Αντώνης Τζανακόπουλος: Ένα άτακτο Brexit θα αποτελεί σοβαρή εκτροπή και θα έχουμε ραγδαίες εξελίξεις

Στην εκτίμηση ότι δεν θα υπάρξει Brexit στα τέλη Οκτωβρίου (“αν ποτέ γίνει” όπως χαρακτηριστικά αναφέρει) προχωρά ο Αντώνης Τζανακόπουλος, αναπληρωτής καθηγητής Δημοσίου Διεθνούς Δικαίου στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, ενώ τονίζει πως σε περίπτωση που ο πρωθυπουργός Τζόνσον οδηγήσει σε νέα νομική ακροβασία και συνεχόμενη ακρότητα που θα οδηγήσει σε ένα άτακτο Brexit, αυτό θα αποτελεί σοβαρή εκτροπή και θα υπάρξουν ραγδαίες εξελίξεις.

Ο Αντώνης Τζανακόπουλος θεωρεί ως απίθανο να έχει τύχη στις Βρυξέλλες (“και όχι άδικα” όπως αναφέρει) η τελευταία πρόταση του Λονδίνου, ενώ επισημαίνει πως στο θέμα της Ιρλανδίας δεν μπορεί να υπάρξει καθαρή λύση:

«Η Συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής απαιτεί να μην υπάρχει σκληρό σύνορο πάνω στο νησί της Ιρλανδίας (να μην υπάρχει δηλαδή σκληρό σύνορο μεταξύ Δημοκρατίας της Ιρλανδίας (ΕΙΡΕ) και της Βόρειας Ιρλανδίας). Όσο και τα δύο κράτη (ΕΙΡΕ και ΗΒ) είναι μέλη της ΕΕ, η εφαρμογή της Συμφωνίας είναι πανεύκολη: λόγω κοινής αγοράς και τελωνειακής ένωσης, δεν χρειάζεται να υπάρχει σκληρό σύνορο μεταξύ των δύο. Με την αποχώρηση όμως του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ, την κοινή αγορά και την τελωνειακή ένωση, θα πρέπει να εγκατασταθεί ξανά σκληρό σύνορο, τουλάχιστον για να ελέγχονται εμπορεύματα που θα μετακινούνται μεταξύ της ΕΕ και τρίτου κράτους (του ΗΒ πλέον). Αυτό όχι μόνο παραβιάζει τη Συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής, αλλά δημιουργεί τις προϋποθέσεις για ανάφλεξη, αφού οι περισσότερες επιθέσεις κατά της διάρκεια των «αναταραχών», στις οποίες έβαλε τέλος η Συμφωνία, γίνονταν σε τελωνειακά και συνοριακά φυλάκια».

Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης εκτιμά ότι είναι αδύνατον να μην γίνουν εκλογές σε σύντομο χρονικό διάστημα, ενώ υπογραμμίζει πως απώλεια της Βόρειας Ιρλανδίας, σε συνδυασμό με πιθανή απώλεια της Σκοτίας θα σήμαινε κοσμογονική αλλαγή για το Ηνωμένο Βασίλειο, το οποίο θα αποτελούνταν μόνο από Αγγλία και Ουαλία. «Ένα σκληρό συμφωνημένο Μπρέξιτ φαίνεται αδύνατο αυτή τη στιγμή με δεδομένο το πρόβλημα της Ιρλανδίας-δηλαδή θα είναι σκληρό κατ’ όνομα μόνο αν απαιτείται το ΗΒ να είναι εντός τελωνειακής ένωσης και υπό καθεστώς κανονιστικής σύγκλισης. Στην πραγματικότητα θα είναι πολύ μαλακό (και άρα βλακώδες: στην ουσία το ΗΒ θα υπόκειται σε μεγάλο τμήμα της νομοθεσίας της ΕΕ χωρίς όμως να έχει λόγο στη διαμόρφωση αυτής της νομοθεσίας, όπως είχε ως τώρα)» επισημαίνει.

Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ ΑΝΤΩΝΗ ΤΖΑΝΑΚΟΠΟΥΛΟΥ ΣΤΟ NEWS 24/7 ΕΧΕΙ ΩΣ ΕΞΗΣ:

Εκτιμάτε ότι τελικά θα υπάρξει Brexit στο τέλος Οκτωβρίου;

Η εκτίμησή μου είναι πως δεν θα γίνει τότε το Brexit, αν είναι να γίνει ποτέ. Ήδη από το δημοψήφισμα, πόσο μάλλον από τη στιγμή που η Τερέζα Μαίη ως τότε Πρωθυπουργός εξέθεσε τη θέση του Ηνωμένου Βασιλείου για το Brexit που θα επιδιώξει (έξοδος από κοινή αγορά και τελωνειακή ένωση) θεωρούσα πως έξοδος από την ΕΕ με αυτούς τους όρους είναι νομικά αδύνατη χωρίς καταστροφικές επιπτώσεις στο ΗΒ. Αυτή τη στιγμή το Βρετανικό Κοινοβούλιο έχει περάσει νόμο (το Νόμο Μπενν) ο οποίος απαγορεύει στον Πρωθυπουργό να βγάλει το ΗΒ από την ΕΕ χωρίς συμφωνία, εκτός αν το Κοινοβούλιο με νέα πράξη εγκρίνει μια τέτοια κίνηση περί εξόδου χωρίς συμφωνία (πράγμα παντελώς απίθανο με βάση την τωρινή κοινοβουλευτική αριθμητική). Αντίθετα, ο Νόμος Μπενν υποχρεώνει τον Πρωθυπουργό να ζητήσει νέα παράταση από τις Βρυξέλλες (αν και υπάρχει η συζήτηση ο Πρωθυπουργός να στείλει στην ΕΕ δύο επιστολές: μία με την οποία θα ζητάει επισήμως παράταση, και μία παράλληλη επιστολή με την οποία ανεπισήμως θα ζητάει από τις 27 να μην δώσουν παράταση—κάτι τέτοιο φυσικά θα ήταν καταστρατήγηση του Νόμου Μπενν). Ως εκ τούτου, η μόνη πιθανότητα να γίνει –σύννομα—Brexit στις 31 Οκτωβρίου είναι να επιτευχθεί νέα συμφωνία ΗΒ-ΕΕ για τους όρους της εξόδου, και να εγκριθεί αυτή τόσο από το Βρετανικό Κοινοβούλιο όσο και από τα κοινοβούλια των 27 εν ριπή οφθαλμού. Αυτή τη στιγμή φαίνεται απίθανο να συμβεί κάτι τέτοιο. Φυσικά δεν αποκλείεται ο Πρωθυπουργός Τζόνσον να κάνει κάποια (νέα) νομική ακροβασία και συνακόλουθη ακρότητα που θα οδηγήσει σε άτακτο Brexit (δηλαδή σε έξοδο χωρίς συμφωνία). Αυτό θα αποτελεί σοβαρή εκτροπή και θα έχουμε ραγδαίες εξελίξεις.

Η τελευταία πρόταση του Λονδίνου εκτιμάται ότι θα έχει τύχη στις Βρυξέλλες;

Το θεωρώ απίθανο. Ήδη οι διάφορες διαρροές που δίνονται, κυρίως από τη Βρετανική κυβέρνηση προκειμένου να δημιουργηθεί κλίμα αλλά και στο πλαίσιο του ανταγωνισμού για το ποια θα κερδίσει το blamegame που αναπόφευκτα θα μονοπωλήσει τη δημόσια συζήτηση σε περίπτωση άτακτης εξόδου. Κοιτάξτε, το βασικότερο και πιο δυσεπίλυτο πρόβλημα είναι αυτό της Βόρειας Ιρλανδίας. Η πρόταση του Λονδίνου ως προς αυτό το θέμα δεν φαίνεται να μπορεί να πείσει τις Βρυξέλλες, και όχι άδικα.

Το θέμα της Βόρειας Ιρλανδίας πώς μπορεί να λυθεί;

Δεν μπορεί να λυθεί να σας πω την αλήθεια, τουλάχιστον όχι με την έννοια της καθαρής λύσης. Αλλά επειδή το ζήτημα είναι πολύπλοκο, θα πρέπει να πούμε για το ποιο ακριβώς είναι το θέμα. Για πολλά χρόνια υπήρχαν σοβαρές εντάσεις στα χερσαία σύνορα μεταξύ της Δημοκρατίας της Ιρλανδίας (ΕΙΡΕ) και της Βόρειας Ιρλανδίας, μιας από τις τέσσερις χώρες που συναποτελούν το Ηνωμένο Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας και της Βόρειας Ιρλανδίας (Αγγλία, Ουαλία, Σκοτία, Βόρεια Ιρλανδία). Η περίοδος αυτών τον συνεχών εντάσεων και των συνακόλουθων στρατιωτικών και παραστρατιωτικών επιχειρήσεων στη Βόρεια Ιρλανδία, περίοδος που ονομάστηκε η περίοδος των «αναταραχών» (“Troubles”), έληξε με τη Συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής που διαπραγματεύτηκε εκ μέρους του ΗΒ ο τότε Πρωθυπουργός Τόνυ Μπλαιρ.

