Αντιγόνη Δήμα: Η ανάλυση γενετικού υλικού σώζει ζωές

Αποφάσισε να ασχοληθεί με την έρευνα λόγω της περιέργειας της για το πώς το DNA περιέχει τις οδηγίες για να φτιαχτεί και να λειτουργήσει ένας οργανισμός. Η μεγαλύτερη από τα παιδιά του Σταύρου Δήμα, Αντιγόνη, προσπαθεί να αναγνώσει για όλους μας το μεγάλο “βιβλίο της ζωής” που να αποκαλύψει τα μυστικά που βρίσκει κρυμμένα μέσα του.

Η ίδια σπούδασε βιολογία στο Κολέγιο Imperial του Λονδίνου, έκανε μεταπτυχιακό στη βιολογική ανθρωπολογία στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και ολοκλήρωσε το διδακτορικό της στη γενετική στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ και στο Ινστιτούτο Wellcome Trust Sanger. Το 2014 τιμήθηκε με το βραβείο της L’Oreal Unesco για τις Γυναίκες στην Επιστήμη. Σήμερα, έχει επιστρέψει στην Ελλάδα και εργάζεται ως ερευνήτρια Γενετικής στο ΕΚΕΒΕ “Αλέξανδρος Φλέμινγκ”.

Το ερευνητικό αντικείμενό της στο “Αλέξανδρος Φλέμινγκ” επικεντρώνεται στα καρδιαγγειακά νοσήματα, στον διαβήτη τύπου 2, στον καρκίνο του μαστού και σε μια μορφή της γυναικείας υπογονιμότητας. Στο “μικροσκόπιο” της έχει μπει το τελευταίο διάστημα και η “δίαιτα του Θεού”, κοινώς η μελέτη της διατροφής με βάση τους κανόνες της Ορθόδοξης Εκκλησίας.

Ενόψει του Συνεδρίου  Game Changer in Women of Influence, η Αντιγόνη Δήμα αποκαλύπτει στο NEWS 247 αν τελικά η μοίρα του ανθρώπου κρύβεται στο DNA του. Απαντά ακόμη για το κατά πόσο είναι εφικτό για μία  γυναίκα να κάνει καριέρα στην Ελλάδα εντός του επιστημονικού κλάδου και εν τέλει, πόσο ρεαλιστικό είναι για έναν επιστήμονα να προχωρήσει τις έρευνες του δουλεύοντας στη χώρα μας εν μέσω γραφειοκρατίας και παρατεινόμενης οικονομικής κρίσης.

Σημειώνεται πως η 24MEDIA, το μεγαλύτερο δίκτυο ψηφιακών μέσων στην Ελλάδα, σε συνεργασία με την εταιρεία στρατηγικής επικοινωνίας  Συμεών Γ. Τσομώκος ΑΕ, διοργανώνει στις 20 Ιανουαρίου, στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση, υπό την αιγίδα της Γενικής Γραμματείας Ισότητας, το νέο συνέδριο της σειράς  Game Changer, δίνοντας το λόγο στις πραγματικές γυναίκες επιρροής.

Το Συνέδριο αποσκοπεί στο να αναδειχθούν τα πλεονεκτήματα της συμμετοχής των γυναικών στην οικονομία και την κοινωνία, ώστε να αλλάξει πλήρως η νοοτροπία, που ακόμη και σήμερα δυσχεραίνει την πλήρη πρόσβασή τους σε θέσεις υψηλής επιρροής και κύρους. Θα μιλήσουν γυναίκες που κατέχουν σημαντικούς ρόλους στην ελληνική και διεθνή κοινότητα, αγορά και δράση και θα αναδειχθούν όσα αποτελούν εμπόδια στην ανέλιξη ορισμένων γυναικών, σε συγκεκριμένους επαγγελματικούς χώρους.

Παρακάτω, ακολουθούν αναλυτικά όσα μας είπε η βραβευμένη Ελληνίδα επιστήμονας.

