότι είναι υπόλογος μόνο σε ένα ανώτερο δικαστήριο, όπως το δικαστήριο της ιστορίας ή το δικαστήριο του Θεού -όπου θα δικαιωθεί.

Τρόπος ομιλίας: Ο ηγέτης ενδεχομένως να μιλάει για τον εαυτό του, σε τρίτο πρόσωπο και να χρησιμοποιήσει το “εμείς” στις συζητήσεις -όπως κάνουν τα μέλη των βασιλικών οικογενειών.

Περιφρόνηση για τους άλλους: Συνήθως ο ηγέτης αισθάνεται θυμό για έναν ίσο. Αυτός με σύνδρομο ύβρεως αισθάνεται περιφρόνηση -για άτομα που γενικά, πιστεύει πως είναι κατώτερα του και δη όταν αυτά τον επικρίνουν ή προσπαθούν να του δώσουν μια συμβουλή.

Παρορμητισμός: Τα άτομα με σύνδρομο ύβρεως μπορούν να είναι γοητευτικά, πειστικά, τολμηρά και να εμπνέουν τους άλλους. Είναι και παρορμητικά και αρνούνται να ακούσουν συμβουλές -πόσο μάλλον να τις υιοθετήσουν. Εάν αυτό το άτομο έχει κατακτήσει μια θέση εξουσίας και έχει αποκτήσει το σύνδρομο της ύβρεως, θα αναιρέσει τις καλές ιδιότητες που έχει και μπορεί να συμπεριφέρεται απερίσκεπτα και παρορμητικά.

Ευθιξία: Ο ηγέτης με σύνδρομο ύβρεως δεν μπορεί να αντέξει τη δημόσια κριτική, τα μαχαιρώματα στην πλάτη και τις επιθέσεις από τους αντιπάλους του. Δηλαδή, ό,τι θα μπορούσε να τον κάνει καλύτερο. Και το κάνει γιατί πιστεύει πως έχει μια ανώτερη αποστολή.

Χαλαρή επαφή με την πραγματικότητα: Ο ηγέτης δεν είναι σε απόλυτη επαφή με τον πραγματικό κόσμο. Μπορεί να επιτρέψει στην ηθική ορθότητα, να αποκλείσει την πρακτικότητα χωρίς να νοιάζεται για τις συνέπειες. Και προοδευτικά οδηγείται στην απομόνωση.

Δεν επηρεάζεται από τις αποτυχίες ή τα άσχημα αποτελέσματα: Βλέπει ό,τι κάνει ως επιτυχημένο.

Υπερβολική υπερηφάνεια: Το άτομο αισθάνεται τεράστια αυτοπεποίθηση, που συνδέεται με την αυτο-παντοδυναμία και την πίστη σε αυτό που μπορεί να επιτύχει. Μπορεί να κάνει κατάχρηση της εξουσίας του σε σημείο που να βλάπτει τις ζωές των άλλων. Μπορεί να αποφασίσει ότι αυτό είναι κάτι που ανήκει στο πλαίσιο της δουλειάς του.