Η Συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής απαιτεί να μην υπάρχει σκληρό σύνορο πάνω στο νησί της Ιρλανδίας (να μην υπάρχει δηλαδή σκληρό σύνορο μεταξύ Δημοκρατίας της Ιρλανδίας (ΕΙΡΕ) και της Βόρειας Ιρλανδίας). Όσο και τα δύο κράτη (ΕΙΡΕ και ΗΒ) είναι μέλη της ΕΕ, η εφαρμογή της Συμφωνίας είναι πανεύκολη: λόγω κοινής αγοράς και τελωνειακής ένωσης, δεν χρειάζεται να υπάρχει σκληρό σύνορο μεταξύ των δύο. Με την αποχώρηση όμως του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ, την κοινή αγορά και την τελωνειακή ένωση, θα πρέπει να εγκατασταθεί ξανά σκληρό σύνορο, τουλάχιστον για να ελέγχονται εμπορεύματα που θα μετακινούνται μεταξύ της ΕΕ και τρίτου κράτους (του ΗΒ πλέον). Αυτό όχι μόνο παραβιάζει τη Συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής, αλλά δημιουργεί τις προϋποθέσεις για ανάφλεξη, αφού οι περισσότερες επιθέσεις κατά της διάρκεια των «αναταραχών», στις οποίες έβαλε τέλος η Συμφωνία, γίνονταν σε τελωνειακά και συνοριακά φυλάκια.

Η προσωρινή λύση που δόθηκε με τη συμφωνία που πέτυχε η Μαίη, και η οποία αποτέλεσε το λόγο για τη μη έγκρισή της από μερίδα του Κοινοβουλίου που τάσσεται υπέρ της εξόδου, είναι το λεγόμενο «μπακστοπ». Αυτό σημαίνει ότι αν ΗΒ και ΕΕ δεν πετύχουν συμφωνία μελλοντικής σχέσης η οποία θα επιτρέπει να μην υπάρχει σύνορο (αυτό σημαίνει φυσικά ουσιαστικά παραμονή σε κάποιου τύπου τελωνειακή ένωση και σοβαρή κανονιστική σύγκλιση μεταξύ ΗΒ – ΕΕ, δηλαδή στην ουσία κοινή ή αντίστοιχη νομοθεσία σε πάρα πολλά θέματα), η Βόρεια Ιρλανδία θα παραμείνει στην ουσία εντός ΕΕ, δηλαδή χωρίς σύνορο με την ΕΕ και κοινή νομοθεσία, έως ότου βρεθεί λύση. Αυτό θα σήμαινε ότι το σκληρό σύνορο θα βρισκόταν πια στην Ιρλανδική Θάλασσα, που χωρίζει το νησί της Ιρλανδίας από τη Μεγάλη Βρετανία. Το ΗΒ καθόλου δεν μπορεί να δεχτεί μια τέτοια λύση, αφού αυτό θα σήμαινε ντε φάκτο διαμελισμό του, και ντε φάκτο ένωση Δημοκρατίας της Ιρλανδίας και Βόρειας Ιρλανδίας.

Σε βάθος χρόνου, αυτή η εκ των πραγμάτων κατάσταση θα παγιωνόταν και λογικά και έπαιρνε και νομική μορφή. Απώλεια της Βόρειας Ιρλανδίας, σε συνδυασμό με πιθανή απώλεια της Σκοτίας, θα σήμαινε κοσμογονική αλλαγή για το Ηνωμένο Βασίλειο, το οποίο θα αποτελούνταν πια από Αγγλία και Ουαλία μόνο. Γι’ αυτό, με το μπακστοπ προβλεπόταν ότι σε τέτοια περίπτωση θα παρέμενε στην ουσία και το υπόλοιπο ΗΒ «ενωμένο» με την ΕΕ (χωρίς σκληρό σύνορο και με κοινή ή αντίστοιχη νομοθεσία), προκειμένου να μην επέλθει ντε φάκτο διαμελισμός του. Αυτό φυσικά θα σήμαινε έξοδο από την ΕΕ περιορισμένη και εν μέρει μόνο θεωρητική, γι’ αυτό και το μπακστοπ δημιούργησε τόσο μεγάλα προβλήματα στην αποδοχή της συμφωνίας Μαίη. Οι υπέρμαχοι της παραμονής έλεγαν ότι είναι ό,τι χειρότερο, αφού σημαίνει απώλεια πλεονεκτημάτων από την ΕΕ αλλά ουσιαστική παραμονή εντός του κανονιστικού πλαισίου της σε πολλά θέματα, οι δε υπέρμαχοι της εξόδου έλεγαν ότι αποτελεί συμφωνία εξόδου μόνο στα χαρτιά, αφού στην ουσία θα συνεχιζόταν η παραμονή στην κανονιστική σφαίρα της ΕΕ.