-Προσωπικά, τι σας ώθησε να ασχοληθείτε με την έρευνα;

Το ότι μου φαινόταν ασύλληπτο πώς το DNA περιέχει τις οδηγίες που χρειάζονται για να φτιαχτεί ένας λειτουργικός οργανισμός (π.χ. ένα βακτήριο ή ένας άνθρωπος). Θα φανταζόταν κανείς ότι οι οδηγίες αυτές πρέπει να ακολουθούνται επακριβώς. Παρ’ όλα αυτά το DNA περιέχει και “λάθη” τα οποία συμβάλλουν στις διαφορές που βλέπουμε μεταξύ των ατόμων ενός είδους. Στους ανθρώπους τέτοια “λάθη” διαμορφώνουν διαφορές π.χ. στην εμφάνιση, στο αν έχουμε κλίση στον αθλητισμό, ή στο πόσο επιρρεπείς είμαστε σε διάφορες νόσους. Αυτή η λεπτή ισορροπία μεταξύ του να πετύχει η συνταγή, αλλά να διατηρείται η ποικιλομορφία, αποτελεί τη βάση της φυσικής επιλογής και της εξέλιξης των ειδών. Οι ιδέες αυτές ήταν που με ώθησαν και που με κρατάνε στην έρευνα.

-Ποια είναι η μεγαλύτερη δυσκολία που έχετε αντιμετωπίσει σε επαγγελματικό επίπεδο;

Μάλλον η κατάσταση που αντιμετωπίζω τώρα. Πρόσφατα μου απονεμήθηκε ένα ανταγωνιστικό ευρωπαϊκό πρόγραμμα έρευνας. Θεώρησα ότι για τα επόμενα χρόνια είχα λύσει τα προβλήματά μου, αλλά η χαρά κράτησε μόλις δύο ημέρες. Μετά άρχισαν ένα-ένα τα προβλήματα που συνδέονται με τη γραφειοκρατία και τις πιο πρόσφατες προσαρμογές (για να το θέσω ήπια) που γίνονται λόγω κρίσης:

Προβλήματα προσέλκυσης και πρόσληψης εξειδικευμένου προσωπικού, προβλήματα μισθολογικά, προβλήματα πληρωμών κ.α. Πλέον, πέντε μήνες αργότερα, αναρωτιέμαι αν θα μπορέσω να εκτελέσω το έργο όπως πρέπει και αν αξίζει να το ρισκάρω. Δυστυχώς η ελληνική πραγματικότητα βάζει -περισσότερο από ποτέ- εμπόδια παντού, ακόμα και εκεί που τα πράγματα θα έπρεπε να είναι πανεύκολα.

Εξαιτίας της κρίσης οι ερευνητικές ομάδες έχουν αποδεκατισθεί καθώς πολλοί επιστήμονες έχουν φύγει για το εξωτερικό

-Κοινότυπη ίσως ερώτηση, αλλά πόσο εύκολο, ή μάλλον δύσκολο, είναι να κάνει κανείς έρευνα στην Ελλάδα του 2017; Θυμάστε κάποιο συγκεκριμένο περιστατικό σχετικά με την έρευνα σας;

Πολύ δύσκολο. Η Ελλάδα, παρ’ όλο που δεν έχει τη φήμη π.χ. των ΗΠΑ στις επιστήμες, έχει μερικούς πολύ ικανούς επιστήμονες. Αυτοί οι άνθρωποι σε ένα λειτουργικό περιβάλλον, ή τέλος πάντων σε ένα περιβάλλον πιο λειτουργικό από την Ελλάδα του 2017, θα είχαν τουλάχιστον τις διπλάσιες επιτυχίες. Εξαιτίας της κρίσης όμως οι ερευνητικές ομάδες έχουν αποδεκατιστεί καθώς πολλοί επιστήμονες έχουν φύγει για το εξωτερικό, ενώ από τα εργαστήρια και τα ερευνητικά κέντρα λείπουν τα βασικά. Τα βασικά βέβαια λείπουν πλέον και από τα νοσοκομεία και όπως δημοσιεύτηκε πρόσφατα στην εφημερίδα Guardian, “ασθενείς που θα έπρεπε να ζήσουν, πεθαίνουν”. Με αυτήν την σκέψη λοιπόν, πολλοί ερευνητές στην Ελλάδα του 2017, μαζί κι εγώ, δεν έχουμε αποφασίσει: πρέπει να είμαστε ευγνώμονες που έχουμε ακόμα δουλειά ή πρέπει να θυμώνουμε με την υπάρχουσα εξευτελιστική σχεδόν κατάσταση;

