ΤΣΕΖΑΡΙΣ ΓΚΡΑΟΥΖΙΝΙΣ: “ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΠΟΥ ΖΟΥΜΕ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΝΑ ΓΕΝΝΗΘΟΥΝ ΑΝΤΙΓΟΝΕΣ, ΜΟΝΟ ΚΡΕΟΝΤΕΣ”
Ο Τσεζάρις Γκραουζίνις μιλά στο Magazine με αφορμή την all star cast παράσταση της Αντιγόνης που θα παρουσιαστεί στην Επίδαυρο στις 5 και 6 Αυγούστου.
Οι σκηνοθεσίες του δημιουργούν πάντα ιδιαίτερη αίσθηση και γι΄αυτό το ελληνικό κοινό τον τιμά πάντα και τον αγκαλιάζει. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι προσεγγίσεις του στο αρχαίο δράμα. Ποιος άλλωστε μπορεί να ξεχάσει τους εξαιρετικούς “7 Επί Θήβας” που σκηνοθέτησε και παρουσιάστηκαν επί δύο συναπτές χρονιές στην Επίδαυρο.
Ο λόγος για τον Λιθουανό σκηνοθέτη Τσεζαρις Γκραουζινις (Cezaris Graužinis) που από τα εφηβικά του χρόνια τον κέρδισε το θέατρο ανακαλύπτοντάς τον μέσα από τις παραστάσεις του Εϊμούντας Νεκρόσιους. Σε ηλικία 17 χρόνων μπήκε στη Ρωσική Ακαδημία Θεατρικών Τεχνών της Μόσχας για να σπουδάσει Υποκριτική και Σκηνοθεσία Θεάτρου. Μετά τη Μόσχα εκπαιδεύτηκε στη μέθοδο Suzuki από τον ίδιο τον Tadashi Suzuki στην Ιαπωνία και ακολούθησε μία ζηλευτή πορεία ανεβάζοντας παραστάσεις σε πολλές χώρες της Ευρώπης.
Την γνωριμία με την Ελλάδα και το θέατρό της, την έκανε κατά την διάρκεια του θεατρικού φεστιβάλ «Sirenos» στη Βίλνα, το 2004, όταν γνώρισε τον Δημήτρη Τάρλοου. Η γνωριμία τους επισφραγίστηκε με την έλευση του Γκραουζίνις στην Ελλάδα και την σκηνοθεσία της παράστασης του θεάτρου Πορεία, «Δάφνις και Χλόη», το 2006 (μάλιστα τιμήθηκε με το Α’ βραβείο Κάρολου Κουν, στην κατηγορία Σκηνοθεσίας)
.
Στην Επίδαυρο έχει σκηνοθετήσει ήδη δύο έργα του Σοφοκλή, τον Οιδίποδα Τύραννο το 2012 και τους Επτά Επί Θήβας το 2016. Το φετινό καλοκαίρι αποφάσισε να καταπιαστεί με την τρίτη τραγωδία της οικογένειας των Λαβδακιδών, την “Αντιγόνη”. Στο πλευρό του ένα καστ δημοφιλών ηθοποιών: η Έλλη Τρίγγου θα ενσαρκώσει τον ρόλο της Αντιγόνης, ο Βασίλης Μπισμπίκης τον Κρέοντα και η Δανάη Μιχαλάκη την Ισμήνη.
Η αναμέτρηση με την κυρίαρχη αυτή παρουσία της Αντιγόνης δεν είναι εύκολη και αυτό ο Λιθουανός σκηνοθέτης δείχνει στη συζήτησή μας να το γνωρίζει καλά. Ίσως δεν υπάρχει καμία άλλη ηρωίδα και γυναικεία μορφή που να μπορεί να σταθεί ισότιμα δίπλα της. Στο πρόσωπο της μπορεί κάποιος να κάνει δεκάδες συμβολισμούς και να μιλά για ώρες για το ηθικό της ανάστημα και το μεγαλείο της ψυχής της. Είναι άλλωστε η Γυναίκα που τόλμησε να ορθώσει το ανάστημά της ενάντια στον κυρίαρχο ανδρικό λόγο. Αυτή που έβαλε τους ηθικούς νόμους πάνω από τους ανθρώπινους, αυτή που γεννήθηκε για να αγαπά κι όχι για να μισεί.