Αυτή τη στιγμή, διάφορες προτάσεις περί ελέγχου προϊόντων με ηλεκτρονικές μεθόδους που κάνει το Ηνωμένο Βασίλειο πέφτουν συνεχώς στο κενό: είναι δύσκολο να επιθεωρήσει κανείς μια αγελάδα ηλεκτρονικά, για να το πούμε απλά. Ως εκ τούτου, βρισκόμαστε σε αδιέξοδο: είτε το ΗΒ θα πρέπει να αποδεχτεί μια έξοδο κατ’ όνομα μόνο (ένα «μαλακό» Μπρέξιτ που θα το κρατήσει τουλάχιστον εντός της τελωνειακής ένωσης αν όχι εντός κοινής αγοράς και σε κανονιστική σύγκλιση με την ΕΕ) είτε θα πρέπει στην ουσία να προχωρήσει σε άτακτο Μπρέξιτ, με ό,τι μπορεί να συνεπάγεται αυτό για τη Συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής και πιθανή ανάφλεξη στην περιοχή. Η ΕΕ αυτή τη στιγμή, απηχώντας και τις θέσεις της Δημοκρατίας της Ιρλανδίας, που είναι φυσικά κράτος-μέλος, δεν πρόκειται να αποδεχτεί τίποτα λιγότερο από το μπακστοπ.

Το ενδεχόμενο εκλογών στην Βρετανία πόσο πιθανό το θεωρείτε;

Είναι αδύνατο να μη γίνουν εκλογές σε σύντομο σχετικά χρονικό διάστημα. Ο Πρωθυπουργός και η κυβέρνησή του έχουν χάσει την κοινοβουλευτική τους πλειοψηφία με τις αποχωρήσεις και διαγραφές συντηρητικών βουλευτών που έγιναν τον προηγούμενο μήνα (αν και διατηρεί την εμπιστοσύνη του Κοινοβουλίου με την έννοια ότι δεν έχει λάβει χώρα η διαδικασία που απαιτείται για την άρση της), ενώ φυσικά ήδη από το 2017 δεν υπάρχει κοινοβουλευτική πλειοψηφία που να στηρίζει οποιαδήποτε έκβαση (έξοδο με τη Συμφωνία Μαίη, έξοδο χωρίς συμφωνία, δεύτερο δημοψήφισμα, εκλογές). Υπάρχει μόνο κοινοβουλευτική πλειοψηφία που δεν αποδέχεται έξοδο χωρίς συμφωνία—αλλά καμία πλειοψηφία που να αποδέχεται κάτι.

Ως εκ τούτου οι εκλογές είναι αναπόφευκτες. Ο Τζόνσον ήθελε εκλογές πριν τις 31 Οκτωβρίου, αλλά τα υπόλοιπα κόμματα συνασπίστηκαν εναντίον του προκειμένου να μη γίνουν άμεσα: δεν ήθελαν να αφήσουν το Τζόνσον να πάει σε εκλογές προβάλλοντας εαυτόν ως το μόνο που δεν ζήτησε παράταση, και δεν ήθελαν να ρισκάρουν εκλογές λίγες μόνο μέρες πριν τη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ στις 19 Οκτωβρίου και την ημερομηνία εξόδου στις 31. Αντίθετα, θέλουν ο Τζόνσον να (αναγκαστεί να) ζητήσει και να πάρει παράταση και μετά να πάμε άμεσα σε εκλογές.