-Υπάρχουν στερεότυπα στον επιστημονικό κλάδο σχετικά με το φύλο; Στην Ελλάδα έχετε αντιμετωπίσει δυσκολίες λόγω διακριτικής συμπεριφοράς; Και αν ναι, θυμάστε κάποιο παράδειγμα “ειδικής” μεταχείρισης;

Τα στερεότυπα στον επιστημονικό κλάδο είναι τα γνωστά. Στον χώρο της βιολογίας, σε επίπεδο πρώτου πτυχίου αλλά και διδακτορικού τα ποσοστά γυναικών-ανδρών είναι περίπου 50-50. Οι γυναίκες όμως υποεκπροσωπούνται όσο πιο ψηλά ανεβαίνει κανείς, δηλαδή σε θέσεις ευθύνης ή θέσεις διευθυντικές, σε επιτροπές κρίσης ή λήψης αποφάσεων. Επιπλέον, το γεγονός ότι η επιστήμη εξελίσσεται με γρήγορους ρυθμούς σημαίνει ότι η διακοπή καριέρας για τη δημιουργία οικογένειας πρέπει να είναι σχετικά σύντομη καθώς η πολύμηνη απουσία από τον χώρο σε καθιστά μη ανταγωνιστική.

Ο χώρος, και όχι μόνο στην Ελλάδα, επίσης χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη των old boys’ clubs, δηλαδή των “αντροπαρεών” σε επαγγελματικό επίπεδο στις οποίες δύσκολα εισχωρεί μία γυναίκα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τον αποκλεισμό των γυναικών από πολλές επαγγελματικές ευκαιρίες. Το θετικό όμως είναι, για να πω και ένα θετικό, ότι αρχίζουν να δημιουργούνται άτυπα αλλά και πιο επίσημα δίκτυα από γυναίκες επιστήμονες τα οποία παρέχουν στήριξη με διάφορους τρόπους. Ανεξάρτητα από αυτό πάντως είναι απαραίτητες ουσιαστικές προτάσεις πολιτικής για την ενίσχυση των γυναικών στην επιστήμη οι οποίες θα συνεισφέρουν στην εξάλειψη των πιο πάνω στερεότυπων.

Στις περισσότερες περιπτώσεις ο τρόπος ζωής που ακολουθούμε διαμορφώνει σε μεγάλο βαθμό το ρίσκο που διατρέχουμε

-Θα συμβουλεύατε τους αναγνώστες μας να προχωρήσουν σε εξέταση πλήρους ανάλυσης γενετικού υλικού για να ανιχνεύσουν μελλοντικές παθήσεις; Και αν ναι, σε ποια ηλικία;

Ναι, για δύο λόγους. Πρώτον γιατί μπορεί κανείς για ορισμένες παθήσεις να μάθει αν διατρέχει αυξημένο ρίσκο και να δράσει αναλόγως (π.χ. παρακολούθηση με τακτικό προσυμπτωματικό έλεγχο). Τα αποτελέσματα βέβαια πρέπει να δίνονται με την κατάλληλη πληροφόρηση. Για παράδειγμα, είναι σημαντικό να γίνεται σαφές ότι οι περισσότερες ασθένειες είναι πολυπαραγοντικές, δηλαδή εκτός από το DNA το ρίσκο διαμορφώνεται και από άλλους παράγοντες (π.χ. διατροφή, κάπνισμα). Αυτό σημαίνει ότι αν κάποιος φέρει μία μετάλλαξη που π.χ. αυξάνει το ρίσκο για υπέρταση, αλλά αποφεύγει το πολύ αλάτι, δεν είναι υπέρβαρος, και δεν καπνίζει, τότε πιθανώς να μην εμφανίσει ποτέ υπέρταση. Για πολύ λίγες ασθένειες το DNA καθορίζει εξολοκλήρου την μοίρα μας. Στις περισσότερες περιπτώσεις ο τρόπος ζωής που ακολουθούμε διαμορφώνει σε μεγάλο βαθμό το ρίσκο που διατρέχουμε.

Ο δεύτερος λόγος για τον οποίον θα πρότεινα την πλήρη ανάλυση γενετικού υλικού είναι γιατί όσες περισσότερες πληροφορίες είναι διαθέσιμες στην επιστημονική κοινότητα, τόσο πιο γρήγορα θα κατανοήσουμε τη γενετική βάση ασθενειών για τις οποίες οι έως τώρα γνώσεις μας είναι ανεπαρκείς.