“Πρώτα απ’ όλα, σκηνοθέτησα πριν λίγα χρόνια τον Οιδίποδα Τύραννο και τους Επτά επί Θήβας. Αφού η Αντιγόνη είναι η συνέχεια του μύθου τον Λαβδακιδών, μου βγήκε πολύ φυσικά να καταπιαστώ με αυτό το έργο. Επίσης, το πνεύμα αυτής της τραγωδίας μου φάνηκε πολύ αναζωογονητικό για την εποχή μας των απαγορεύσεων, της αδικίας και του πολέμου” αναφέρει στο Magazine o Γκραουζίνις εξηγώντας γιατί επέλεξε την τραγωδία αυτή του Σοφοκλή.
Σκηνοθετικά δεν αντιμετωπίζω αυτά τα πρόσωπα, τον Κρέοντα και την Αντιγόνη, σαν σύμβολα. Προσπαθώ να τους βλέπω σαν ανθρώπινες ποιότητες ή καταστάσεις με την αθωότητα και την τρέλα τους. Τους σκέφτομαι σαν μια/έναν από μας, γιατί είναι πρόσωπα του κόσμου μας, ανήκουν στο ανθρώπινο γένος.
Και συνεχίζει εξηγώντας μας πώς αντιμετωπίζει το δίπολο Κρέοντα- Αντιγόνης: “Σκηνοθετικά δεν αντιμετωπίζω αυτά τα πρόσωπα, τον Κρέοντα και την Αντιγόνη, σαν σύμβολα. Προσπαθώ να τους βλέπω σαν ανθρώπινες ποιότητες ή καταστάσεις με την αθωότητα και την τρέλα τους. Τους σκέφτομαι σαν μια/έναν από μας, γιατί είναι πρόσωπα του κόσμου μας, ανήκουν στο ανθρώπινο γένος.
Πιστεύω ότι το δραματικό πρόσωπο δεν ορίζεται από τα ατομικά χαρακτηριστικά και τις ιδιότητές του, αλλά από τις συνθήκες. Συνεπώς, προσπαθώ να βάλω τον εαυτό μου και τους συνεργάτες μου, τους ηθοποιούς μέσα στις τεταμένες και πολύ συγκεκριμένες συνθήκες της τραγωδίας του Σοφοκλή. Θα μπορούσε να πει κάποιος ότι ο Κρέων πιθανόν συμβολίζει την τυραννία. Αλλά αυτή είναι μόνο μια πλευρά του Κρέοντα, μια ελάχιστη ψηφίδα του δραματικού προσώπου. Από την άλλη, η Αντιγόνη που λέγεται ότι συμβολίζει την αυτοθυσία, ακολουθώντας το κείμενο εμφανίζεται ως γεννημένη πολιτικός και μάλιστα χαρισματική. Διαθέτει και το ταλέντο της χειραγώγησης. Δεν είναι μόνο μια ρομαντική εκστατική επαναστάτρια, αλλά και έξυπνη, οξυδερκής”.
Πού επικεντρωθήκατε στην τραγωδία αυτή; Τι θέλετε να τονίσετε;
Εστιάζω στο ανθρώπινο περιεχόμενο του έργου. Δε θα ήθελα να συνεχίσω να απαντώ αυτό το ερώτημα γιατί σέβομαι το δικαίωμα του κοινού να δει την παράσταση με τα δικά του μάτια και τη δική του καρδιά. Εξηγώντας τους στόχους μου, φοβάμαι ότι ίσως περιορίσω την προσωπική προοπτική του κάθε θεατή.