Το πολιτικό σύστημα θα μπορέσει να αντέξει την επόμενη ημέρα, όποια και αν αυτή μπορεί να είναι; Πώς εκτιμάτε ότι θα αναδιαταχθεί;

Δεν μπορώ να σας απαντήσω γενικά: εξαρτάται από το ποια θα είναι η επόμενη μέρα. Αν η επόμενη μέρα είναι μετά από άτακτη έξοδο, κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τι θα γίνει. Πολλά θα εξαρτηθούν από το αν η οικονομία και οι υποδομές του ΗΒ θα αντέξουν το σοκ που θα προκαλέσει η επιβολή δασμών, η ανάγκη ελέγχου εισαγωγών και εξαγωγών κλπ. Οι περισσότερες προβλέψεις αυτή τη στιγμή είναι ότι τα αποτελέσματα μιας τέτοιας εξόδου θα είναι από εξαιρετικά δυσμενή έως καταστροφικά: ουρές φορτηγών στους αυτοκινητοδρόμους περιμένοντας να περάσουν σύνορα, εξαφάνιση ή σοβαρή ζημιά σε πολλούς τομείς της οικονομίας, συμπεριλαμβανομένων και των οικονομικών υπηρεσιών, σοβαρή υποτίμηση της λίρας κλπ. Καταλαβαίνετε ότι μια τέτοια περίπτωση εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους κλυδωνισμού για το πολιτικό σύστημα.

Αν από την άλλη μιλάμε για επίτευξη συμφωνίας εξόδου ή περαιτέρω παράταση ή ακόμη και ανάκληση της ειδοποίησης εξόδου κατ’ ά. 50 ΣυνθΕΕ (ανάκληση του Μπρέξιτ δηλαδή), η «επόμενη μέρα» θα είναι εν πολλοίς η ίδια με την προηγούμενη, με την έννοια ότι το καθεστώς μεταξύ ΗΒ και ΕΕ δεν αλλάζει, και άρα οι όποιες εξελίξεις μετατίθενται για το απώτερο μέλλον. Να σημειώσω εδώ ότι η συμφωνία περί εξόδου που τυχόν επιτευχθεί αποτελεί απλώς ένα «ενδιάμεσο καθεστώς» που ουσιαστικά δεν διαφέρει από το σημερινό σε ό,τι αφορά τη σχέση ΗΒ-ΕΕ: δίνεται αντίθετα χρόνος αρκετός (περίπου ενάμιση έτος) προκειμένου να επιτευχθεί τελική συμφωνία περί μελλοντικής σχέσης ΗΒ-ΕΕ.

Ένα “σκληρό” και μη συμφωνημένο Brexit μπορεί να έχει επιπτώσεις στη συνοχή της Μεγάλης Βρετανίας;

Να ξεκαθαρίσουμε λίγο τους όρους: ως τώρα μιλούσα για «άτακτο» Μπρέξιτ, Μπρέξιτ δηλαδή χωρίς συμφωνία. Αυτό δεν είναι το ίδιο με το «σκληρό» Μπρέξιτ. Ως σκληρό Μπρέξιτ νοείται και Μπρέξιτ με συμφωνία, αλλά Μπρέξιτ που συνεπάγεται όχι μόνο έξοδο από την ΕΕ, αλλά και έξοδο από κοινή αγορά και τελωνειακή ένωση (υπάρχουν κράτη-μη μέλη της Ένωσης που είναι εντός κοινής αγοράς και τελωνειακής ένωσης, άλλα που είναι εντός κοινής αγοράς αλλά εκτός τελωνειακής ένωσης, ενώ τέλος υπάρχουν και άλλα που είναι εκτός κοινής αγοράς αλλά εντός τελωνειακής ένωσης). Χαρακτηριστικά, η θέση του ΗΒ που εξέφρασε η Πρωθυπουργός Μαίη ήδη από το 2016-17 είναι υπέρ ενός «σκληρού» αλλά σε κάθε περίπτωση συμφωνημένου (όχι άτακτου) Μπρέξιτ. Μόνο τώρα φαίνεται ο Πρωθυπουργός Τζόνσον να τάσσεται υπέρ ενός άτακτου (και άρα αναγκαστικά σκληρού) Μπρέξιτ.

Ένα σκληρό συμφωνημένο Μπρέξιτ φαίνεται αδύνατο αυτή τη στιγμή με δεδομένο το πρόβλημα της Ιρλανδίας—δηλαδή θα είναι σκληρό κατ’ όνομα μόνο αν απαιτείται το ΗΒ να είναι εντός τελωνειακής ένωσης και υπό καθεστώς κανονιστικής σύγκλισης. Στην πραγματικότητα θα είναι πολύ μαλακό (και άρα βλακώδες: στην ουσία το ΗΒ θα υπόκειται σε μεγάλο τμήμα της νομοθεσίας της ΕΕ χωρίς όμως να έχει λόγο στη διαμόρφωση αυτής της νομοθεσίας, όπως είχε ως τώρα).