-Αν τα αποτελέσματα κάποιου έχουν για παράδειγμα θετικό αποτέλεσμα για καρδιαγγειακά νοσήματα, πόσο πιθανό είναι να εκδηλωθεί στο μέλλον ένα έμφραγμα; Είναι εν τέλει η ανάλυση DNA ένα “καμπανάκι” για να αλλάξουμε διατροφικές συνήθειες και τρόπο ζωής;

Τα καρδιαγγειακά είναι νοσήματα πολυπαραγοντικά τα οποία διαμορφώνονται μεταξύ των άλλων από παράγοντες γενετικούς και περιβαλλοντικούς (π.χ. διατροφή, κάπνισμα, φυσική δραστηριότητα). Αν η εξέταση του DNA μας υποδείξει ότι έχουμε π.χ. κατά 2% αυξημένο ρίσκο σε σχέση με τον υπόλοιπο πληθυσμό για τέτοιου είδος νόσημα, αυτό πρέπει να το δούμε συνολικά, δηλαδή λαμβάνοντας υπόψιν ότι το κάπνισμα ή τα παραπανίσια κιλά μπορεί να αυξάνουν το ρίσκο κατά 50%. Με άλλα λόγια δεν μπορούμε να τα φορτώσουμε όλα στο DNA! Η μελέτη του όμως είναι πολύ σημαντική γιατί μας επιτρέπει τον προσδιορισμό τα βιολογικών μονοπατιών που συνδέονται με τις νόσους και με αυτόν τον τρόπο αποκαλύπτει πιθανά σημεία παρέμβασης και πιθανές θεραπευτικές αγωγές. Τώρα σχετικά με το αν πρέπει να αλλάξουμε διατροφικές συνήθειες και τρόπο ζωής, αυτά είναι τα πράγματα που μας λένε να προσέχουμε οι γιατροί είτε έχουμε κάνει ανάλυση DNA είτε όχι!

-Τα τεστ για τον κληρονομικό καρκίνο ανιχνεύουν την προδιάθεση του οργανισμού; Πότε θα έπρεπε να κάνουμε ένα τέτοιο τεστ και κάθε πότε, κατά την άποψη σας; Ένα παράδειγμα άλλωστε είναι η Ατζελίνα Τζολί και η προληπτική της δράση.

Τα τεστ ανιχνεύουν την προδιάθεση στις περιπτώσεις μεταλλάξεων που υπάρχουν καταγεγραμμένες στη βιβλιογραφία. Με τη συσσώρευση πληροφοριών για το DNA από ολοένα και περισσότερα άτομα, ο αριθμός των καταγεγραμμένων μεταλλάξεων μεγαλώνει και έτσι αποκτά ολοένα και μεγαλύτερο νόημα ο γενετικός έλεγχος. Σε οικογένειες με βαρύ ιστορικό καρκίνου, δηλαδή εκεί που υπάρχει ένδειξη ισχυρού γενετικού παράγοντα, πρέπει οπωσδήποτε να γίνεται τέτοιου είδους έλεγχος. Καθώς δεν είμαι γιατρός δεν είμαι σε θέση να δώσω περισσότερες συμβουλές. Αυτή είναι αρμοδιότητα των κλινικών γενετιστών, ειδικότητα που απ’ όσο γνωρίζω δυστυχώς δεν υπάρχει στην Ελλάδα. Πάντως ο προληπτικός έλεγχος είναι πολύ σημαντικός και δίνει τη δυνατότητα να γίνουν προσαρμογές στην ζωή μας ώστε να μειωθούν στον βαθμό που είναι δυνατόν οι πιθανότητες νόσου.