Πόσο επίκαιρο είναι το κείμενο της Αντιγόνης;
Στον κόσμο που ζούμε δεν υπάρχει περίπτωση να γεννηθούν Αντιγόνες, μόνο Κρέοντες. Η Αντιγόνη του Σοφοκλή -αναφέρομαι στην ηρωίδα- είναι υπέροχη και μας συγκινεί και μας συναρπάζει γιατί στις πράξεις και τις αποφάσεις της είναι παντελώς μόνη. Παρόλο που πεθαίνει, καταφέρνει πολύ περισσότερα, αναφορικά με την κοινωνία των πολιτών της Θήβας, από ό,τι επεδίωκε, να θάψει δηλαδή τον αδελφό της. Αυτή η μοναχική εξέγερση είναι αδύνατη στις μέρες μας. Όπως ξέρουμε, η προπαγάνδα, τα fake news, η μαζική χειραγώγηση της ψηφιακής εποχής μας αποτρέπουν τέτοιες μεγαλειώδεις πράξεις ανυπακοής.
Κάθε Αντιγόνη είναι σήμερα cancelled, πριν ακόμα σκεφτεί να κάνει κάτι. Και ήταν αυτό ακριβώς που με συγκίνησε και με παρακίνησε να ασχοληθώ με αυτό το έργο.
Κάθε Αντιγόνη είναι σήμερα cancelled, πριν ακόμα σκεφτεί να κάνει κάτι. Και ήταν αυτό ακριβώς που με συγκίνησε και με παρακίνησε να ασχοληθώ με αυτό το έργο. Επειδή τώρα, σήμερα, η Αντιγόνη είναι για μας μια ανάμνηση ή το όνειρο ενός ανθρώπου ότι μπορεί να κάνει κάτι για ν’ αλλάξει τον κόσμο. Διότι υπάρχει διάχυτη η αίσθηση ότι δεν μπορούμε πια να κάνουμε τίποτα, μπορούμε μόνο να είμαστε υπάκουοι. Όλος ο κόσμος είναι μόνο Ισμήνες και Κρέοντες. Έχουμε αυτό το όνειρο να γίνουμε σαν αυτή, σύγχρονες Αντιγόνες.
Ποιο είναι για εσάς το πιο ενδιαφέρον σημείο/φράση του έργου;
Σ’ αυτό το έργο, που περιγράφει έναν ζοφερό μετεμφυλιακό κόσμο, είναι συγκλονιστικό που ξαφνικά βγαίνει μια έκφραση λαχτάρας για την χαρά της ύπαρξης.
Δεν ζει ο άνθρωπος όταν χάσει όσα του δίνουν χαρά.
Πεθαίνει κάθε μέρα τη ζωή του.
Συσσώρευσε όσα πλούτη θες,
απόκτησε όση εξουσία φιλοδοξείς…
Χαρά· έχεις χαρά;
Τα υπόλοιπα δεν είναι ούτε καπνού σκιά (μτφρ. Γιώργος Μπλάνας)
Πώς είναι η συνεργασία σου με τους ηθοποιούς και πώς νιώθεις με την επιστροφή σου στην Επίδαυρο;
Είχα την ανάγκη να συμπλεύσω μαζί με νέους ηθοποιούς, να φέρει η παράσταση μια φρέσκια, καθαρή ενέργεια. Είναι φανταστικό ότι καταφέραμε να λειτουργήσουμε ως ομάδα, ένα αληθινό ensemble, πράγμα αρκετά δύσκολο όταν δουλεύεις με αρχαία τραγωδία.
Όσο για την επιστροφή στην Επίδαυρο, δε μπορώ να πω κάτι πιο πρωτότυπο από το ότι κάθε ευκαιρία να παρουσιάσω τη δουλειά μου στο πιο σημαντικό θέατρο του κόσμου είναι ανεκτίμητη. Πάω στην Επίδαυρο με την ευθύνη να φέρω εκεί την πιο ειλικρινή και καθαρή μου ενέργεια.