Ένα άτακτο Μπρέξιτ είναι κατ’ ανάγκη σκληρό και πιθανόν το μόνο εφικτό σκληρό Μπρέξιτ με την έννοια που δόθηκε προηγουμένως. Εκεί τα πράγματα είναι αρκετά δυσοίωνα για τη μελλοντική συνοχή του ΗΒ. Η Σκοτία ψήφισε ξεκάθαρα υπέρ της παραμονής στην ΕΕ, ενώ στις εθνικές εκλογές και στις εκλογές για το σκοτσέζικο Κοινοβούλιο επικράτησε με μεγάλη διαφορά το Εθνικό Κόμμα της Σκοτίας, με εκπεφρασμένη θέση υπέρ της ανεξαρτησίας και υπέρ της παραμονής στην ΕΕ. Την ημέρα μετά το δημοψήφισμα δε τέθηκε από το Εθνικό Κόμμα το ζήτημα της ανεξαρτητοποίησης και πάλι. Είναι σχεδόν βέβαιό ότι σε περίπτωση άτακτου Μπρέξιτ η πίεση για ανεξαρτητοποίηση θα είναι αφόρητη, ενώ τα αποτελέσματα ενός σχετικού δημοψηφίσματος περί ανεξαρτησίας είναι σχεδόν προδιαγεγραμμένα. Σε ό,τι αφορά τη Βόρεια Ιρλανδία, η οποία επίσης ψήφισε υπέρ της παραμονής στην ΕΕ, και η οποία αντιμετωπίζει και το πρόβλημα των συνόρων με τη Δημοκρατία της Ιρλανδίας, όπως εξήγησα πιο πάνω, είναι πιθανό κι εκεί να δούμε να αυξάνονται οι πιέσεις για ενοποίηση με τη Δημοκρατία της Ιρλανδίας ή να ξεσπούν ταραχές.

Ένα “σκληρό” Brexit για τους Έλληνες που εργάζονται ή φοιτούν στη Μεγάλη Βρετανία τι επιπτώσεις μπορεί να έχει;

Σε περίπτωση συμφωνημένου Μπρέξιτ οι επιπτώσεις σε όσους είναι ήδη εδώ θα είναι αμελητέες σε ό,τι αφορά τουλάχιστον το δικαίωμά τους σε παραμονή, εργασία ή σπουδές. Πολλά φυσικά θα εξαρτηθούν από το περιεχόμενο της συμφωνίας, αλλά αν η Συμφωνία Μαίη είναι ενδεικτική (που είναι) τότε για τα επόμενα χρόνια δεν θα υπάρξει κάποια αλλαγή, ενώ οποιαδήποτε μελλοντική αλλαγή θα εξαρτηθεί από το περιεχόμενο της τελικής συμφωνίας.

Σε περίπτωση άτακτου Μπρέξιτ, καμία δεν μπορεί να είναι σίγουρη για το τι θα συμβεί. Όσες έχουν ολοκληρώσει τη διαδικασία που μονομερώς εισήγαγε το ΗΒ περί στάτους «εγκατάστασης» ή «προεγκατάστασης» θεωρητικά δεν θα δουν κάποια αλλαγή (εκτός ενδεχομένως από τα δίδακτρα σε περίπτωση φοιτητριών). Αυτό φυσικά στο βαθμό που το ίδιο το ΗΒ θα δεσμευτεί μονομερώς ως προς την εγγύηση των δικαιωμάτων αυτών που έχουν το στάτους. Κάτι τέτοιο είναι πιθανό, δεδομένου ότι ακόμη και σε περίπτωση άτακτου Μπρέξιτ το ΗΒ θα πρέπει και πάλι κάποια στιγμή να ομαλοποιήσει τη σχέση του με την ΕΕ και άρα δεν θα θελήσει να ανοίξει μέτωπα εν όψει διαπραγματεύσεων περί μελλοντικής σχέσης ΗΒ-ΕΕ. Νέες αφίξεις θα αντιμετωπίζονται όμως λογικά ως αφίξεις από τρίτες χώρες και άρα θα απαιτούνται θεωρήσεις (βίζες) τόσο ενδεχομένως για τουρισμό όσο και, σχεδόν χωρίς αμφιβολία, για σπουδές ή εργασία.