Οι τιμές των αγαθών που σχετίζονται με την υγεία δεν πρέπει να καθορίζονται από το τι θέλει η αγορά

-Ποια είναι η θέση σας σχετικά με τα υπέρογκα οικονομικά ποσά που απαιτούν ασθένειες σαν τον καρκίνο ή την κυστική ίνωση;

Ανοίγετε μεγάλο θέμα συζήτησης. Στην ελεύθερη αγορά, τα αγαθά που αγοράζουμε βάσει επιθυμίας (π.χ. βιβλία, ρούχα) έχουν ένα ευρύ φάσμα τιμών το οποίο καθορίζεται από την ίδια την αγορά. Ως συνέπεια οι τιμές μπορεί να διαφέρουν σε μεγάλο βαθμό με βάση την ποιότητα, την αποκλειστικότητα, το περιθώριο κέρδους κ.α. Κάτι τέτοιο σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να ισχύει για την ιατρική περίθαλψη. Οι τιμές των αγαθών που σχετίζονται με την υγεία δεν πρέπει να καθορίζονται από το τι θέλει η αγορά, αλλά να διαμορφώνονται με κριτήρια που θα εξασφαλίζουν μία δίκαιη τιμή. Δίκαιη με την έννοια ότι θα αφήνει περιθώρια εύλογου κέρδους π.χ. για ένα φάρμακο, το οποίο όμως θα παραμένει προσιτό στους ασθενείς. Μπορεί να θυμάστε την περίπτωση του Μάρτιν Σκρέλι, του διευθύνοντα σύμβουλου της αμερικανικής φαρμακευτικής εταιρίας Turing Pharmaceuticals. Το 2015 ο Σκρέλι προκάλεσε παγκόσμια οργή όταν αύξησε από 13,5 δολάρια σε 750 την τιμή ενός φαρμάκου που χορηγείται σε ασθενείς με AIDS, επειδή θεώρησε ότι υπήρχε περιθώριο κέρδους!

Στην περίπτωση των φαρμάκων για τον καρκίνο, και σύμφωνα με το Cancer Research UK, η αγωγή για έναν μόνο ασθενή, αγγίζει τις 115,000 Ευρώ ετησίως. Σύμφωνα με άρθρο ιατρών της Mayo Clinic, oι φαρμακευτικές εταιρείες δικαιολογούν τις υψηλές τιμές χρησιμοποιώντας τέσσερα επιχειρήματα:

α) το υψηλό κόστος της έρευνας και της ανάπτυξης καινοτόμων φαρμάκων, β) το σχετικό όφελος που απολαμβάνουν οι ασθενείς, γ) τις δυνάμεις της αγοράς που διαμορφώνουν τις τιμές, δ) την αντίληψη ότι η ρύθμιση των τιμών καταπνίγει την καινοτομία. Τα επιχειρήματα αυτά δεν πείθουν το μεγαλύτερο τμήμα της επιστημονικής κοινότητας και η εύρεση μίας ικανοποιητικής για όλους λύσης δεν είναι εύκολη.

Παρόλα αυτά, τα τελευταία χρόνια και σε ορισμένες χώρες, η διαμόρφωση της τιμής των φαρμάκων γίνεται αφού ληφθεί υπόψιν το κόστος-όφελος μίας αγωγής (δηλαδή η πραγματική της αξία) καθώς επίσης και η γνώμη ειδικών οι οποίοι προτείνουν τιμές-στόχους με βάση το μέγεθος του οφέλους (value-based pricing). Πολύ σημαντικός παράγοντας επίσης είναι η συγκρότηση ομάδων πίεσης και οργανώσεων που υποστηρίζουν τα συμφέροντα των ασθενών (όπως συνέβη στην περίπτωση του AIDS).

-Γιατί αποφασίσατε να μελετήσετε τη “δίαιτα του Θεού” και ποια ήταν τα συμπεράσματα σας;

Η διατροφή είναι ένας από τους σημαντικότερους περιβαλλοντικούς παράγοντες που επηρεάζουν την υγεία μας. Μελέτες σε ποντίκια έχουν δείξει ότι ο διατροφικός περιορισμός (δηλαδή η χρόνια και συντονισμένη μειωμένη πρόσληψη των διατροφικών συστατικών) μπορεί να αυξήσει τη διάρκεια ζωής έως και 60% και να καθυστερήσει την εμφάνιση χρόνιων ασθενειών. Με άλλα λόγια τα ποντίκια που τρώνε λιγότερο, ζουν περισσότερο. Πριν σας τρομοκρατήσω, υπάρχουν ενδείξεις ότι η παρατηρούμενη μακροζωία δεν οφείλεται στην μειωμένη πρόσληψη τροφής, αλλά στη μειωμένη πρόσληψη συγκεκριμένων συστατικών οι συνδυασμοί των οποίων έχουν συγκεκριμένες συνέπειες σε συγκεκριμένους οργανισμούς. Απ’ ό,τι φαίνεται λοιπόν, η επίδραση της διατροφής στην υγεία είναι περίπλοκη και δεν αρκεί να ενοχοποιούμε ένα μόνο θρεπτικό συστατικό (π.χ. τα λίπη ή τους υδατάνθρακες). Η μελέτη που ελπίζω να ξεκινήσει σύντομα, θα εστιάσει σε δύο πληθυσμιακές ομάδες: σε άτομα που ακολουθούν τη νηστεία της ελληνορθόδοξης εκκλησίας και νηστεύουν 180-200 ημέρες τον χρόνο, και σε άτομα τα οποία δεν νηστεύουν.

Τα άτομα που νηστεύουν, έχουν μελετηθεί επιδημιολογικά από τον Ομότιμο Καθηγητή Ιατρικής κ. Αντώνη Καφάτο και αποτελούν μία σπάνια περίπτωση πληθυσμού που παρουσιάζει σχετικά ομοιόμορφη συμπεριφορά σε θέματα διατροφής. Μέσω τεχνολογιών αλληλούχησης DNA, RNA, και με τη μελέτη μεταβολικών και επιγενετικών παραγόντων, αλλά και του μικροβιώματος, θα προσδιοριστούν οι μοριακές συνέπειες της διατροφής και των επηρεαζόμενων μεταβολικών μονοπατιών. Σκοπός είναι η γνώση που θα προκύψει να ανοίξει νέους ορίζοντες για τη χρήση της διατροφής ως θεραπεία (από μόνη της ή σε συνδυασμό με τη λήψη ηπιότερων φαρμάκων). Να σημειώσω ότι σε αυτή τη φάση δεν γίνεται καμία υπόθεση για το αν είναι καλύτερη διατροφική συνήθεια η νηστεία. Τα συμπεράσματά μου ελπίζω να σας τα πω μέσα στα επόμενα χρόνια!

Ο ελληνικός πληθυσμός παραμένει ένας από τους λιγότερο προσδιορισμένους γενετικά πληθυσμούς της Ευρώπης

-Ποια είναι η σημαντικότερη συμβουλή που σας έχει δώσει ο πατέρας σας για τη ζωή στην Ελλάδα, ως άνθρωπος που έχει ασχοληθεί με τα κοινά στη χώρα;

Να είμαι όσο το δυνατόν πιο αισιόδοξη γίνεται δεδομένων των συνθηκών (πράγμα αρκετά δύσκολο) και να προσπαθώ για το καλύτερο.

-Τέλος, γιατί επιλέξατε να δουλέψετε στην Ελλάδα;

Για τους λόγους που κάνουν τους περισσότερους να επιστρέφουν στην Ελλάδα. Επέστρεψα από το εξωτερικό όμως υπό την προϋπόθεση ότι θα μπορούσα να ασχοληθώ με την έρευνα. Παρόλο που έχουν διεξαχθεί μία σειρά από μελέτες τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα, ο ελληνικός πληθυσμός παραμένει ένας από τους λιγότερο προσδιορισμένους γενετικά πληθυσμούς της Ευρώπης.

Ο γενετικός προσδιορισμός είναι σημαντικός ώστε να μπορούν να εφαρμοστούν αγωγές ιατρικής ακριβείας, δηλαδή προσαρμοσμένων και πιο αποτελεσματικών θεραπειών οι οποίες παρουσιάζουν λιγότερες παρενέργειες. Επιπρόσθετα, η Ελλάδα όπως όλες οι χώρες εξάλλου, έχει υποπληθυσμούς οι οποίοι παρουσιάζουν μεγάλο ερευνητικό ενδιαφέρον. Τέτοιοι πληθυσμοί είναι για παράδειγμα οι νηστεύοντες, οι υπερήλικες της Ικαρίας, οι απομονωμένοι ορεινοί πληθυσμοί, και ο πληθυσμός σουδανικής καταγωγής στη Θράκη. Εύχομαι με την βοήθεια των συνεργατών μου να μπορέσουμε να συνεισφέρουμε στον χώρο. Προς το παρόν πάντως ο βραχυπρόθεσμος στόχος είναι η διατήρηση μιας σχετικής αισιοδοξίας.

Περισσότερες πληροφορίες για το συνέδριο και τους τρόπους συμμετοχής μπορείτε να βρείτε στο  www.gamechanger.gr